DR. CAN GÜRLESEL

Dünya ve Türkiye ekonomisi için 2021 yılına başlarken iki ana senaryo bulunuyordu. Aşılama ile şekillenen iki senaryodan iyimser senaryo, aşılamanın yaygın olarak uygulanması, aşılama sonuçlarının başarılı olması ve buna bağlı olarak kısıtlamaların kademeli olarak kaldırılmasını içeriyordu. İkinci senaryo ise aşının uygulaması ve sonuçlarında başarısız olunması varsayımını kapsıyordu. 2021 yılının ilk 2 ayını geride bırakırken dünya ve Türkiye’de yaşanan ilerlemeler iyimser senaryoya yaklaşmaya başladığımızı gösteriyor.

1 - DÜNYA GENELİNDE AŞILAMA HIZLANIYOR, ANCAK EŞİTSİZLİK ENDİŞELERİ DE VAR

Dünya genelinde aşı uygulaması hızlanmaya başladı. Halen onay alan 7 aşı kullanılırken, 3 aşı da onay bekliyor. Çok sayıda aşının test aşamaları da sürüyor. Şimdilik 2 aşı için ilk uygulama sonuçları da yüksek bağışıklık sağlandığını gösteriyor. Bu iyimser gelişmeler ümit verirken, ülkeler arası aşı dağılımı ve özellikle az gelişmiş ülkelerin aşı ihtiyacının karşılanması konusunda ise endişeler sürüyor. Dünya Sağlık Örgütü ve Covax girişimi, bu sorunun çözümü için çalışıyor. Mart ayından itibaren aşılamanın daha da hızlanması ve yaygınlaşması bekleniyor. Türkiye de 7 milyona yaklaşan aşılama ile en çok aşı yapan 7. ülke konumunda bulunuyor. Dünya ve Türkiye’deki aşılama ilerlemeleri iyimserliği artırıyor.

2 - İYİMSER SENARYOYU ÖNCE MALİ PİYASALAR SATIN ALIYOR

Küresel mali piyasalar, 2021 yılı için iyimser senaryoyu şimdiden sert şekilde fiyatlamaya başladı. İkinci çeyrekten itibaren talebin her alanda artacağı beklentisi ile özellikle emtia fiyatlarında önemli artışlar yaşanıyor. Metal fiyatlarındaki artışın kademeli olarak sürmesi bekleniyor. Petrol fiyatları, 2021 yılsonu için 60 dolar/varil olan hedefini daha şubat ayında aştı. Hisse senedi piyasaları özellikle teknoloji ve medikal ürünler sektörleri öncülüğünde her gün yeni bir rekor seviyeye ulaşıyor. Temelsiz fiyatlanan kripto paralarda büyük oynaklıklar yaşanıyor. Mali piyasalar bir yandan iyimser senaryoya bağlı olarak yatırım araçlarını seçerken, diğer yandan hızlanacak toparlanmanın yaratabileceği enflasyona karşı da uzun vadeli tahvillere yatırım yapıyor. Türkiye de ise mali piyasalarda ve varlık fiyatlarında iki aylık hızlı yükselişler sonrası durağanlık yaşanıyor.

3 - REEL EKONOMİ DE İYİMSER SENARYO İÇİN HAZIRLIK YAPIYOR

Reel ekonomi tarafında da aşılamadaki iyimserliğe bağlı olarak özellikle yılın ikinci çeyreğinde kuvvetli bir talep geri dönüşü beklentisi bulunuyor. Buna bağlı olarak küresel sanayi üretimi ve ihracatta yılın ilk 2 ayında büyüme devam etti. Alınan iç ve dış siparişlerde artış yaşanıyor. Çin, ilk kez bu yıl tatilde fabrikalarını açık tutarak çalıştı. ABD’de ve Almanya’da sanayi üretimleri en yüksek seviyelere ulaştı. Ticaretteki genişleme ile yüksek navlun fiyatları ve konteyner sıkıntısı da sürüyor. Reel sektörde ağırlıklı olarak imalat sanayi ikinci çeyrekte hızlı bir talep geri dönüşü beklentisi ile hareket ediyor. Türkiye’de de sanayi üretimi ve ihracatta yeni yılda büyümeler sürüyor. Küresel iyimserlik Türkiye’nin ihracatını da olumlu etkiliyor.

4 - İYİLEŞMEDE SEKTÖR FARKLILIKLARI SÜRECEK, DESTEKLER SÜRMELİ

Küresel alanda ve Türkiye’de iyimser senaryoya yaklaşılmakla birlikte toparlanma çeyrek dönemler itibariyle sektörler arasında farklılıklar göstermeye devam edecek. Öncelikle ikinci çeyrekte imalat sanayinin kapalı olan fabrikaları ve hatları devreye girecek. Üçüncü çeyrekte turizm ve hizmetler sektöründe kademeli geri dönüşler olacak. Sınır ötesi seyahatler ve buna bağlı sektörler ise dördüncü çeyrekte kısıtlamalardan kurtulmaya başlayacak. İyimser senaryoda dahi hizmetler sektörü 2021 yılında kademeli bir iyileşme içinde olacak. Kalıcı istihdam artışları üçüncü çeyrekte, işe ve okullara kalıcı geri dönüş ise dördüncü çeyrekte başlayacak. Bu nedenle hükümetlerin yılsonuna kadar birçok alanda desteklerini sürdürmesi gerekecek.

SON SÖZ

Türkiye’de iyimser senaryonun fırsatlarından yararlanmak için reformları bir an önce başlatmalıyız, kamu desteklerini yılsonuna kadar sürdürmeliyiz, firmalar olarak da hazırlıklarımızı yapmalıyız.

26 Şubat 2021 Cuma