HÜSEYİN ÖZTÜRK

Ahilik Haftası’nın 34’üncüsü, 13-19Eylül tarihlerinde gerçekleşti.

Şu yaşadığımız günlerde ahilik ilkelerine öyle çok ihtiyacımız var ki, ‘ben’ bencilliğinden kurtulup, ‘biz’ olmaya hasret yaşıyoruz.

Selçuklular zamanında temeli atılan, Osmanlı döneminde serpilen, büyüyen, gelişen ve özellikle ticari sahada zirve yapan ahilik kuralları, sadece o yıllara değil, bütün asırlara hitap edecek şekilde düzenlenmiş.

Ahilik felsefesinin sözü kısa, vazifesi büyüktür. Ahilik kuralları en küçük esnafımızdan en büyük esnafımıza kadar her işin her safhasında ‘önce insan’ der, sonra ‘işe’ bakar. İnsana sadece yapacağı işin muhtevası için bakmaz, hayatının bütününe bakar.
Ahilik felsefesinin olmazsa olmaz ilkesi ‘dürüstlük’ şartıdır. Doğru olmadan doğru iş yapılmaz.
Güvenilir olmayana ne iş, ne aş, ne müessese emanet edilmez.

Dürüstlüğün hemen arkasından aranan şart, ahi olacakların veya ahilerin yanında çalışacak olanların; ‘kardeşliği, paylaşmayı, özgürlüğü, sevgiyi, adaleti’ bilip bilmediği ve uygulayıp uygulamayacağına bakılır.

Yine ahiliğin başta gelen esaslarından biri de iş insanlarının ve çalışanlarının moral ve motivasyonlarına dikkat edilir. Helal kazanç, moral ve motivasyonla eş değer tutulur.

***

Ahi başlarının haftalık istişare toplantılarında ahilere ve esnafa bir dizi uyarılar yapılır. Onlardan bir kısmını derç edelim:

-‘Sen-ben’ yerine, ‘siz-biz’ diye hitap etmeli. El kol hareketleri ile bir şey ifade etmemeli.

- Evden endişeli ve öfkeli çıkmamalı. Evdekilere veda etmeli, onların gönlünü alarak çıkmalı.

- Yol üzerinde insanlara rahatsızlık verecek ne varsa ortadan kaldırmalı.

- Yürümekte zorluk çeken ve yardıma muhtaç insanlar varsa onlara yardım etmeli.

- Kimsenin ardından bakmamalı veya hakkında olumsuz düşüncelere sahip olmamalı.

- İyi huylu ve güzel ahlâklı olmak ahiliğin temelidir. Bu temel sarsılırsa, hiçbir işinizden başarı ve bereket beklemeyin. İşinizde ve hayatınızda doğru, güvenilir ve inanılır olmalısınız.

- Ahdinizde, sözünüzde ve sevginizde vefalı ve takipçi olmalısınız. Sözünüzü bilerek söyler ve durursanız, aldanmaz ve aldatılmazsınız. “Aldatanlar bizden değildir” ikazını unutmayın!

- Yaptığınız iyiliklerden ve hayırlardan karşılık beklememeli, asla hiçbir şekilde herhangi bir imada bulunmamalısınız.

- Güler yüzlü ve tatlı dilli olmak her ahinin asli vazifelerindendir. Dostluğa önem vermeli, kötülük yapanlara ve düşünenlere iyilikte bulunarak, onlara faydalı olmalısınız.

- Tevazu sahibi olmalı, hiç kimseyi azarlamamalı, kendi işinizi veya başkalarının işini yürekten, riyasız ve beklentisiz bir şekilde yapmalı.

- Emanete asla hıyanetlik etmemeli. Sabır ehli, cesur ve ikram sahibi olmalı. Öfkeyi kovmalı.

- Sır sahibi olmalı ve saklamalı. Özü, sözü, dışı, içi bir olmalı, kötü fiil ve sözlerden uzak durmalı. Geçimini ve barınmasını üstlendiğiniz kimseleri gözetip, korumalı ve kollamalı.

***

Ahilik kuralları, halkın hakkını koruma adına; esnaf, tüccar, usta, kalfa, çırak ve alışverişle uğraşan bütün herkese karşı şu kuralları şart koşar.

- Hileli ve çürük mal satmaktan şiddetle kaçınmalı ve uzak durmalı.

- Müşteriden asla fazla para istememeli ve güveni sarsmamalı. Harama yol vermemeli.

- Bir başkasının imal ettiği ürünleri taklit etmemeli. Haksızlığın sonu harama gider.

- Terazileri ve kantarları sık sık kontrol etmeli ve kul hakkına tevessül etmemeli.

- Hırsızlık başta olmak üzere, sahte ve kalitesi düşük hiçbir şey satılmadığı gibi üretilmemeli.

Evet. Şu uyarılara ne kadar çok ihtiyacımız var. Bir medeniyet, 700 yıl bu sayede tüm dünyada varlığını korudu vesselam.

17 Eylül 2021 Cuma