Prof. Dr. Ahmet Emre Bilgili
Yazıya şöyle bir cümle ile başlasak ve desek ki; uzun yol şoförlüğü konusunda çok deneyimli bir yönetici, şu tür bir tespitte bulundu: Türkiye çok yakında uzun yol şoförü ithal etmek zorunda kalacak. Gelişmeleri yakından izleyen ve sektörün içerisinde bulunun bir yönetici olarak görüşümüz bu yöndedir.
Konu ile az çok ilgili kişiler olsanız hakikaten ne dersiniz? Şahsen bu satırların yazarı olarak bu sözü bizatihi uzmanından duyunca küçük bir şok yaşadım. İstanbul Tuzla’daki Nakliyeciler Sitesi’ni ziyaretimizde sitenin deneyimli yöneticisinden bu sözler sadır oldu. Tespit önemliydi ve tecrübe konuşuyordu. Konu ile ilgili derinlemesine sorular yönelttik. Ve bu yazı ortaya çıktı. Doğrudan değilse de dolaylı olarak herkesi ilgilendiren bir konudur bizce.
Profesyonel bir meslek olarak uzun yol şoförlüğü, birçok açıdan diğerlerinden farklıdır. Bu mesleğin çok boyutlu oluşu, sonucu ve çıktıları da farklılık arz eder. Uzun yolun etkisi ile şekillenen kişilikler, bunların davranışı etkilemesi, uzun yolun getirdiği ayrılıkların aile üyeleri üzerindeki kalıcı etkileri ve yarattığı çeşitli problemler. Yani bir anlamda ülke sosyolojisi ile ilişkili bir meslektir şoförlük.
Peki asıl soruyu irdeleyelim. Neden yakın bir dönemde şoför ithal etme durumu hasıl olacak. Bunun iki önemli nedeni görünüyor. Birincisi; şoförün statüsü ve kazancı ile ilgili. Yani meslek iki taraftan da irtifa kaybediyor. Yıllara göre hem ücret düşüyor hem de statü aşınıyor. Diğeri; şoförün yetiştiği, ustalaştığı ocak yok oldu. Yani meslek olarak muavinlik ortadan kalktığı için çekirdekten ve mesleğin ayrıntılarını bilen şoförler yetişmiyor. Peki muavinlik ocağı neden söndü? Eskiden hem araçlar hem de yollar yalnız gitmeye uygun değildi. Mutlaka bir yol arkadaşı gerekli idi. Şimdi bir taraftan araçların teknolojisi ve konforu yükseldi bir taraftan da uzun yol için muavine ihtiyaç ortadan kalktı. Aynı zamanda mali açıdan da muavin bulundurma külfet halini aldı.
İşte bu önemli nedenler şoför ithalatının zeminini hazırladı. Hem şoför yetişmiyor hem ücreti düşüyor hem de uzun yol bunu her açıdan kaldırmıyor. Fakat işin diğer boyutu yani ülke içinde ekonominin dönmesi için kamyon ve tırlara ihtiyaç devam ediyor. Zira ülkemizde kara taşımacılığı halen bir numara. Tarımda, ormanda, inşaatta, sanayi mamullerinde ve diğer tüm yüklerde büyük oran karadan taşınıyor.
Muavinlik tekrar bir ihtiyaç haline gelir mi bilinmez. Aslında uzun yol şartları içinde düşünüldüğünde, işin iktisadi boyutu ayrı tutulursa muavin ilaç gibi gereklidir. Diğer bir deyişle, ocak tüttüğünde usta çırak usulü ile hem meslek elemanı yetişir hem de yol arkadaşlığı olur ve şoför açısından yolun stresi azalarak güveni artar.
Basit bir konu gibi görünüyor ama aslında ister insan ve meslek açısından isterse ülke ekonomisi açısından düşünün iş ciddi görünüyor. Daha da ciddi olan boyutu; mesleği iyice çıkmaza sürüklüyor olmamız. Bu nedenle uzun yol şoförlüğünde ocağı tüttürmeye devam etmemiz gerekiyor. Bunun için de mesleğe yeniden maddi manevi itibar kazandırmalıyız. Çözüm kesinlikle burada.