Dr. Can Gürlesel

Türkiye ekonomisi ve iş dünyası için Türk Lirası’nın değeri, istikrarı ve öngörülebilir olması büyük önem taşıyor. Türk Lirası’nın değeri denilince ABD doları karşısındaki değeri izleniyor. Bu çerçevede ABD dolarının seyri de Türk Lirası için belirleyici oluyor. Bunlara bağlı olarak yılın ikinci yarısında dolar ve Türk Lirası’na ilişkin beklentileri değerlendirelim.

1. ABD DOLARI UZUN SÜRE DEĞERLİ KALDI

ABD doları, dünyanın en önemli rezerv para birimi olarak sadece ABD tarafından değil, tüm ülkeler tarafından kullanılıyor. Bugün ABD ekonomisine en büyük rakip ülke olan Çin, aynı zamanda elinde ABD dışında en çok dolar likiditesi tutan ülke. Dolar, yakın gelecekte en önemli rezerv para olma işlevini sürdürecek. ABD doları, Trump’ın çalkantılı başkanlık döneminde diğer para birimleri karşısında daha değerli oldu. Doları daha değerli yapan, kısmen ABD ekonomisindeki toparlanma iken daha çok küresel siyasi ve jeopolitik gelişmeler oldu. 2018 yılı başından itibaren başlayan küresel ticarette korumacılık, ABD-Çin gerginliği ve jeopolitik riskler ABD dolarını destekledi. 2020 yılı başında ortaya çıkan Covid-19 salgını döneminde de dolar en önemli güvenli liman işlevi ile daha da değer kazandı.

2. ABD DOLARI ZAYIFLAMAYA BAŞLADI

ABD doları haziran ayından itibaren zayıflamaya başladı. Zayıflamanın nedeni, ekonomideki gelişmeler veya rezerv para olarak diğer para birimlerine geçiş değil. Dijital ve kripto para birimleri de dolar ile fiyatlandıkları sürece ABD dolarının değerini etkileyemeyecek. Doların değer kaybının nedeni, ABD siyasetindeki belirsizliktir. Buna, mevcut yönetimin Covid-19 salgını ile mücadeledeki başarısızlığı da dahildir. ABD’de Trump ile devam edilmesi halinde öngörülemez bir dünya endişe yaratıyor. Biden’ın seçilmesi halinde bunun dolar üzerinde nasıl bir etki yaratacağı da belirsizdir. Ancak dolara esas değer kaybettiren, Trump’ın seçimlerin iptali talebi ve seçimlerin yapılması halinde sonuçların meşru olmayacağı yönündeki açıklaması oldu. ABD, tarihinde ilk kez seçimlerin iptali ya da sonuçların iptali ile karşı karşıya kalabilecek. Küresel alanda bu riski almak istemeyenler de dolardan kaçmaya başladı. Bu nedenle dolar zayıflıyor.

3. ABD SEÇİMLERİNE KADAR ABD DOLARINA NE OLUR?

ABD seçimlerine kadar olan dönemde ABD doları zayıf kalmaya ve zayıflamaya devam edecek. Euro-dolar paritesi 1.15 seviyesini aşarak 1.18 seviyelerine kadar ulaştı. Pariteyi AB tarafında etkileyecek çok fazla unsur kalmadı. Pariteyi daha çok ABD’de seçime kadar olan dönemdeki siyasi gelişmeler belirleyecek. Ekonomik olarak da dolar üzerinde kuvvetli etki yaratacak bir unsur kalmadı. Fed, seçimlerden bağımsız olarak genişletici para politikasına uzun süre devam edeceğini açıkladı. Parite, seçime kadar 1.16-1.18 aralığında seyredecek. Seçimlerin iptaline yönelik girişimler vb. halinde ise Euro-dolar paritesi 1.20 seviyesini aşacak. Seçimlerin yapılması, Trump ve Biden’ın kazanmaları halinde ABD dolarına ilişkin halen fiyatlamalar başlamış değil. Bunun nedeni ise her ikisi için de ekonomiye ilişkin olarak taşınan endişelerdir.

4. ABD DOLARI ZAYIFLARKEN TÜRK LİRASI NEDEN DEĞER KAYBEDİYOR?

ABD dolarının değeri dolar endeksi ile izleniyor. Bu endeks 1973 yılında başladı. Doların 6 gelişmiş ülke para birimi karşısındaki sepet değeri ölçülüyor. Dolar endeksi 1973 yılı için 100 kabul edildi. 2020 yılında Covid-19 salgını etkisi ile güvenli liman dolar değer kazandı ve endeks 102 seviyesine kadar yükseldi. Daha sonraki süreçte ise dolar endeksi 93 puana kadar indi ve dolar yüzde 9.0’a yakın değer kaybetti. Diğer birçok ülkenin para birimi dolar karşısında değer kazandı. Ancak aynı süreçte Türk Lirası dolar karşısında 7.30 seviyelerine kadar yükselerek yüzde 6.0 daha değer kaybetti.

SON SÖZ

Türk Lirası’na yeniden güven ve itibar kazandırmak için yapılacaklar belli. İktisat bilimi bu konuda yol gösterici. Uygulamak bize kalmış durumda.

14 Ağustos 2020 Cuma