Ekonomide karşılaştığımız sıkıntıları aşmak için uygulanan politikalar ekonomide dengelenmeyi hedefliyor. Bir başka deyişle ekonomide büyüme kontrollü olarak yavaşlatılarak bozulan makro dengelerin tamir edilmesi hedefleniyor. Buna bağlı olarak ekonomide yumuşak iniş öngörülüyor. İnişin yumuşak olup olmadığı da büyüme verileri ile ortaya çıkacak. Bu çerçevede 2018 yılı üçüncü çeyrek büyüme verisini değerlendirelim.

1. ÜÇÜNCÜ ÇEYREKTE BÜYÜME HIZLI YAVAŞLADI

Ekonomi 2018 yılının üçüncü çeyreğinde bir önceki yılın aynı çeyreğine göre yüzde 1.6 büyüdü. Böylece Türkiye ekonomisi bu performansla 2016 yılında kalkışma girişiminin olduğu üçüncü çeyrekteki gerilemenin ardından 8 çeyrek üst üste büyüme sağlamayı başardı. Ancak üçüncü çeyrekte yaşanan kur atakları, bozulan makro dengeler ve alınan önlemler ile birlikte büyüme beklentilerin de ötesinde yavaşladı ve yine son 8 çeyreğin en yavaş büyümesi gerçekleşti. Buna bağlı olarak da yumuşak inişin yerine sert bir iniş mi oluyor endişeleri ortaya çıktı.

2. TURİZM VE HİZMETLER BÜYÜMEYİ SAĞLADI

2018 yılının üçüncü çeyreğinde hızlı yavaşlayan ekonomide sektörlerin gelişimine bakıldığında inşaat sektöründe sert bir küçülme görülüyor. İnşaat sektörü yüzde 5.3 küçüldü. Sanayi sektöründe büyüme yüzde 0.6 olarak gerçekleşti. Sanayi üretiminde keskin bir fren görülüyor. Tarım kesiminde de büyüme yüzde 1.0 oldu. Bu üç sektörün toplamında büyüme negatif olarak gerçekleşti. Bu itibarla üçüncü çeyrekte büyümeyi sağlayan yüzde 4.5 büyüme gösteren hizmetler sektörü oldu. Turizm başta olmak üzere yaz aylarında ulaştırma, ticaret ve diğer hizmetlerde göreceli canlılığın sürmesi ile ekonomide büyüme sağlanabildi.

3. ENFLASYONDA KUVVETLİ ARTIŞ HANE HALKININ HARCAMA GÜCÜNÜ AZALTTI

Geçmiş yıllarda yaşanan ekonomideki yavaşlama veya küçülmelerde hane halkı harcamaları birçok nedene dayalı olarak büyümesini sürdürüyordu. Ancak 2018 yılının üçüncü çeyreğinde ekonomideki büyümenin altında bir hane halkı harcama büyümesi görülüyor. Yerleşik hane halkları harcamaları 2018 yılı üçüncü çeyreğinde bir önceki yılın aynı çeyreğine göre sadece yüzde 1.1 arttı. Bunun ana nedeni, enflasyondaki hızlı artışın hane halkı satın alma gücünü önemli ölçüde azaltmış olması. Buna karşın kamunun nihai tüketim harcamaları yüzde 7.5 arttı.

4. İHRACATTAN BÜYÜMEYE YÜKSEK KATKI

2018 yılının üçüncü çeyreğinde gayrisafi sabit sermaye yatırımları yüzde 3.8 azaldı. Mal ve hizmet ihracatı yüzde 13.6 artarken, mal ve hizmet ithalatı ise yüzde 16.7 azaldı. Böylece yatırımlar ekonomide büyümeyi 1.1 puan aşağı çekerken, ihracat büyümeye 2.8 puan destek verdi.

5. ÖNÜMÜZDEKİ ÇEYREKLERDE BEKLENTİ

2018 yılı üçüncü çeyreğinde ekonomide hızlı bir yavaşlama yaşandı. Yeni ekonomi programının da uygulanması ile ekonomide kontrollü bir yavaşlama hedefi sürüyor. Ancak muhtemelen 2018 yılının son çeyreğinde ve 2019 yılının en azından ilk iki çeyreğinde ekonomide küçülme olasılığı çok arttı. Ekonomide iniş hızı mutlaka iyileştirilmeli.

6. REEL SEKTÖR NE YAPACAK

Ekonomide reel sektör şu anda iki önemli sıkıntı ile karşı karşıya. Bunlardan ilki mali yapılar hasar gördü ve yükselen enflasyon, faizler ve kurlar ile işleri sağlıklı yürütme olanağı azaldı. Diğer yandan hem finansal sıkışıklık yaşanıyor hem de yeni kredi kullanılamıyor. Şimdi bunlara iç talepte keskin gerileme ekleniyor. Reel sektörün bu koşullarda ekonomide dengelenmeyi bekleyecek gücü kalmayacak.

Son Söz: ekonomide dengelenme ile reel sektörün sıkıntıları arasındaki dengeyi yeniden kurmalıyız.

17 Aralık 2018 Pazartesi