Dünya otomotiv şirketleri için üretim sıkıntılarına yol açan Hollanda’da bir Çin şirketinin yönetimine el konması olayı, ABD’nin son kara liste kararıyla ilgili ve iki ülke arasında yeni bir gerginlik alanının açılmasına işaret ediyor.
EL KONMA OLAYI
Bu ayın başında Hollanda hükümeti o zamana kadar kullanılmamış bir soğuk savaş dönemi yasasına dayanarak Çinli bir şirketin sahibi olduğu çip üreticisi Nexperia şirketinin varlıklarını dondurdu ve faaliyetlerini durdurdu. Ardından da ülke iş mahkemesi, şirketin Çinli yöneticisini görevden alarak yerine nihai karar verme yetkisi ile Hollandalı bir iş adamını atadı. Hükümet gerekçeyi yönetim düzensizlikleri ve Avrupa çip üretimiyle ilgili riskler olarak dile getirdiyse de konunun geçen yazıda ele aldığımız ABD’nin kara listesini genişletme kararıyla ilgili olduğu anlaşılıyor.
Nexperia, Hollanda’nın elektronik devi Phillips’in bir çocuğu. Phillips, yarı iletken çip bölümünü 2006’da NXP adı ile ayrı şirket haline getirmişti. NXP de standart çip üretim bölümünü 2017’de bir Çinli yatırım konsorsiyumuna satmış, Nexperia böylece ortaya çıkmış, 2018 yılında da Çinli elektronik şirketi Wingtech tarafından satın alınmıştı. Şirket yüksek teknoloji çipler üretmiyor; ürettiği eski nesil çipler daha çok otomobil sanayinde kullanılıyor. Bu alanda büyük bir üretici ve dünya otomotiv sanayisi için çok önemli bir konumda.
KARA LİSTE İLİŞKİSİ
Nexperia’nın sahibi Wingtech, geçen yılın sonlarında ABD tarafından, diğer ülkelerde şirket satın alarak Çin’in hassas teknolojileri ele geçirmesine yardım ettiği gerekçesiyle teknoloji kara listesine almıştı. Geçen yazıda ele aldığımız, kara listedeki şirketlerin iştiraklerini de kara listeye alma kararı, Nexperia’nın da listeye girmesi anlamına geliyor. Bu da şirketin üretimde kullandığı birçok malzeme, cihaz, yazılımı satın alamaması, üretim yapamaması anlamına geliyor. Hollanda’nın bunu önlemeye çalıştığı anlaşılıyor.
SONUÇLAR
Nexperia ürünlerinin içindeki yarı iletken birimlerin imalatının bir kısmı Hollanda’da, çoğu Çin’de gerçekleştiriliyor, hepsi Çin’de kullanıma hazır çip haline getiriliyor ve buradan dünyaya sevk ediliyor. Çin yönetimi, Nexperia’nın yönetimine el konmasına, ABD’den örnek alarak geliştirdiği kendi ihracat kontrol mekanizmasıyla Nexperia ve diğer ülkelerdeki birim ve iştiraklerinin, içinde Çin katma değeri olan ürünleri, bu durumda Nexperia çiplerini ihraç etmesini yasaklayarak cevap verdi, sevkiyat durdu, dünya oto üreticileri için çip sıkıntısı baş gösterdi. Nexperia’nın Çin ünitesi ise Hollanda’nın kararlarını geçersiz saydığını, faaliyetlerini bağımsız olarak sürdürüp Çin oto üreticilerine çip sağlamayı sürdüreceğini açıkladı.
YENİ BİR ÇATIŞMA ALANI
ABD’nin kara listesinde iştirakleri de dahil etme kararından önce 1.400 kadar Çinli kuruluş vardı. Bu kararla 20 bin şirketin daha kara listeye gireceği düşünülüyor. Bunların birçoğu Nexperia gibi Çin dışında faaliyet gösteriyor. Yani daha birçok Nexperia olayı ile karşılaşılması olası.