Eğitim üzerinden iletişim kurmak ve etkileşime girmek sureti ile nüfuz alanı oluşturmak bizim genetik kültürümüze müthiş uyan bir usul olarak görünüyor. Burada anahtar kavram ve hareket noktası olan maarif çok önemli ve stratejik. Niyetimiz; maarif kavramı hakkında etimolojik bilgi vermek değil, ansiklopedilerde zaten bu bilgi detaylı olarak mevcut. Derdimiz; kapsayıcı bir kavram ve eylem olarak eğitimin bu ülke insanının her ferdine ulaşma açısından müthiş bir imkân ve fırsat ortaya koyması gerçeği üzerinden gitmektir.
Ardından diğer ülkelerdeki insanlara da bu kanalla ve ‘iyi insan yetiştirmek’ mottosuyla ulaşmaktır. Aslında ulusal ve küresel anlamda destekleyici bir işlevi olan kültür kavramını da buna dahil ederek güçlü bir hareket noktası oluşturulabilir. Zaten Güncel Türkçe Sözlük’te maarif kelimesine, birinci anlamı olarak bilgi ve kültür, ikinci anlamı olarak da eğitim-öğretim sistemi şeklinde yer verilmiştir. Bu iki hususu bir potada iyi değerlendirmek ise sosyolojik açıdan uzun vadeli birey ve toplum kazanımıdır. İyi bir iletişim zeminidir.
Burada en önemli strateji; maarifin nasıl bir şemsiye kavram haline geldiği ve dünyaya kapsayıcı bir kavram armağan edebileceğimizdir. Bunun da ötesinde işin pratiğinden nasıl bir toplumsal uzlaşı çıkarabileceğimizdir. Potansiyel olarak bu mümkün. Bu sebeple kavramın kapsamını ve günümüze nasıl evrilip geldiğini çok kısa şekilde ortaya koymakta fayda var.
Maarif; ilim, bilmek, tanımak, pratik bilgiler, marifetler, talim, terbiye, eğitim, sanatların bilgisi, kültür gibi kapsayıcı bir anlam genişliğine sahiptir. Bununla birlikte geçmişte; erbâb-ı maarif gibi niteliğe vurgu yapan kesime, Mekteb-i Maârif, Dârülmaârif, Meclis-i Maârif-i Muvakkat, Meclis-i Maârif-i Umumiye gibi kurumsal tamlamalar şeklindeki hali ile maarif zamanla bu kullanımından yavaş yavaş sıyrılmış ve içerisine bu süreçte ilişki kurduğu başka kavramları da toplayan bir şemsiye tabir haline gelmiştir. Ve bir zirve olarak Maârif-i Umûmiye Nezâreti ismi kullanılmış ve böylelikle günümüzün Milli Eğitim Bakanlığı’nın vazife ve faaliyetlerini yürüten bir teşkilat olarak belirmiştir. Böylece maarif kavramı bünyesine eğitim ve onunla ilişkili kavramlar olan talim, terbiye, disiplin gibi kavramları da dahil etmiştir.
Yukarda ifade ettiğimiz gibi bilgi bakımından yetkin kişiler manasında ‘erbâb-ı maarif’ ifadesi kullanılmış ve bununla kabiliyetli sanatçılar kastedilmiş, ilaveten yine muhtelif sahalarda mütehassıs kişiler de ‘maarif ehli’ olarak nitelendirilmiş ve yapılması en uygun olanın bunların uyumlu bir birlikteliğini sağlamak olduğu belirtilmiştir. Giderek eğitim manasını taşımaya başlayan maarif terimi, Cumhuriyet döneminde (1930’lardan sonra) yerini büyük ölçüde eğitim kavramına bırakmıştır.
Maarif kavramını 20. yüzyılın ikinci yarısından itibaren farklı bir içerikle gündemimize taşıyan kişi ise Nurettin Topçu olmuştur. Topçu, içeriği yüzlerce yıl boyunca farklı biçimlerde doldurulmuş bu kavrama yeni bir anlam yüklemeye çalışmıştır. Sorbon’daki doktora sonrası Galatasaray ve İstanbul Erkek liselerinde ders verirken zihninde şekillenmeye başlayan eğitim sorunlarına ilişkin yazılarında maarif kavramını yeniden tanımlamıştır. Nurettin Topçu, “Bize bir insan mektebi lazım. Bir mektep ki bizi kendi ruhumuza kavuştursun” diyerek, maarifi bir dava olarak görmüştür. Topçu, maarif kavramına özel bir önem vermiş, hayatın her alanını kuşatan ve ülkenin ‘var olma’ boyutu ile de ilgili görmüştür. Maarif kavramının bu evrilişi bir anlamda Tanzimat’tan Cumhuriyet’e eğitim düşüncesindeki dönüşümü de ortaya koyuyor.
Son olarak maarif ismi, ülkemizin küresel eğitim kuruluşu olan ve 2016 yılında 6721 sayılı kanunla kurulan Türkiye Maarif Vakfı’na verilmiştir. Böylece maarif kavramı herhangi bir dile çevrilmeden ‘maarif’ olarak orijinal haliyle global düzeyde kullanılan bir kavrama dönüşme imkânı elde etmiş bulunuyor.
Nihayetinde Milli Eğitim Bakanlığı, tamamlayıcı ve nihayete erdirici bir hamle ile Köklerden Geleceğe şeklinde kurguladığı Türkiye Yüzyılı Maarif Modeli ile yapılması gerekeni yapmış ve noktayı koymuştur. Artık maarif kavramı ulusal ve küresel düzeyde eğitimin felsefesini, içeriğini, pratiğini ve çıktılarını ifade eden üst bir kapsayıcı kavram olarak belirlenmiştir. Türkiye Maarif Vakfı’nın sevinci ise hem adında kullandığı hem de akredite edilmiş uluslararası eğitim programını (IM) da içine alan Maarif Eğitim Sistemi’nin (MES) küresel eğitim camiasına arz edildiği bir dönemi yaşamanın mutluluğudur. Maksat; maarif üzerinden Anadolu irfanından beslenen kadim eğitim tecrübemizi aktarmak ve bunun oluşturduğu pozitif zeminden hareketle dünyaya iyi insanlar yetiştirmek sureti ile küresel barışa katkı vermektir. Topçu’nun ‘İnsan Mektebi’ni global düzeyde gerçekleştirebilmektir.