Hikmet Baydar

TCMB, aylık bazda reel efektif döviz kuru diye bir veri açıklıyor. Bu veri, ihracatçı ve ithalatçı açısından son derece önemli bilgiler içeriyor.

Nedir bu reel efektif döviz kuru ve ne işimize yarar?

Nominal efektif döviz kuru, Türkiye’nin dış ticaretinde önemli paya sahip ülkelerin para birimlerinden oluşan sepete göre, Türk lirasının ağırlıklı ortalama değeridir. Ağırlıklar ikili ticaret akımları kullanılarak belirleniyor. Reel efektif döviz kuru ise nominal efektif döviz kurundaki nispi fiyat etkileri arındırılarak elde ediliyor. Bu fiyat etkilerinden arındırma işi TÜFE oranı kullanılarak yapıldığında ise TÜFE bazlı reel efektif döviz kuru, yurt içi ÜFE oranı kullanılırsa Yİ-ÜFE bazlı reel efektif döviz kuru bulunmuş olur.

YURT İÇİ ENFLASYON ARTIŞI

Reel efektif döviz kuru, yurt dışında üretilen malların yurt içinde üretilen mallar cinsinden göreli fiyatınıyansıtan bir göstergedir. Endeksin yükseliyor olması, yerel paranın değer kazandığına işaret ediyor. Bir ülkenin yerel para birimininticaret yaptığı ülkelerin para birimlerine göre değer kaybı REDK’idüşürürken, yurt içi enflasyon artışı REDK’i yükseltiyor. REDK’in yükselmesi, TL’nin reel bazda değer kazandığını gösteriyor.

Burada dikkat edilmesi gereken husus, yurt içi enflasyon artışının reel efektif döviz kurunu yukarı itmesidir.

Şimdi grafiğe bakalım…

Geçtiğimiz 4 ayda gerileme trendinde olan (toplam:-%14.2) reel efektif döviz kuru, haziranda 59.65 ile tarihi düşük seviyeyi gördükten sonra temmuzda aylık bazda yüzde 2.8 yükseldi ve 61.31 seviyesine geldi. Endeksin yükselişinde temmuz ayında sepet kurda görülen yüzde 0.9’luk düşüş ve enflasyonun aylık bazda yüzde 1.80 artması etkilioldu.

Ocak 2021’de yüzde 50 dolar + yüzde 50 Euro’dan oluşan döviz sepeti 8 TL civarındaydı. Temmuz sonunda ise 9.25 civarında olan döviz sepetine göre TL değer kaybetti. Bu durum enflasyon artışına göre daha baskın gelmiş olduğundan TÜFE bazlı reel efektif döviz kurunun yıl başına göre aşağıda olduğunu, 1 yıl öncesine göre ise aynı seviyelerde olduğunu görüyoruz.

Kısacası, kurdan kaynaklanan geçici bir rekabet avantajı elde edilmiş görünüyor.

İÇ MALİYETLERE İYİ ODAKLANILMALI

Ancak bu kur kaynaklı rekabet avantajının artık yavaş yavaş yurt içi enflasyon oluşturma potansiyeli de dikkate alınmalı. Çünkü yüksek kur, yüksek maliyeti beraberinde getirmekte olduğundan, iç pazarda fiyatlar genel seviyesinde artışın devam etme riskini artırıyor. Bu durumda işgücü, enerji ve ithal girdi maliyet artışının enflasyonu yukarı itmesi nedeniyle reel efektif döviz kuru yükselmeye başlayabilir. İşte o zaman hem enflasyonu daha fazla hissedebiliriz hem de reel efektif döviz kurunun yükselmesi nedeniyle kurun verdiği rekabet avantajını kaybedebiliriz.
Son sözümüz; yurt içi fiyat seviyelerindeki değişim, ihracat avantajının azalmasına neden olabilir. O yüzden iç maliyetlereiyi odaklanılmalı. Özellikle enerji ve ithal girdi maliyet değişimine dikkat!

06 Ağustos 2021 Cuma