DOÇ. DR. NURULLAH GÜR

Birçok sektör, küresel ölçekte son dönemde ciddi arz-talep dengesizlikleri yaşıyor. Salgın sonrası otomotiv sektöründe yaşanan çip sıkıntısı veya gıda fiyatlarında yaşanan artışta olduğu gibi. Son haftalarda arz-talep dengesizliklerinin ve yüksek fiyat artışlarının vurduğu bir diğer sektör de enerji oldu. Doğalgaz ve kömür fiyatları rekor seviyelerde geziniyor. Yeşil enerjiye kayışın hızlanması neticesinde doğalgaza olan talep artıyor. Çok sıcak geçen bir yazın ardından önümüzdeki kışın sert geçeceği beklentisi, enerji talebinin iyice artmasına neden oldu. Aşılanmayla birlikte hızla kendini toparlayan küresel üretim ve ticaret de enerji talebini körüklüyor. İşin arz boyutuna baktığımızda Avrupa ülkelerinin Norveç ve Rusya’dan temin ettikleri doğalgaz tedarikinde sıkıntılar yaşadığını görüyoruz.

UZUN VADELİ KONTRATLAR

Avrupalı ülkeler doğalgaz fiyatlarındaki artışın belli bir kısmını kamu bütçesinden sübvanse etmeye çalışsalar da hanelerin ve şirketlerin enerji faturaları şimdiden kabarmaya başladı. Türkiye, doğalgazın önemli miktarını uzun vadeli kontratlarla alıyor ve BOTAŞ, nisan ayından bu yana doğalgazı zararına fiyatlarla piyasaya sunuyor; ancak spot piyasadaki enerji fiyat artışları kaçınılmaz olarak bizde de zamları beraberinde getiriyor.

Çin de enerji sıkıntılarından nasibini almış durumda. Kömür arzındaki kısıtlar, sertleşen emisyon standartları ve sanayicilerden gelen güçlü enerji talebi, Çin’i ciddi bir enerji krizinin eşiğine getirdi. Elektrik piyasasındaki darboğazlar, sanayi üretimini tehdit eder hale geldi. Aralarında Guangdong gibi önemli üretim üslerinin de bulunduğu 16 eyalette elektrik kesintileri yaşanıyor. Çin’den temin edilen ara mallarının ve nihai ürünlerin üretimini etkileyecek bu gelişme, küresel enflasyonu vurabilir.

UZUN SÜRELİ YÜKSEK ENFLASYON

Enerji sektöründeki bu sert hareketler haliyle petrol fiyatlarına da yansıdı. Brent petrolün varil fiyatı 80 doları aşarak son üç yılın zirvesini gördü. Enflasyonun dünyanın birçok noktasında arttığı bir dönemde enerji fiyatlarının da hızla tırmanışa geçmesi, küresel enflasyon görünümünün iyice bozulmasına neden oldu. Neredeyse bütün ülkelerde enflasyon beklentileri 2021 ve 2022 yılları için yukarı doğru revize ediliyor. Enflasyonda son aylarda yaşanan artışların büyük oranda salgın ve kuraklıktan kaynaklandığı ve dolayısıyla geçici olduğu düşünülüyordu. Eğer enerji fiyatlarındaki artışların devamı gelirse, yüksek enflasyonun beklenenden daha uzun süre küresel ekonomiyi rahatsız edeceğini görebiliriz.

01 Ekim 2021 Cuma