Engelli öğrencilerimiz açısından en önemli husus; eğitimleri sonucu bir mesleğe sahip olabilmeleridir. Hayata tutunabilmeleri, kendi ayakları üzerinde durabilmeleri için bu şarttır. Bu nedenle her bir ferdi, yeterlilikleri ve yetenekleri ölçüsünde geliştirmeli; onların üreten, iş gücüne katkı sağlayan, gelişen ve geliştiren bireyler olmalarını sağlamalıyız. Bilindiği üzere engelli eğitimi diğerlerine göre maliyeti yüksek bir eğitim olup ortalama 4-5 öğrenciye bir öğretmen düşüyor. Bir okulun öğrenci sayısı 50 civarında. Fakat insani yaklaşım açısından bu maliyetin hiçbir önemi yoktur. Daha sonraki yazımızda ‘Engelli çalıştırmanın yararları’ konusunu işleyeceğimiz için engelli öğrencilerimizin nasıl yetiştirildiklerini bilmemizde yarar vardır.
149 ÖZEL EĞİTİM MESLEK OKULU
Ülkemizde özel eğitim ihtiyacı olan bireylerin eğitim ve öğretim hizmetleri MEB Özel Eğitim ve Rehberlik Hizmetleri Genel Müdürlüğünce yürütülüyor. Genel Müdürlük; işitme, görme, ortopedik engeli, zihinsel yetersizliği veya otizmi olan bireylerin eğitime erişimlerini sağlamak, özel eğitim hizmetlerinin niteliğini artırmak amacıyla çalışmalar yürütüyor. İşitme ve ortopedik engelli öğrenciler için özel eğitim meslek liseleri, görme ve hafif düzeyde zihinsel yetersizliği bulunan öğrenciler için ise özel eğitim meslek okulları açıldı.
İlköğrenimi tamamlayan, genel ve mesleki ortaöğretim programlarına devam edemeyecek durumdaki görme engeli veya hafif düzeyde zihinsel yetersizliği bulunan bireyler eğitimlerini özel eğitim meslek okullarında sürdürebilir.
Ülkemizde 149 özel eğitim meslek okulu bulunuyor. Merkezlerde toplam 12 bin 540 öğrenci eğitim görüyor ve 2 bin 232 öğretmen görev yapıyor.
Dersleri en fazla 10 kişiden oluşan sınıflarda özel eğitim öğretmenleri ve alan öğretmenleri tarafından okutulan bu okullarda her öğrencinin yetenek ve yeterliliklerine uygun Bireyselleştirilmiş Eğitim Programı uygulanır.
Özel eğitim meslek okullarında öğrenim süresi dört yıldır. Programın birinci sınıfında akademik bilgi ve beceriler ile uygulamalı iş eğitimi yoluyla atölyelerde gerekli olan temel bilgi ve beceriler kazandırılır. İkinci, üçüncü ve dördüncü sınıflarda akademik bilgi ve becerilerin kazandırıldığı dersler ile uygulamalı atölye derslerine yer verilir. Bu okullarda meslek dersleri, çevrenin sosyal, kültürel, ekonomik özellikleri ve şartları ile istihdam imkânları dikkate alınarak belirlenir. İş yerine yerleştirilen bireyler kültür ve meslek derslerini haftada iki gün okulda, uygulamalı beceri eğitimini ise üç gün iş yerlerinde alırlar ve Mesleki Eğitim Kanunu’nun çırak öğrencilere verdiği tüm haklardan yararlanırlar. Bireylerin iş yerine yerleştirilmesi kararı bir aylık deneme süreci sonucunda kesinleşir.
18 AYRI MESLEKİ EĞİTİM PROGRAMI
Programı tamamlayan bireylere “Özel Eğitim Meslek Okulu Öğrenim Belgesi” verilir. Bu belge bireylerin herhangi bir işte istihdam edilmesi durumunda ortaöğretim kurumlarından mezun olanlara tanınan özlük haklarından yararlanmalarını sağlar. Özel eğitim meslek okulunu tamamlayan bireyler, yaygın eğitim programlarına, işe ve mesleğe yönlendirilirler. Genel Müdürlük tarafından bireylerin eğitim performansı, ilgi, ihtiyaç ve yetenekleri doğrultusunda onları iş ve meslek hayatına hazırlayarak sektör beklentilerine cevap veren mesleki yeterliklere sahip meslek elemanları yetiştirmek amacıyla özel eğitim mesleki eğitim merkezi programları hazırlandı. Uygulamaya konulan program ile mesleki eğitim merkezlerine devam eden öğrenciler için el sanatları teknolojisinden giyim üretim teknolojisine kadar 18 farklı alan vardır.
İlköğrenimini tamamlayan, işitme veya ortopedik engeli bulunanlar eğitimlerini özel eğitim meslek liselerinde sürdürebilirler. Ülke ekonomisine katkı sağlayacak ara elemanlar yetiştirmeyi amaçlayan özel eğitim meslek liseleri aynı zamanda yatılı eğitim imkânı da sunuyor. Türkiye genelinde 20’si işitme, 2’si ortopedik engelli olmak üzere 22 özel eğitim meslek lisesi vardır. Bu liselerde toplam 1.950 öğrenci, 358 öğretmen görev yapıyor.
ATÖLYELERDE MESLEĞE HAZIRLIK
Liselerde öğrenim süresi dört yıldır ve Bakanlık tarafından hazırlanan akademik programlar ile meslek programlarının Bireyselleştirilmiş Eğitim Programı uygulanıyor. Öğrenciler en fazla 15 kişilik sınıflarda, 10 kişilik atölye ve laboratuvarlarda eğitim görüyor. Bu okullarda dersler; çevrenin sosyal, kültürel, ekonomik özellikleri ve şartları ile istihdam imkânları dikkate alınarak belirlenir. İş yerine yerleştirilen bireyler kültür ve meslek derslerini haftada iki gün okulda, uygulamalı beceri eğitimini ise üç gün iş yerlerinde alırlar ve Mesleki Eğitim Kanunu’nun çırak öğrencilere verdiği tüm haklardan yararlanırlar. Bu meslek liselerinde dersler, alan öğretmenleri tarafından okutulur. Mezun olan öğrencilere tamamladıkları alan ve dala uygun şekilde diploma verilir. Öğrenciler aldıkları diploma ile yükseköğretim kurumlarına devam edebilecekleri gibi iş ve mesleğe de yönelebilirler.