Fatih Oktay

Yazının başlığını oluşturan soruya çok kişi “elbette” diye cevap verecektir. Oysa Çin, son derece âdemi merkeziyetçi, yani merkeziyetçi olmayan bir idari yapıya sahiptir. Bu yapıyı bilmek de orada iş yapacaklar için büyük önem taşır.

Çin idari olarak eyaletlere, eyaletler il, iller bölge, bölgeler de ilçe olarak adlandırabileceğimiz birimlere bölünmüştür. Ülkenin âdemi merkeziyetçi yapısının en önemli göstergelerinden biri, kamu hizmetleri sağlama sorumluluğu ve bunlarla ilgili harcama yapma yetkisinin idari yapının alt katmanlarında yoğunlaşmasıdır:

Eğitimden sağlığa, iç güvenlikten çevre korumaya, altyapıya kamu harcamalarının yüzde 85’i yerel yönetimlerin yetki ve sorumluluğundadır. Bu oran Fransa’da yüzde 20, ABD’de yüzde 50 dolayındadır. Çin’de yerel yönetimler ekonomik gelişmeye yönelik yatırımlardan da sorumludur.

KAYNAKLARI YEREL YÖNETİMLER BULUR

Tüm bu sorumlulukları yerine getirmek için gereken kaynağı bulmak da büyük ölçüde yerel yönetimlerin sorumluluğundadır. Merkezi yönetim yerel yönetimlere bir miktar kaynak aktarsa da, yerel yönetimler gereksinimleri olan kaynağın önemli bir bölümünü borçlanma ve arazi satışı gibi yöntemlerle ve sahip oldukları şirketlerin gelirleri yanında yörelerine yerli ve yabancı yatırımcı çekerek sağlarlar. Kaynak bulmak öylesine yerel yönetimlere bırakılmış bir iştir ki, ülkede 2008 küresel krizi sonrası dönemde yerel yönetimlerin aşırı borçlandığının belirtileri ortaya çıktığında, merkezi yönetimin bu borcun boyutları ile ilgili bilgisi bulunmuyordu ve bu bilgiyi ancak Ulusal Denetim Dairesi’nin 54 bin müfettişle ülke genelinde yaptığı denetimler sonucunda elde edebilmişti.

YÖNETİCİLERİN YILLIK PERFORMANSI

Çin’in idari âdemi merkeziyetçiliğinin bir diğer göstergesi, kamu görevlilerinin tayin ve terfileri ile ilgili yetkilerin dağılımıdır. Çin’deki 50 milyon dolayındaki parti ve devlet görevlisinin, eyalet ve bakanlık en üst yöneticileri gibi birkaç bin tanesini merkezi yönetim atar. Eyalet yönetimleri eyaletteki parti ve devlet kurumlarının en üst yöneticileri yanında illerin en üst yöneticilerini atarlar ama onlar da il içi personel kararlarına karışamaz. Bu aynı şekilde il alt bölgeleri ve ilçeler için de geçerlidir.

Kamu görevlilerinin tayin ve terfileri, büyük çoğunluğu merkezi yönetimin yetkisinde değilse de, merkezi yönetimin belirlediği süreçler ve koşullar doğrultusunda gerçekleştirilir. Yerel yöneticilerin terfi olanaklarını büyük ölçüde, merkezi yönetimin belirlediği çerçevede gerçekleştirilen yıllık performans değerlendirmeleri belirler. Bu değerlendirmelerde de yöneticinin bölgesinde sağladığı ekonomik gelişme ile ilgili ölçütler büyük ağırlık taşır.

MUHATABINIZ BAŞKENTTE DEĞİL

Bu yapı içinde Çin’de, diyelim ki 100 milyon dolarlık bir yatırım yapacaksınız, muhatabınız kesinlikle başkentte değildir; yöreden yöreye değişse de muhatabınız belki eyalet, büyük olasılıkla il veya daha altı düzeydeki yerel yöneticilerdir. Bu yöneticilerin terfi olanakları açısından gereksinimlerini anlamak da başarı şansınıza büyük katkı yapar.

13 Eylül 2019 Cuma