En önemli enerji kaynağı olması nedeniyle petrol ve petrol fiyatları, yaklaşık 150 yıldır dünya ekonomisine ve siyasetine yön veriyor. Petrol fiyatları da bu çerçevede belirleniyor. Ancak son üç yıldır petrol fiyatları önemli bir yön arayışına girmiş bulunuyor ve bunun en önemli nedeni de fosil yakıtlar içinde petrolün giderek azalan cazibesi. Bu çerçevede, petrol fiyatlarını belirleyen unsurlar da önemli ölçüde değişiyor.

1 Dünya, fosil yakıtlardan yenilenebilir ve temiz yakıtlara geçiyor

Dünyada halen önemli bir petrol rezervi bulunmasına karşın iklim değişiminin meydana getirdiği sonuçlar nedeniyle dünya artık giderek fosil yakıtlardan uzaklaşıyor. Onun yerine, yenilenebilir enerjiler ile temiz enerji teknolojileri öne çıkıyor. Bu çerçevede, petrol talebindeki artış da giderek yavaşlıyor ve hatta durağanlaşıyor. Birkaç yıl sonra ise günlük petrol tüketimi ve talebi düşmeye başlayacak. Bu öngörülere bağlı olarak da petrol fiyatları daha şimdiden zayıflama eğilimine girmiş bulunuyor. Petrol fiyatları, varili 50 dolarda tutunmaya çalışıyor.

2 Enerji oyununda ABD strateji değiştirdi

ABD, petrolün dünya ekonomisine yön verdiği 150 yılın yaklaşık son 100 yılında enerjide net ithalatçı olmayı ve kendi rezervlerini sınırlı ölçüde kullanmayı ana strateji olarak uyguladı. Bu nedenle ABD ekonomisinin petrol talebi petrol fiyatlarında etkili oldu. Trump yönetimi ile birlikte ABD, enerjide önemli bir strateji değişikliğine gitti. ABD en geç 2025’te fosil yakıtlarda dışa bağımlılığını sona erdirmeyi hedefliyor. Bir başka deyişle ABD’nin petrolde dış talebi hızla düşüyor. Teknolojik gelişmeler ile kaya gazı olarak nitelendirilen enerji kaynaklarının kullanılabilir hale gelmesi de bu strateji değişikliğinde etkili oldu. ABD enerjide kendi kaynaklarını kullanma stratejisini sürdürdüğü müddetçe petrol fiyatları zayıf kalmaya devam edecek.

3 Petrolün önemi azalmaya başlayınca Körfez krizlerinin etkisi de azalıyor

Körfez ülkeleri ve Ortadoğu, petrol ve doğalgaz rezervleri olarak dünyanın en zengin bölgesi. Bu nedenle bu bölgede yaşanan en ufak gerilim petrol fiyatlarında önemli sıçramalara yol açardı. Ancak artık petrolün azalan önemi ve diğer enerjilerin artan ikame gücü ile birlikte artık Körfez’deki gelişmelerin petrol fiyatlarına ve küresel mali piyasalara etkisi de giderek azalıyor. Sonyaşanan Katar ile diğer Körfez ülkeleri arasındaki gerginlikte bu açıkça görüldü.

4 Petrol üreticilerini zorlu bir dönem bekliyor; Körfez çekişmesi de bundan kaynaklanıyor

Son 150 yıldır petrol tüketiminde dışa bağımlı olan ülkeler çoğunlukla zorlu dönemler geçiriyordu. Artan fiyatlar, ambargolar, kaynaklara erişimin zorlaşması petrol bağımlısı ülkeleri zorlardı. Yeni dönemde ise bu kez ekonomileri petrol üretimine ve gelirlerine bağımlı ülkeleri zorlu bir dönem bekliyor. Körfez’de doğalgaz zengini Katar ile petrol zengini diğer ülkeler arasındaki gerilim de bundan kaynaklanıyor. Suudi Arabistan, BAE, Bahreyn gibi doğalgazı olmayan ve gelirleri tamamen petrole bağımlı olan ülkeler, doğalgaz zengini Katar’dan ve Katar ile yine doğalgaz zengini İran’ın ilişkilerinden rahatsız oluyor. Bu nedenle Körfez krizinin yakın zamanda sonuçlanması beklenmemeli.

5 Petrol fiyatlarında aşağı yön ağır basıyor

Orta ve uzun vadeli beklentiler çerçevesinde petrole olan talebin azalacak olması nedeniyle petrol fiyatlarında ana yön aşağı doğru. Ancak petrol üreticisi ülkeler, üretim sınırlamalarını sürdürerek petrol fiyatlarında keskin düşüşleri önlemeye çalışacak. Petrol fiyatlarının hızla gerilemesi üretici ülkelerde ekonomik ve siyasi sıkıntılar oluşturduğu gibi dünya ekonomisinin geri kalanında da zorluklar meydana getirecek. Çünkü petrol üreticisi ülkeler, dünyanın geri kalanı için önemli pazarlar. Türkiye de petrolün geleceğini iyi okumalı ve sınır ötesi ilişkilerini, yatırımlarını ve pazar önceliklerini buna göre belirlemeli.

Son söz: Petrol fiyatlarında makul aşağı yön, Türkiye’nin cari açığına ve enflasyon dinamiklerine olumlu katkı sağlayacak.

04 Eylül 2017 Pazartesi