DR. CAN GÜRLESEL
ronline.com

Covid-19 salgını, dünya ekonomisinde 2020 yılının genelinde İkinci Dünya Savaşı sonrası görülen en yüksek daralmaya yol açacak. Ancak bu daralmanın en önemli bölümü ikinci çeyrekte yaşandı. Üçüncü ve dördüncü çeyreklerde ise toparlanma yaşanması ve daralmaların azalması bekleniyor. Nitekim temmuz ve ağustos aylarını geride bıraktığımız yılın üçüncü çeyreğinde toparlanma beklenenden hızlı gerçekleşiyor.

1. SANAYİ YENİDEN BÜYÜMEYE BAŞLADI

Dünya ekonomisinde temel belirleyici olan sanayi üretimi, Covid-19 salgını nedeniyle yılın ikinci çeyrek döneminde yüzde 25’e yakın sert bir daralma gösterdi. Haziran ayından itibaren ise sanayi üretiminde toparlanma başladı; toparlanma temmuz ve ağustos aylarında hızlandı. JP Morgan Bankası tarafından hazırlanan küresel sanayi PMI verisinde sanayi üretimi temmuz ayında büyümeye geçti, ağustos ayında ise büyüme hızlandı. Sanayi üretiminde hızlanan büyüme daha çok ABD ve AB’den kaynaklanıyor. Çin’de sanayi üretimi büyümesi daha sınırlı. Asya’nın diğer gelişmiş ve gelişen ülkelerinde ise sanayi üretimi henüz büyüme gösteremedi.

2. MAL TİCARETİ DE HIZLI TOPARLANIYOR

Dünya mal ticareti yılın ilk yarısında yüzde 16.5 daraldı. Daralma, ilk çeyrekte yüzde 5, ikinci çeyrekte ise yüzde 27 olarak gerçekleşti. Haziran ayından itibaren de gerileme durdu ve tekrar küresel ihracatta artış başladı. Dünya mal ticaretinde temmuz ve ağustos aylarında ihracat artışı sürdü. Ancak halen bu aylarda da dünya mal ihracatı geçen yılın altında. Bununla beraber alınan yeni ihracat siparişleri ağustos ayında büyüme alanına çok yaklaştı. Muhtemelen eylül ayından itibaren dünya mal ihracatı geçen yılki aylık verilere büyük ölçüde yaklaşmış olacak.

3. HIZLI TOPARLANMANIN NEDENİ COVİD-19 ENDİŞESİ

Dünya sanayi üretimi ve mal ihracatında beklentilerin üzerinde bir toparlanma yaşanmasının ana nedeni yine Covid-19 endişesidir. İlk olarak yılın ikinci çeyreğinde yaşanan stok boşalmalarının hızla takviyesi yapılıyor. İkinci olarak ise sonbahara girilirken her an yeni ve daha kuvvetli bir salgın ile karşılaşma riskine karşı girdi ve nihai ürün stokları artırılıyor. Çin, ABD ve
AB ülkelerinde yaz aylarında alınan siparişlerin üzerinde girdi ve mamul mal stoku tutulduğu görülüyor.
Bu nedenlerle dünya sanayi ve mal ihracatında beklentilerin üzerinde bir büyüme yaşanıyor.

4. SANAYİ VE İHRACATTA BÜYÜME HIZI YAVAŞLAYACAK

Üreticiler ve alıcılar, stokları itibariyle sonbahara daha hazırlıklı giriyorlar. Sonbaharda Covid-19 salgınının seyri bu stokların eritilme hızını da belirleyecek. Öne çıkan senaryo, daha sert bir dalga olmaması, mevcut salgın hızının ise devam etmesi şeklinde. Bu senaryoya bağlı olarak muhtemelen stokların erime hızı göreceli olarak daha yavaş olacak. Sanayi üretimi ve mal ihracatındaki büyümeler de yılın son aylarında yavaşlayacak.

5. TÜRKİYE KÜRESEL SANAYİ BÜYÜMESİ VE İHRACAT ARTIŞINDAN OLUMLU ETKİLENİYOR

Küresel ölçekte sanayi üretimi ve mal ihracatında yaşanan beklenenden daha hızlı toparlanma, Türkiye’nin de sanayi üretimi ile mal ihracatını olumlu etkiledi. Nitekim haziran ayında büyüme alanına geçen sanayi üretimi, temmuz ve ağustos aylarında da bu performansını artırarak sürdürdü. Yurtiçinde talebin canlanması da sanayi üretimindeki büyümeye katkı sağladı. Mal ihracatı da dünyadaki gelişmeye paralel olarak artış eğiliminde, ancak halen geçen yılın altında kalınıyor. Türkiye’deki hızlı sanayi üretimi ve mal ihracatı büyümesi dünyadaki hızlı toparlanmadan olumlu etkilendi. Ancak yılın geri kalanında beklenen toparlanmadaki yavaşlama, Türkiye’deki sanayi üretimi büyümesini ve ihracat artışını sınırlayacak.

Son söz

Yeni normal içinde küresel ölçekte değişen firma davranışları Türkiye’de de ana belirleyici.

11 Eylül 2020 Cuma