FATİH OKTAY

Çin’i izleyenler, uzun zamandır Çin Komünist Partisi Ulusal Kongresi toplantı tarihinin açıklanmasını bekliyordu. Geçtiğimiz günlerde açıklandı; toplantı 16 Ekim tarihinde gerçekleşecek. Bu toplantıların önemi, takip eden 5 yıllık dönemde Çin’in ekonomik ve politik olarak izleyeceği rota ile ilgili çok önemli bilgilerin gün yüzüne çıktığı platform olmalarından kaynaklanıyor.

Parti merkez kongresi toplantısı, partinin yaklaşık 95 milyon üyesini temsil eden 2 bin 300 dolayındaki delegenin katılımıyla gerçekleşiyor. Delegeler, parti merkezinin çok sıkı kontrol ettiği uzun bir süreç sonunda belirleniyor. Toplantı diyorsak da, bu bir hafta kadar süren bir toplantılar silsilesi.

5 YILLIK ROTA

Kongre toplantılarının en çok ilgi uyandıran iki olayından birini parti genel sekreteri, yani ülkenin en üst karar vericisinin Merkez Komite Çalışma Raporu’nu okuması oluşturuyor. Bu rapor, parti üst yönetiminin geçmiş 5 yıl içinde yapılanlar ile ilgili değerlendirmesi ve gelecek 5 yıl için stratejik yönelimlerini içeriyor. Özellikle bu ikinci bölümün içeriği, Çin’in politik ve ekonomik olarak önümüzdeki dönemde nereye yöneleceğini anlamak açısından çok büyük önem taşıyor. Açıklanması sonrasında raporu bu sütunda ele alıyor olacağız.

Toplantılarda en çok ilgi uyandıran olayların sıra açısından ikincisini ise Çin Komünist Partisi, dolayısıyla ülke yönetiminin zirvedeki isimlerinin açıklanması oluşturuyor. Bununla ilgili süreç, delegelerin kendi içlerinden parti Merkez Komitesi’nin 200 dolayında esas, 170 dolayında yedek üyesini seçmeleriyle başlıyor. Seçme diyorsak da, delegelere üye sayısından yüzde 10’u bulmayan bir oranda fazla aday sunuluyor. Dolayısıyla delegeler üyeleri seçmekten çok, küçük bir bölümünü eleme işlevi yerine getiriyorlar. Bu çerçevede oluşan Merkez Komite üyelerini, eyaletlerin ve devlet ve parti merkez örgütlerinin en üst yöneticileri oluşturuyor. Bunlar ise kongre öncesinde parti iç süreçleri çerçevesinde belirleniyor. Bu şekilde belirlenen Merkez Komite, seçilmesinin ertesi günü yaptığı ilk toplantısında üyelerinden 25’inin oluşturduğu Politbüro, bunlardan bir bölümünün oluşturduğu Politbüro Sabit Komitesi ve bunlardan biri olan, ülkenin en üst karar vericisi konumundaki parti Genel Sekreteri’ni açıklıyor. Seçiyor demiyoruz; çünkü bu isimler de daha önceden parti içi süreçler çerçevesinde belirlenmiş oluyor. Başkanlığını Genel Sekreter’in yaptığı, günümüzde 7 üyeden oluşan Politbüro Sabit Komitesi, uygulamada ülkenin en üst karar verme organını oluşturuyor.

LİDERLİK KADROSU

Önümüzdeki Ulusal Kongre toplantılarında açıklanacak liderlik kadrosu her zaman olduğundan da fazla ilgi çekiyor. Bunun bir nedeni, mevcut Genel Sekreter Xi Jinping’in son on yılların temayül ve kurallarca biçimlendirilmiş uygulamasından ayrılarak tepe yönetici konumunu üçüncü bir 5 yıllık döneme taşıyacak olması. Parti Genel Sekreteri’nin görev süresini sınırlayan yazılı bir kural bulunmuyor. Ancak bu görevdeki kişinin aynı zamanda yürüttüğü Devlet Başkanı pozisyonu için ülke anayasasında iki dönem sınırlaması bulunuyordu. Bu sınırlama 2018 yılında kaldırıldı. Xi Jinping’in tepe yönetici konumunu korumasıyla ilgili beklenmedik bir gelişme olup olmayacağı ve bu konumu nasıl bir düzenleme ile koruyacağı soruları, önümüzdeki kongre toplantılarına ilgiyi artırıyor.

Açıklanacak yönetim kadrosu ile ilgili bir diğer merak konusu da başbakanlık konumuna kimin geleceği. Başbakan resmi olarak bu kongre değil, 2023 baharındaki Ulusal Halk Kongresi toplantısında belirlenecekse de, Politbüro Sabit Komitesi üyeleri açıklandığında, bunlardan biri olan bu kişinin kim olduğu anlaşılacak. Bu isim, ekonomik politika üslubu açısından önemli olabilecek.

Ekim, Çin ile ilgili birçok sorunun cevabını almak açısından önemli bir ay olacak.

09 Eylül 2022 Cuma