DOÇ. DR. ADNAN ERTEMEL
om

Geçtiğimiz yazıda alışkanlık yapıcı kanca tekniğinden bahsetmiştik. Alışkanlıklar ve değişken ödüllerin gücünü çıkış noktası olarak alan Nir Eyal, bilinen üç adımlı alışkanlık döngüsüne dördüncü bir adım ekleyerek, bağımlılık yapıcı dijital ürünler için etkili bir tasarım tekniği geliştirdi. Kanca (hook) adı verilen ve tetikleyici (işaret), aksiyon (rutin), (değişken) ödül ve (platforma) yatırım adımlarından oluşan bu teknik, bağımlılık yapan bir alışkanlık döngüsünü hedefliyor.

Kanca modelinin Facebook uygulaması üzerinden açıklanması şu şekilde: Akıllı telefona gelen mobil bildirim tetikleyici adımı oluşturur; aksiyon, mobil uygulamaya girme davranışıdır; değişken ödül ise bildirimin neyle ilgili olduğudur. Örneğin kullanıcı, platforma çok sayıda fotoğraftan oluşan bir albüm yüklediği günün ertesinde kaç kişinin hangi fotoğrafı beğendiği, nasıl yorum yaptığı gibi geri bildirimleri (değişken ödülleri) uygulamaya girmeden (aksiyonu gerçekleştirmeden) göremez. Fotoğrafları beğenip yorum yapanlardan biri henüz arkadaş olarak ekli değilse kullanıcının ilgili kişiye arkadaşlık isteğinde bulunması, son adım olan platforma yatırımı ifade eder. Yatırım ne kadar fazla olursa platformu bırakmak o ölçüde zorlaşır. Dahası arkadaşlık isteği, karşı tarafa da yeni bir mobil bildirim gönderilmesine sebep olur. Bu etkileşimli sistem, kullanıcılarını sürekli bir döngü içinde tutar. Zamanla dışsal tetikleyiciden çok içsel tetikleyicinin etkili olması amaçlanır. İçsel tetikleyiciye örnek olarak bireyin kendisini yalnız hissetmesi ya da daha çok arkadaş sahibi olma isteği verilebilir.

KANCADA İDEAL AKIŞ

Kanca modelinde ideal akış, dışsal tetikleyiciyle başlayan sürecin zamanla içsel tetikleyiciye dönmesidir. Birçok online hizmet, en ince ayrıntısına kadar düşünülmüş, kendine has bir kanca modeli geliştirmiştir. Kanca modelinin içyüzünü Instagram mobil uygulamasıyla daha detaylı biçimde açıklamak mümkün. Buna göre süreç dışsal tetikleyici olan mobil bildirimle başlar. Ardından eylem aşaması yani Instagram mobil uygulamasına giriş eylemi gerçekleşir. Akıllı telefonların şifre girmek yerine parmak izi tanıtarak kilit açma özelliği sayesinde uygulamaya giriş eylemi son derece kolaylaştı. Bu durum, yukarıda bahsedildiği üzere eylemin alışkanlığa dönüşmesinde ciddi bir etkide bulunur. Ödülün değişken olması, oto-pilotta işleyen beynin şaşırtılarak uyarılmasını ve ödülü pekiştireç olarak algılayarak bu durumu not etmesini sağlar. Yatırım aşaması, zamanla davranışı tekrarlamayı gerektirecek ve nihayet döngüden kopmayı imkânsızlaştıracak biçimde platforma emek harcamayı ifade eder.

Instagram uygulaması özelinde bu yatırım, süreç içinde biriktirilen takipçi sayısı ve oluşturulan resim arşividir. Bu sistem, uzun vadede dışsal tetikleyicinin içsel tetikleyiciyle yer değiştirmesini amaçlar. Instagram uygulamasında içsel tetikleyici, o anda yakalanan manzaranın kaçırılmadan fotoğraflanması arzusudur. Bu negatif ve belli belirsiz duygu, alışkanlık döngüsü için idealdir. Duygunun negatif olması harekete geçmeyi sağlarken, belli belirsiz bir duygu olması da davranışın bilinç seviyesine gelmeden alışkanlığa dönüşmesine olanak tanır. Facebook, kişinin kendisini yalnız hissettiği anda; Youtube, kişinin canı sıkılıp eğlenmek istediği anda alışkanlık biçiminde ilk akla gelen adres olma amacıyla hareket eder.

OYUNLAŞTIRMA STRATEJİSİ

İşaret ve ödül kelimeleri size yabancı gelmedi değil mi? Oyunlaştırma stratejisinde nihai olarak amaçlanan bariz işaretlerle arzu edilen bir aksiyonu almaya teşvik etmek ve rutinin sonunda ödül koyarak bunu bilinçaltının programladığı bir alışkanlık haline gelmesini sağlamak. Oyunlaştırmanın temel psikolojisi bu ilkeye dayanır.

25 Haziran 2021 Cuma