İmalat sanayinde yeni kapasite yatırımları ihtiyacına işaret eden önemli göstergelerden biri, kullanılan kapasite oranları. Bu çerçevede 2017’de imalat sanayinde ulaşılan kapasite kullanım oranları, birçok sektörde yeni kapasite yatırımları ihtiyacının arttığını gösteriyor.
1 - İMALAT SANAYİ GENELİNDE KAPASİTE KULLANIM ORANI 2017’DE SON 10 YILIN EN YÜKSEK SEVİYESİNE ULAŞTI
İmalat sanayinde, 2007’de yüzde 82.0 olan KKO küresel krizin etkileri ile 2009’da yüzde 66.9’a düştü. 2010 ve 2011 yılları, küresel kriz sonrası toparlanma yılları oldu ve KKO, 2011’de yüzde 77.0 olarak gerçekleşti. Ancak KKO, 2012’den itibaren durağanlaştı ve sınırlı ölçüde zayıflayarak 2014’te yüzde 75.0’e kadar geriledi. 2015’te de yüzde 76.8 oldu. Bu durağanlaşmada, dünyada yaşanan durgunluk ile Türkiye’de ekonomide yaşanan yavaşlama etkili oldu. KKO 2016’da dış talebin etkisi ile toparlanmaya başladı. 2017’de ise KKO, yüzde 78.5’e ulaşarak 2007’den sonraki 10 yılın en yüksek seviyesine ulaştı. 2017’de yaşanan bu gelişmede dünya ekonomisinde büyümenin hızlanması ve buna bağlı olarak ihracattaki artış ile yurtiçinde kamunun birçok alanda tüketime verdiği teşvikler ile artan iç talep etkili oldu.
2 - 2017’DE İMALAT SANAYİNDE MAL GRUPLARI İTİBARİYLE EN YÜKSEK YILLIK KKO, YÜZDE 83.2 İLE YATIRIM MALLARINDA GERÇEKLEŞTİ
İmalat sanayinde mal grupları arasında KKO farklılıklar gösteriyor. Bunun iki farklı nedeni bulunuyor. Bunlar mal gruplarının farklı talepler ile karşılaşması ve yine bu taleplere karşı mevcut kapasitenin yeterlilik seviyeleri. 2017’de en yüksek KKO yüzde 83.2 ile yatırım malları grubunda gerçekleşti. Yatırım malları, 2017’de ağırlıklı olarak yurtdışından yüksek talep ile karşılaştı. Yine son yıllarda yurtiçinde özel sektör yatırımlarının zayıflaması nedeniyle yatırım mallarında kapasite seviyesi de çok değişmedi. Ara mallarında da KKO, 2017’de yüzde 79.0 ile oldukça yüksek gerçekleşti. Özellikle ihracattaki artışla, ara malı talebi içeride ve dışarıda yükseldi. Buna bağlı olarak ara malı KKO da yüzde 79.0 seviyesine ulaştı.
3 - CANLI İÇ TALEBE RAĞMEN TÜKETİM MALLARI KKO DÜŞÜK KALDI
Tüketim mallarında ise 2017’de iç talepte yaşanan önemli canlanmaya karşın KKO yüzde 73.6 seviyesinde gerçekleşti. Bunun en önemli nedeni özellikle dayanıksız tüketim malları grubunda mevcut kapasitenin oldukça yüksek olması. Ayrıca dayanıksız tüketim malları grubu ihracatı daha sınırlı kalıyor ve dış talep çok etkili değil. Dayanıklı tüketim mallarında da yüksek kapasite olduğu görülüyor. Nitekim 2017’de verilen teşvikler ile mobilya ve beyaz eşya üretimlerinde ve satışlarında rekor artışlar yaşanmasına karşın KKO, 2017’de yüzde 75.8 olarak gerçekleşti. Dayanıklı tüketim mallarında 2017’de ihracatta da önemli artışlar yaşandı. Buna rağmen kapasite yine de yüzde 75.8 seviyesinde kullanılabildi.
4 - 2017’DE EN YÜKSEK KKO YÜZDE 86.33 İLE MOTORLU KARA TAŞITLARI SEKTÖRÜNDE
İmalat sanayinde ortalama KKO artış eğilimine karşın alt sektörler itibariyle farklı KKO gerçekleşiyor. 2017’de en yüksek KKO yüzde 86.33 iken, en düşük oran yüzde 58.6. KKO arasında oldukça farklar bulunuyor. 2017’de dört sektörde KKO yüzde 80’i aştı. Yedi sektörün kapasite kullanım oranı ise yüzde 79.0 ile 80.0 arasında. 2017’de üç sektörde KKO yüzde 75.0-79.0 arasında. Yüzde 75.0 ve altında KKO sahip ise 10 sektör bulunuyor.
İmalat sanayinde KKO seviyeleri genel olarak ihracat ağırlıklı sektörlerde daha yüksek gerçekleşti.
Ağırlıklı iç pazara çalışan sektörlerde ise KKO daha düşük kalıyor. İmalat sanayindeki seviyeler dikkate alındığında 11 alt sektörde (KKO yüzde 79.0 ve üzeri olanlar) yeni kapasite yatırımlarına ihtiyacın arttığı görülüyor. Özellikle KKO yüzde 80 üzerinde olan alt sektörlerde ihtiyaç daha yakın ve yüksek.
Son Söz: Yatırım teşvikleri yeterli. Yatırım ortamına ilişkin iyileştirmeler de sağlanırsa sanayide birçok sektörde yeni kapasite yatırımları başlayacak.