Dr. Can Gürlesel

Büyük Britanya, Avrupa Birliği’nden resmen ayrıldı. Böylece Türkiye’nin Büyük Britanya ile ticaret ilişkileri de yeniden düzenlenme ihtiyacı ile karşı karşıya kaldı. Büyük Britanya AB üyesi iken, Gümrük Birliği avantajı ile kotasız ve vergisiz karşılıklı ticaret yapıyorduk. Ve Büyük Britanya, Türkiye’nin dış ticaret fazlası verdiği tek gelişmiş ülke durumundaydı. Bu nedenle yeni dönem için yapılacak ticaret düzenlemeleri, Türkiye için büyük önem taşıyor.

1. Ticarette 31 Aralık 2020’ye kadar aynı kurallar geçerli

Büyük Britanya, 31 Ocak 2020’de AB’den resmen ayrıldı. Ayrılık anlaşması gereğince Büyük Britanya, 31 Aralık 2020’ye kadar AB tek pazarı içinde kalmaya devam edecek. 31 Aralık tarihine kadar vergisiz ve kotasız karşılıklı serbest ticaret devam edecek.

2. Büyük Britanya ile AB, 2021 sonrası için STA yapacak

Büyük Britanya ve AB, bundan sonraki ilişkileri için müzakereye başlayacak. Büyük Britanya, AB ile Dünya Ticaret Örgütü (DTÖ) üyesi üçüncü bir ülke olarak ilişki yürütmek istiyor. Bunun anlamı, Büyük Britanya ile AB arasında bir Serbest Ticaret Anlaşması uygulanacak olması. Bu anlaşma hükümlerince, ikili ticarette vergi ve kotaların yine sıfır olması hedefleniyor. Böyle olursa Büyük Britanya ile AB arasında vergisiz ve kotasız ticaret 1 Ocak 2021’den itibaren devam edecek. Büyük Britanya ile AB, ticaret müzakerelerini 1+1 yıl uzatma opsiyonuna sahip bulunuyor. Ancak Büyük Britanya, 2020 sonuna kadar müzakerelerin bitmesini hedefliyor. Büyük Britanya ile AB’nin anlaşamama olasılığı da bulunuyor. Böyle bir durumda Büyük Britanya ile AB, birbirlerine 1 Ocak 2021’den itibaren DTÖ kuralları kapsamında vergi uygulayacak.

3. Üçüncü ülkelerle de STA yapacak

Büyük Britanya, AB dışındaki üçüncü ülkeler ile Dünya Ticaret Örgütü kuralları gereği üçüncü ülke statüsünde ticaret yapacak. Büyük Britanya, üçüncü ülkelere ticarette gümrük vergisi uygulayacak. Ancak Büyük Britanya, üçüncü ülkeler ile de Serbest Ticaret Anlaşmaları yapmayı, vergisiz ve kotasız ticareti hedefliyor. Büyük Britanya, STA yapmadığı ülkelerden metal hırdavat sanayi ithalatına gümrük vergisi uygulayacak. STA yaptığı ülkelerden ise metal hırdavat sanayi ithalatında daha düşük veya sıfır vergi uygulayacak.

4. Türkiye avantajlarını kaybetmemek için STA yapmak zorunda

Türkiye, Büyük Britanya ile STA yapmak zorunda, aksi takdirde ihracatına 1 Ocak 2021’den itibaren Büyük Britanya tarafından belirlenecek tarifeler gereği gümrük vergisi uygulanacak. Türkiye için Avrupa Birliği’nin Büyük Britanya ile yapacağı STA referans kaynak olacak. Bu nedenle Türkiye, Büyük Britanya ile STA yapmak için öncelikle Büyük Britanya-AB müzakerelerinin tamamlanmasını bekleyecek. Türkiye ile Büyük Britanya, STA yapana kadar Türkiye’nin ihracatına Büyük Britanya gümrük vergisi uygulayacak. Türkiye ile Büyük Britanya, STA yaptıktan sonra AB anlaşması da referans olmak üzere ihracatımızda gümrük vergileri daha düşük veya sıfır olacak.

5. STA gecikirse Büyük Britanya pazarında kayıplar oluşabilir

Türkiye için temel risk, Büyük Britanya’nın hem AB ile hem de çok sayıda ülke ile STA anlaşmalarını 1 Ocak 2021’de uygulamaya koyması, Türkiye ile ise aynı anda STA müzakerelerine muhtemelen daha yeni başlanacak olması. Nitekim Türkiye, Büyük Britanya ile STA müzakerelerine oturmak için Büyük Britanya-AB anlaşmasının tamamlanmasını bekleyecektir ki, bu da 2020 sonunu bulacak. Türkiye, Büyük Britanya ile STA müzakerelerine en erken 2020 sonlarında başlayabilecek. Anlaşma 2021 başına yetişmeyecek ve 2021’in başından itibaren otomotiv, tekstil, hazır giyim, işlenmiş gıda, seramik gibi ürünlerin ihracatına vergi uygulanacağı için Büyük Britanya pazarında kayıplar ile karşılaşılacak.

Son söz; Türkiye, Büyük Britanya ile STA anlaşmasının AB ile aynı anda müzakere edilmesini ve uygulanmasını talep etmeli ve hedeflemeli.

14 Şubat 2020 Cuma