DR. CAN GÜRLESEL

Covid-19 salgını ile ortaya çıkan koşullar imalat sanayinde alt sektörleri farklı şekillerde etkiledi. Bu çerçevede yıllık kapasite kullanım oranlarındaki gelişmeler itibariyle imalat sanayi sektörlerinin 2020 yılı performanslarını değerlendirelim.

1 - İMALAT SANAYİ KAPASİTE KULLANIM ORANI 4.0 PUAN GERİLEDİ VE YÜZDE 71.9 OLDU

2019 yılında uygulanan ekonomide dengelenme politikaları ile iç talep zayıfladı ve kapasite kullanım oranı 0.9 puan düşerek yüzde 75.9 oldu. 2020 yılında ise imalat sanayi kapasite kullanım oranı yıllık ortalama yüzde 71.9’a indi. Covid-19 salgını ile birlikte yıl genelinde iç ve dış talepte oluşan daralmalar ve dalgalanmalar ile kapasite kullanım oranı 4.0 puan düştü.

2009 küresel krizi sonrası yüzde 66.9’a düşen kapasite kullanımı o tarihten bu yana en düşük oranı 2020 yılında yüzde 71.9 ile yaşadı.

2 - İMALAT SANAYİ KAPASİTE KULLANIM ORANI YILIN İKİNCİ YARISINDA TOPARLANDI

Covid-19 salgını öncesi kapasite kullanım oranı ilk çeyrekte yüzde 75.6 oldu. Covid-19 salgını ile birlikte yılın ikinci çeyrek döneminde ise kapasite kullanım oranında sert bir düşüş yaşandı. KKO ikinci çeyrekte yüzde 63.4’e indi. Üçüncü çeyrekten itibaren ise imalat sanayi kapasite kullanım oranları toparlanmaya başladı. Yurt içinde açıklanan destek paketleri ile iç talebin canlanması ve yurt dışında da pazarlarda görülen canlanma sonucu KKO oranı yükselme eğilimine girdi. Üçüncü çeyrekte imalat sanayi KKO yüzde 72.9 olarak gerçekleşti. Son çeyrekte Covid-19 salgınının ikinci dalgası hem yurt içinde hem de yurt dışında daha sert yaşanmaya başlandı. Buna rağmen iç ve dış talep göreceli canlılığını korudu. Son çeyrekte imalat sanayi KKO yüzde 75.6 oldu. Böylece çeyrek dönemler itibariyle en yüksek KKO 2020 yılı son çeyreğinde yaşandı.

3 - 6 ALT SEKTÖRDE KAPASİTE KULLANIM ORANLARI ORTALAMANIN ÜZERİNDE GERÇEKLEŞTİ

Covid-19 salgınının sanayi sektörleri üzerindeki etkileri farklı gerçekleşti. 2020 yılında imalat sanayinin ortalama yüzde 71.9 olan kapasite kullanım oranının üzerinde KKO gerçekleşen 6 sektör bulunuyor. Covid-19 salgını ile birlikte ortaya çıkan talep artışı nedeniyle kağıt ve kağıt ürünleri ile ağaç ürünleri sanayilerinde KKO yüzde 83.5 ve yüzde 79.8 ile oldukça yüksek gerçekleşti.

Evden çalışma ve eğitimin ortaya çıkması ile birlikte bilgisayar ve diğer tüketici elektroniği ürünlerine yüksek bir talep oluştu. Buna bağlı olarak bilgisayar ve elektronik sektörü de 2020 yılında yüzde 79.2 ile yüksek bir KKO sağladı. Ana metal sanayinde yılın ikinci yarısında talep artışı yaşandı. Buna bağlı olarak KKO 2019 yılında yüzde 76.8 iken 2020 yılında yüzde 76.5 oldu ve sınırlı bir değişim gerçekleşti. Kimyasallar ve kimyasal ürünler sektöründe KKO yüzde 74.3 ve diğer ulaşım araçları sektöründe ise yüzde 73.4 ile ortalamanın üzerinde gerçekleşti.

4 - SALGINDAN GÖRECELİ OLARAK DAHA AZ ETKİLENEN SEKTÖRLER

Gıda ürünlerine yönelik toplam talep devam etti, ancak önemli ölçüde şekil değiştirdi. Buna bağlı olarak gıda sektöründe KKO 2020 yılında 0.8 puan düşerek yüzde 71.6 oldu. Elektrikli teçhizat ürünleri sanayi, kauçuk ve plastik sanayi, metal eşya sanayi ve eczacılık ürünleri sanayi KKO 2020’de geçen yıla göre sınırlı düşüşler gösterdi. Cam, çimento ve seramik gibi mineral ürünlerin kapasite kullanım oranı geçen yıla göre 1.5 puan artarak yüzde 69.5 olarak gerçekleşti.

5 - 6 ALT SEKTÖRDE YÜKSEK KAPASİTE KULLANIM ORANLARI DÜŞÜŞÜ YAŞANDI

Tekstil ve hazır giyim sanayi Covid-19 salgınından oldukça yüksek etkilendi. Yüksek KKO kayıpları gerçekleşti. Kapatma ve kısıtlamalar perakende sektörünü, böylece tekstil ve giyim ürünleri satışlarını olumsuz etkiledi. Hazır giyim sektörü 16.8 puan ile KKO en çok düşen alt sektör oldu. Motorlu kara taşıtları sanayinde KKO 2019 yılında yüzde 80.1 iken, 2020 yılında 8.7 puan birden düşerek yüzde 71.4’e indi. Üretimde önemli bir düşüş yaşandı. Mobilya imalat sanayi de özellikle ihracatta ortaya çıkan daralma nedeniyle 2020 yılında yüzde 65.6 KKO ile çalıştı. Bir önceki yıla göre KKO 9.9 puan azaldı. Yüzde 60 altında KKO olan iki alt sektör bulunuyor. Bunların ilki yüzde KKO 12.0 puan düşen ve yüzde 58.4 olan içecekler sektörüdür. Diğer alt sektör ise yüzde 55.2 KKO olan deri ve ürünleri alt sanayidir. Deri sektörü özellikle turizm ve perakende sektöründeki kapanmalardan çok olumsuz etkilendi. Makina ve ekipman sanayi de yatırımların küçülmesi ile 2020 yılında en çok etkilenen alt sektörler içinde yer aldı. KKO 2020 yılında 2.2 puan düştü ve yüzde 65.9 oldu.

SON SÖZ

2021 yılında iç ve dış talepte dengeli bir toparlanma yaşanırsa imalat sanayi alt sektörlerinin kapasite kullanım performansları da yakınlaşır.

15 Ocak 2021 Cuma