Mahallenin; mimarisini, iletişimini, tarzını, tavrını, havasını, güvenini, rahatlığını, kimliğini, kültürünü zihnimizden sileli çok oldu. Çarşıyı, sokağı, semti, esnafı, mahalleli olmayı, bunun anlamını unutalı da çok oldu. Bu alandaki değişimi zamanında yorumlayamadık, bunun için uyarlamayı düşünmek yerine kendimizi değişimin akışına bıraktık. Geldiğimiz nokta malum; mahalleye, çarşıya ağıt yakma aşaması.

‘Şimdi bu kültürü bir bütün olarak yeniden üretebilir miyiz’ sorusunun cevabını bulmaya çalışıyoruz. Çabamız ‘beyhude mi’ bilemiyoruz. Ama bildiğimiz; her alanda değişimin kaçınılmaz olduğu. Bu değişim, başkalaşma anlamına da gelmemeli. Değişimle birlikte kültürün devamlılığını sağlamamızın mümkün olduğunu bilmeliyiz.

TOKİ’DEN MAHALLE KONSEPTİNDE MİMARİ VE KENTSEL TASARIM FİKİR YARIŞMASI

Yarışmanın ismi de şiir gibi olmuş; 7 İklim 7 Bölge – Mahalle Ulusal Mimari ve Kentsel Tasarım Fikir Yarışması. Yarışmanın amacı insanların bir arada çeşitli etkileşimlerde bulundukları ve birbirlerinin hayatlarına dokundukları en temel alan olan mahalle alanının günümüz kentsel ihtiyaçları ile güncel şehircilik, kentsel tasarım, mimarlık ve peyzaj anlayışları doğrultusunda kurgulanması. Mahalle tasarımı; sosyal, kültürel, ekonomik ve ekolojik boyutları ile ele alınacak. Yarışmacılardan, seçilen alanda mahalle sakini ile mahalle arasındaki ilişkiyi şekillendirmeye yönelik, planlama ve kentsel tasarım ilkelerini ve önerilerini belirlemesi bekleniyor.

Geleneksel mahalle dokusunu ve kültürünü yansıtmak üzere küçük esnafın esas alındığı alışveriş birimlerine ve mahalle ortak alanlarına özel vurgu yapılması bekleniyor. Mahalle tasarımında geleneksel değerlerle barışık, sürdürülebilirlik ilkesi çerçevesinde, gelişen yeni şehircilik akımları göz önünde bulundurulmalı. Geliştirilecek proje, insanların geçmişe, geleneksel dokuya ve mahalle kültürüne verdikleri önemi dikkate alan çözümlemeleri de içermeli. Şehirlerimizde var olan geleneksel ve kadim değerlerin günümüz yaşam koşullarına taşınmasına yönelik mahalle odaklı kentsel planlama ve tasarım ilkelerinin geliştirilmesi ile nitelikli kentsel mekânların sağlanmasına yönelik kararların üretilmesi önem taşıyor.

Yarışmada iyi ürünler çıkabilmesi için bütün ayrıntılar düşünülmüş. Jüride, konunun tüm boyutları mevcut. Mimarından şehir planlamacısına, kültür adamından sosyoloğuna kadar düşünülmüş. Örneğin mimari yarışmalarda istisna sayılabilecek iki isim var; Şehir ve estetik konularında da uzmanlığı ile tanınan Beşir Ayvazoğlu ve İstanbul Üniversitesi Sosyoloji Bölüm Başkanı Prof. Dr. İsmail Coşkun. Mimarların yanında bu iki isme yer verilmesi yarışmanın mantığını daha iyi açıklıyor. Bakkallar Odası Başkanı Kamil Bulut bile jüride yer almış. Ödüller her bölge için geçerli. Ödül miktarı ise (Birincilik ödülü 125.000 TL) ciddi tutulmuş.

TOKİ Başkanı Ergun Turan, “Site inşa etmiyoruz, mahalle üzerinden şehir inşa ediyoruz. Yaptığımız inşaatların etrafı da çevrilmeyecek. Mimarinin çevre ile etkileşimini ortadan kaldıracak değil, aksine artıracak form üzerinde çalışıyoruz” demişti. Gerçekten de mimari formlar sosyal ilişki biçiminde önemli ölçüde belirleyici oluyor. Örneğin AVM diye isimlendirilen alışveriş merkezleri devasa mimari yapılar içerisinde çok sayıda mağaza/dükkân var. Deniyor ki bunlar esnaf değil mi? Bunların da çalışanı var, sahibi ve müşterileri var. Fakat gayet iyi biliyoruz ki mahallede, sokakta, çarşıda var olan esnaf kültürü buralarda yaşamıyor, daha doğrusu oluşmuyor. Esnaf ile müşteri arasındaki ilişki bir güvene dönüşmüyor.

Bütün bunlardan hasıl olacak hedef ise mimarinin çevre ile etkileşimini azaltacak değil aksine artıracak olması. Yaşadığımız sosyolojik problemin özü de bu zaten. Şehirlerimizde inşa ettiğimiz yaşam alanlarımızla çevre ile etkileşimi iyice kısıtlıyoruz. Toplum olmaktansa birey olmayı önceliyoruz. Gerçekte ise sosyal dayanışma duygusunu artırıcı yönde bir sosyal hayatı benimsememiz gerekir. Problem sadece mimaride değil. Şehirde yaşayanlar da aynı derecede sorumlu yanlış giden işlerden.

Unutmayalım ki bu yarışma bile mahalle ve çarşı adına umut verici.

25 Temmuz 2017 Salı