DR. CAN GÜRLESEL

gurlesel@superonline.com

 

Türkiye ekonomisi 2020 yılında yaşanan pandemi sonrası ortaya çıkan koşulların katkısı ile daha dengeli ve yüksek bir büyüme hızına ulaşmıştı. Türkiye’de büyüme özellikle dış koşulların şekillendirdiği ihracat artışı, sanayideki büyüme ve ilave kapasite yatırımları ile 5-6 çeyrek büyümüştü. 2022 yılının üçüncü çeyreğinde büyümenin yavaşladığı ve büyüme kompozisyonunun da değiştiği görülüyor. Bu çerçevede üçüncü çeyrek büyümesini değerlendirelim.

1. Büyüme yapısında dış talep koşulları belirleyici oluyor

Pandemi sonrası dünya genelinde tedarik güvenliği ve yakından tedarik eğilimi güçlenmişti. Buna bağlı olarak Türkiye’ye 2020 yılının son çeyreğinden itibaren özellikle Avrupa pazarından artan bir ilave tedarik talebi oluşmuştu. İlave tedarik talebi, ihracatta ve sanayi üretiminde önemli büyüme sağladı. İlave tedarik talebinin karşılanmasına yönelik olarak yeni kapasite yatırımlarında da yüksek bir büyüme gerçekleşti. İhracat, sanayi ve yatırımlardaki büyüme ile daha dengeli ve yüksek bir büyüme gerçekleşti. 2022 yılının ilk çeyreğinde de benzer büyüme yapısı sürdü. Ancak 2022’nin ikinci yarısında küresel koşullar değişmeye başladı ve ekonomilerde hızla yavaşlamaya girildi. İhracat pazarlarımızda yaşanan bu yavaşlama ve dış talepteki sert düşüş ihracat, sanayi ve yatırımlardaki büyümemizi de hızla sınırladı. Türkiye’nin büyüme yapısı küresel koşullar ile yeniden şekilleniyor. 

2. Türkiye ekonomisi üçüncü çeyrekte yüzde 3.9 büyüdü

Türkiye ekonomisi, 2022 yılı üçüncü çeyrekte yüzde 3.9 büyüdü. İkinci çeyrek büyümesi ise yüzde 7.6’dan yüzde 7.7’ye yukarı yönlü güncellendi. Küresel ekonomideki yavaşlama etkisiyle Türkiye ekonomisinde de büyüme yavaşlamaya başladı. Ekonomik büyümede ihracatın katkısı azalırken hane halkı tüketim harcamaları yüksek katkı sağladı. İlk üç çeyrek sonunda ekonomik büyüme yüzde 6.2 olarak gerçekleşti. Yılın son çeyreğinde büyümenin yüzde 2-3 arasında gerçekleşmesi bekleniyor. Böylece 2022 yılında büyüme yüzde 5.5 olacak.

3. Sanayi sektörü yüzde 0.3 büyüdü

2020 yılından sonra yakalanan dengeli ve yüksek büyüme sürecinde sanayi büyümesi önemli rol oynamıştı. 2022 yılı üçüncü çeyrekte ise sanayi sektörü büyümesinde önemli bir yavaşlama oldu. Sanayi sektörü sadece yüzde 0.3 büyüdü. Sanayi sektöründeki sert yavaşlama, ekonomik büyümeyi de sınırladı. Büyüme, hizmetler sektöründe yüzde 6.9 olarak gerçekleşti. Finans sektöründe büyüme yüzde 21.6 oldu. Tarım sektörü iki çeyrek ardından yeniden yüzde 1.1 büyüdü. 2022 yılının üçüncü çeyreğinde hizmetler ve bilgi iletişim ile finans sektörü sürükleyici oldu. 

4. Hane halkı tüketim harcamaları büyümede sürükleyici

2022 yılının üçüncü çeyreğinde özel tüketim harcamaları yüzde 19.9 büyüdü. Kamu tüketim harcamaları da yüzde 8.5 ile geçen çeyrek dönemlerin oldukça üzerinde büyüme gösterdi. Yatırımlar üçüncü çeyrekte yüzde 1.3 küçüldü. İhracat yüzde 12.6, ithalat ise yüzde 12.2 büyüme gösterdi. Böylece net ihracat büyümesi sadece yüzde 0.4 puan olarak gerçekleşti. 2022 yılının üçüncü çeyreğinde ekonomi iç talep ve tüketim ile büyüme sağladı. Bu büyüme hem enflasyon yaratıyor hem de dış ticaret açığı büyüyor. Önümüzdeki 2-3 çeyrekte de dış talebin zayıf kalacağı tahmin ediliyor. Bu nedenle kaçınılmaz olarak enflasyonist ve dış ticaret açığını artıran bir büyüme yaşamak zorunda kalacağız.      

5. Büyüme temposu yüzde 3’ün altına indi

OECD, üye ülkelerin ekonomik büyüme temposunu haftalık olarak izlemeye başladı. Buna göre, Türkiye’nin büyüme temposu kasım ayında yüzde 3’ünde altına indi ve ölçülen en son hafta yüzde 2.7 oldu. Ekonomik büyüme dış talepteki sert düşüşle yavaşlıyor. Bu nedenle seçime kadar iç talebin desteklenmesi ihtiyacı giderek artıyor. 

SON SÖZ: Önümüzdeki birkaç çeyrek iç tüketim ile büyümek zorundayız. Bu da enflasyon ve dış ticaret açığı yaratmaya devam edecek.

08 Aralık 2022 Perşembe