İki ülkenin başkanları arasında geçtiğimiz günlerde Güney Kore’de yapılan görüşmeler, ABD tarafının geçici olarak da olsa geri adımlar atması ve Çin’in uluslararası konum açısından önemli kazanımlarıyla sonuçlandı.
ÇİN’İN SIKINTILARI
Hatırlanacaktır, eylül ayı başında ABD yönetimi, kendisi için tehlikeli gördüğü kuruluşları içine aldığı kara listesindeki kuruluşların yüzde 50 ve üzerinde pay sahibi olduğu iştiraklerini de kara listeye dahil etme kararı aldı. Yeni karar, içinde 1400 kadar Çinli kuruluşun olduğu bu listeye, işkoluna, listedeki şirketle ilişkisinin niteliğine bakmaksızın 20 bin kadar şirketin daha eklenmesi anlamına geliyordu.
Bunun olası sonuçlarına bir örnek derhal görüldü. Hollanda’da faaliyet gösteren, küresel otomotiv ve elektronik sektörlerinin en önemli entegre devre çip sağlayıcılarından biri olan Nexperia’nın sahibi, ABD tarafından teknoloji kara listesine alınmış bir Çin şirketiydi. Nexperia, yüksek teknoloji yeni nesil çipler üretmiyordu. Dolayısıyla ABD-Çin teknoloji savaşı ile bir ilişkisi yoktu; ama kara listeye girmesi, ABD, Avrupa, Japonya, Kore, Tayvan’dan üretimi için gerekli cihaz, malzeme, hizmetleri alamaması, bu da üretiminin durması anlamına geliyordu. Anlaşılıyor ki, Hollanda hükümeti şirketin yönetimine bu durum karşısında el koymuştu.
İki ülke arasında gelişen bir başka gerginlik konusu vardı. ABD geçen ayın ortalarında, sahibi ve işleticisi nereden olursa olsun, ülke limanlarına giren Çin’de üretilmiş gemilere ton başına 50 dolar ile başlayıp 2028 Nisan ayına kadar 140 dolara çıkacak, şimdiden gemi başına milyonlarca dolara ulaşan bir liman ücreti uygulamaya koydu. Çin de aynı şekilde karşılık verdi ama dünya gemi üretiminin yüzde 50’den fazlası Çin’de gerçekleşiyordu; binde 1’i ise ABD’de - zaten bu ücretin amacı da ekonomik ve stratejik bir tehdit olarak görülen bu durumu değiştirmekti.
ÇİN’İN TEPKİSİ
Askeri ve sivil birçok sanayi ürününün olmazsa olmazı nadir toprak elementleri ve mamullerinin neredeyse tek üreticisi olan Çin’in bunlara ihracat kısıtlamaları getirmesi, bu gelişmelere tepkiydi. Nexperia’nın ürünlerinin önemli bir bölümü Çin’de üretiliyor, Hollanda’da üretilen çip çekirdekleri de son haline Çin’de getiriliyordu. Çin’de yönetim Hollanda’daki el koymaya tepki olarak bunların ihracatına da kısıtlama getirdi. Bu iki gelişme ile tüm dünyada askeri ve sivil sanayi üreticileri tehlike sinyalleri vermeye başladı.
SONUÇ
İki ülke lideri bu koşullarda masaya oturdu. ABD tarafı, kara liste ve gemi liman ücreti kararlarını bir yıllığına askıya aldı, Çin tarafı da bunlara verdiği karşılıkları. Buna Çin’e getirilmiş ek vergilerde 10 puanlık indirim, Çin tarafının bazı tarım ürünleri ithalatını artırması gibi ayrıntılar da eklenebilir. Bunların ardından Nexperia sorunu da çözüm yoluna girdi.
Bu toplantı, Çin’in uluslararası konumunda önemli bir güçlenmeye işaret ediyor. Trump’ın toplantıyı sosyal medya hesabında G-2 zirvesi olarak nitelemesi de öyle.