2016’daki sıkıntılar ile birlikte ilk yarıda iyi giden ekonomi üçüncü çeyrekte küçülmüştü. Yılın son çeyreğinde ise ekonomide yüzde 3.5 büyüme ile önemli bir toparlanma yaşandı. Böylece yıl genelinde büyüme yüzde 2.9 oldu. Bu çerçevede 2016 büyüme verilerini değerlendirelim.

1. EKONOMİDE BÜYÜME DİNAMİKLERİ KORUNDU

2016’nın ilk çeyreğinde ekonomi yüzde 4.5 büyüdü. 2016 ikinci çeyrek büyümesi ise yukarı yönlü revize edilen hali ile yüzde 5.3 oldu. 2016 üçüncü çeyreğinde ise sıkıntılar nedeniyle ekonomi yine yukarı yönlü revize edilen haliyle 1.3 küçüldü. Ancak ekonomide alınan önlemler ile birlikte dördüncü çeyrekte özellikle tüketim harcamaları destekledi ve böylece son çeyrekte ekonomi yeniden yüzde 3.5 büyüdü. Türkiye ekonomisinde büyüme dinamikleri alınan önlemler ile birlikte şimdilik korundu.

2. SON ÇEYREKTE TÜM İKTİSADİ FAALİYETLERDE BÜYÜME YAŞANDI

Türkiye ekonomisi, dinamik yapısını 2016’da adeta test etti. Temmuzdaki başarısız darbe girişimi sonrası oluşan yeni finansal risklere, kredi notlarının düşmesine, sermaye çıkışlarına ve Türk Lirası’nın hızlı değer kaybına rağmen son çeyrekte iktisadi faaliyetler yeniden büyüme göstermeyi başardı. Tüketim tarafında hane halkı tüketim harcamaları yüzde 5.7 büyüdü. Yatırımlar yüzde 2.0, devletin tüketim harcamaları ise yüzde 0.8 büyüdü. İlk üç çeyrekte küçülen mal ve hizmet ihracatı dahi son çeyrekte yüzde 2.3 büyüdü ve büyümeye katkı sağladı.

Son çeyrekteki yüzde 3.5 büyümeyi üretim tarafında ise destekleyen yüzde 4.4 büyüyen imalat sanayi oldu. Son çeyrekte desteklenen iç tüketime yönelik sanayi üretim artışı yaşandı.

3. YIL GENELİNDE BÜYÜMEYİ YİNE TÜKETİM HARCAMALARI SÜRÜKLEDİ

Türkiye yıllardır tüketim, yatırım ve ihracatın ekonomik büyümeye daha dengeli katkı sağladığı bir yapıya geçmeye çalışıyor. Ancak 2012’den beri ekonomi hızlı da büyüse, yavaş da büyüse sıkıntılar olsa da olmasa da büyüme hep hane halklarının ve iş sıkışınca devreye giren kamu tüketim harcamalarındaki hızlı büyümeleri ile sağlandı. 2016’da da kamu tüketim harcamaları yüzde 7.3 büyüyerek ekonomik büyümeyi sürükledi. Yatırım harcamaları yüzde 3.0 büyüdü. Kamu ile özel sektör ayrımı kalktığı için görülmese bile yatırım harcamaları büyümesi büyük ölçüde kamudan geldi. Türkiye dengeli bir büyüme için daha çok çaba göstermeli.

4. NET İHRACATIN EKONOMİK BÜYÜMEYE KATKISI NEGATİF

2016’da net ihracatın ekonomik büyümeye katkısı yine negatif oldu. İhracat ve ithalat gelişmeleri milli gelir hesaplamalarında miktar bazında ve sabit fiyatlar ile değerlendirildiğinden farklı ve önemli sonuçlar alınıyor. Buna göre milli gelir hesaplamalarında mal ve hizmet ihracatı geçen yıla göre yüzde 2.0 geriledi ve büyümeye negatif katkı yaptı. Mal ve hizmet ithalatı ise dolar cinsinden mutlak değer olarak azalmış olmasına karşın mili gelir hesaplarından yıllık olarak yüzde 3.9 arttı ve büyümeyi aşağı çekti. Böylece net ihracat hem ihracatın azalması hem de ithalatın artışı ile büyümeyi önemli ölçüde aşağı çekti. Türkiye’nin sıkıntılar yaşadığı ve döviz kurlarının önemli ölçüde arttığı bir yılda ithalattaki yüksek artışı hızını açıklamak kolay değil.

5. BÜYÜMEYİ İNŞAAT VE İMALAT SANAYİ DESTEKLEDİ

2016’da ekonomik büyümenin sektörler itibariyle değerlendirilmesinde en büyük katkının inşaat ve sanayi sektörlerinden geldiği görülüyor. İnşaat sektörü yüzde 7.2, imalat sanayi ise yüzde 3.9 büyüdü. Mali sektör de yüzde 7.1 büyüme gösterdi. Ticaret, ulaştırma, iletişim ve turizmi kapsayan hizmetler sektörü ise 2016’da yüzde 0.8 küçüldü.

Son Söz: 2016’da yaşanan büyük sıkıntılara rağmen büyüme çarkları çalışıyor. ancak kalıcı ve dengeli büyüme için normalleşmeye ve reformlara ihtiyaç duyuluyor.

10 Nisan 2017 Pazartesi