ABD yeni yönetimi, 2 Nisan’dan itibaren geçerli olmak üzere ithalatta ilave vergiler uygulamaya başladı. Tüm ülkeler için ayrı hesaplanan ilave vergi oranları belirlendi. ABD, mevcut DTÖ kuralları çerçevesinde zaten gümrük vergileri uyguluyordu. İlave vergiler mevcut vergilerin üzerine eklenmek üzere uygulamaya başlandı.
ABD ayrıca çelik, alüminyum ve bakır ile otomotiv ana ve yan sanayi içinde sektör bazlı yüzde 25 ilave ithalat vergisi getirdi. ABD’nin vergi uyguladığı ülkeler de muhtemelen ABD’ye karşı ilave vergiler uygulayacak. Bu çerçevede ABD’nin uygulamaya başladığı ilave ithalat vergilerinin 5 alanda önemli etkileri olacak.
1. ÇOK TARAFLI VE KURALLI KÜRESEL TİCARET SONA ERİYOR
ABD yönetimi uygulamaya başladığı ilave gümrük vergileri ile serbest, kurallı ve çok taraflı ticaret sistemine adeta son vermiş (veya ara vermiş) bulunuyor. ABD, 185 ülkeye ilave ithalat vergileri uygulamaya başladı. ABD’nin bu uygulamasına karşın diğer ülkeler de ABD’ye karşı ilave vergiler uygulayabilecek. Nitekim Çin, 10 Nisan’dan itibaren geçerli olmak üzere ABD’den ithalatı yapılan mallara yüzde 34 ilave vergi getirdi. Başta Avrupa Birliği, Kanada ve Meksika olmak üzere diğer ülkeler de ABD’ye karşı ilave vergiler getirme hazırlığında. Ülkelerin karşılıklı uygulayacakları ithalat vergileri küresel ticarette tedarik zincirlerinin kırılmasına ve ticaretin daralmasına yol açacak. Küresel ticaret, dünya ekonomisinin büyüme dinamiği olmaktan uzaklaşacak.
2. DÜNYA EKONOMİSİNDE RESESYON VE ENFLASYON ENDİŞELERİ
Enflasyonun yavaşladığı ve sıkı para politikalarının kademeli olarak gevşeyeceği 2025 yılında küresel ekonomide toparlanmanın başlaması beklenirken bu kez ithalat vergileriyle ortaya çıkan koşullar sonucu dünya ekonomisinde yavaşlama ve resesyon olasılıkları belirdi. İthalat vergilerinin öncelikle ABD ekonomisini yavaşlatacağı tahmin ediliyor. Ardından dış ticaret fazlası veren ve ekonomik büyülemeleri ihracata dayalı olan AB ülkeleri ile Çin başta olmak üzere Japonya, Güney Kore, Vietnam, Hindistan ve diğer Asya ülkelerinde ABD’ye ihracatın azalacağı varsayımıyla ekonomik büyümelerin yavaşlaması bekleniyor. ABD’nin uygulamaya başladığı vergilerin ve diğer ülkelerin buna katılması halinde dünya ekonomisi için ortaya çıkan bir diğer risk, enflasyonun yeniden artış eğilimine girmesidir. Öncelikle ABD’de 2025 yılında daha yüksek bir enflasyon yaşanacak. Diğer ülkelerde de karşıt vergi uygulamalarına göre enflasyonun daha yüksek geçekleşmesi olasıdır.
3. EMTİA FİYATLARINDA SERT DÜŞÜŞLER
ABD’nin ithalatta uygulamaya başladığı yeni yüksek ilave gümrük vergileri resesyon endişeleri yarattı. Buna bağlı olarak emtiaya dönük talebin azalacağı bekleniyor. Daha zayıf talep beklentileri ile emtia fiyatlarında da sert düşüşler yaşandı. Tüm emtia fiyatları olumsuz etkilendi. Metal fiyatları geriledi. Enerji ve petrol fiyatlarında da sert düşüşler görülüyor. Vergilerin sürmesi ve diğer ülkelerin de karşı vergiler uygulamaları halinde emtia fiyatları zayıf kalmaya devam edecek. ABD doları da ortaya çıkan koşullar içinde zayıfladı. Euro ve diğer gelişmiş para birimleri ABD doları karşısında değer kazandı. Ancak paritelerde yüksek oynaklık devam edecek.
4. PARA POLİTİKALARI İÇİN FARKLI BEKLENTİLER
2025 yılında para politikaları için ana senaryo, enflasyondaki düşüşün sürmesi ve ekonomilerin sınırlı toparlanması varsayımına bağlı kademeli faiz indirimleri yapılması ve sıkı para politikalarının normalleşmeye başlamasıydı. Ancak ABD’nin başlattığı ticaret savaşları sonucu para politikaları için farklı senaryolar ortaya çıkmaya başladı. Burada ticaret savaşlarının olası yavaşlama/resesyon etkileri ile enflasyon etkileri önceliklendirilerek farklı beklentiler oluşuyor. Buna göre finansal piyasalar ilk olarak ABD Merkez Bankası’nın olası resesyon riski karşısında 2025 yılında 4-5 faiz indirimi yapabileceğini fiyatlıyor. Ticaret savaşlarının enflasyonist etkisi düşünüldüğünde ise ABD Merkez Bankası, 2025 yılında ilave 1 veya 2 faiz indirimi yapabilecek. Bu iki senaryo içinden ikincisi daha ağır basıyor. ABD Merkez Bankası, enflasyon riskine öncelik verecek. Avrupa Merkez Bankası, faiz indirimlerine devam edecek. AB için yavaşlama riski enflasyon riskinden daha kuvvetli. Bu nedenle AMB yıl sonuna kadar faiz oranlarını yüzde 2.0’ye kadar indirecek. Diğer merkez bankaları da büyüme, enflasyon, sermaye hareketleri ve para birimlerini değerini dikkate alarak para politikalarını belirleyecek. Gelişmiş ve gelişen ülkelerde farklı para politikaları olabilecek.
5. TİCARET SAPMALARI VE YENİ TİCARET İSTİLALARI
ABD’nin uygulamaya başladığı ve diğer ülkelerin de ABD’ye karşı uygulaması muhtemel ilave ithalat vergileri ticarette sapmalara ve yeni istilalara yol açacak. Öncelikle ABD pazarında zorlanacak Asya ülkeleri başta AB pazarı olmak üzere diğer pazarlarda agresif bir ticaret politikası izleyecek. Yine Asya başta olmak üzere ABD pazarında zorlanacak ülkeler alternatif pazarlara yönelecek. Çin ve Hindistan ile diğer ihracatçı ülkelerin alternatif pazarlarda uygulayacakları agresif ticaret politikaları rekabeti de daha da artıracak. Alternatif pazarlarda yoğun bir fiyat rekabeti oluşacak. Alternatif pazarlar karşılaşacakları agresif ihracat girişimleri karşısında başta Çin ve Hindistan olmak üzere üçüncü ülkelere ilave vergiler uygulayabilecek. Böylesi bir durum ticaret savaşlarını yatay olarak da genişletecek.
Sön Söz: Türkiye, dünya ekonomisinin kuralsız bir döneme girdiği süreçte iç pazarını olabildiğince koruyabilmeli.