DOÇ. DR. ADNAN ERTEMEL

adnan.ertemel@gmail.com

 

Geçtiğimiz haftalarda, Silikon Vadisi şirketleri on binlerce çalışanı işten çıkardı. Bu durum teknoloji endüstrisinde aylardır devam eden işten çıkarma trendinin hızlanarak devam ettiğinin bir işareti...

 

Son dönemde Facebook, yeni adıyla Meta 11 bin, Amazon 10 bin çalışanını işten çıkardı. Twitter, çalışanlarının yarısına tekabül eden yaklaşık 4 bin kişiyi işten çıkardı. Bu işten çıkarmaları, Snapchat 1.300, Lyft 700, Netflix 450 kişiyle takip ediyor. Sadece son iki haftada Silikon Vadisi’ndeki teknoloji endüstrisinde 30 binden fazla işten çıkarılan çalışan oldu. Amazon ve Facebook’un son çeyrek kârlılık oranı açıklandığında, her iki şirketin hisse değeri de borsada yüzde 20’den fazla düştü. Twitter’ın yeni sahibi Elon Musk, aldığı işten çıkarma kararının arkasındaki asıl nedenin genel makroekonomideki kötü gidişat olduğunu belirtti. Henüz işten çıkarmalara başlamayan büyük diğer firmaların birçoğu işten çıkarmaları planladığını ya da en iyi ihtimalle işe alımları durduğunu birbiri ardına açıklıyor.

 

İşten çıkarmalara neden olan kesintileri yapan şirket yöneticileri, bu duruma gerekçe olarak pandemi sırasında aşırı hevesli işe alma, e-ticaret faaliyetlerinde yavaşlama ve yüz yüze etkinlikler geri döndüğünden insanların çevrimiçi olarak daha az zaman geçirmesi gibi birbiriyle bağlantılı çeşitli faktörleri gösteriyor. Teknoloji CEO’ları, çalışanlarına daha zorlu çalışma koşulları beklemelerini ve yıllardır süregelen hızlı büyümeyi büyük ölçüde yavaşlatmalarını tavsiye ederek, yaklaşan bir durgunluk hakkında aylardır uyarıda bulunuyor.

 

Son 10 yılda Amerikan ekonomisini sürükleyen Silikon Vadisi olmuştu. S&P 500’deki şirket değerlemelerinin 2022 Mart itibariyle yüzde 30’a yakınını teknoloji şirketleri oluşturuyordu. Silikon Vadisi’nde çalışan mühendislerin maaşı tüm zamanların rekorunu kırmıştı. Apple, Amazon, Google, Microsoft gibi büyük teknoloji şirketlerinin her biri trilyon dolarlık değerlemeyi bulmuştu.

 

Ancak yukarıda anılan gelişmeler, uzmanlarca Silikon Vadisi’nde, teknoloji yatırımcıları, işçiler ve daha geniş ekonomi için muazzam oranda servet yaratan son 10 yılın boğa piyasasının kesinlikle sona erdiğine, Amerikan ve dünya ekonomisinin genelinde yakın gelecekte neler yaşayabileceğine dair ciddi bir işaret olarak görülüyor.

 

SON 10 YILDA NE YAŞANDI?

 

Yeni teknoloji şirketleri söz konusu olduğunda, son 10 yıldaki düşük faiz oranları, risk sermayedarlarının kurucularının gerçekten para kazanmak için sağlam planları olmasa bile kolayca para toplamasına ve yeni şirketlere akıtmasına izin verdi.

 

Pandemi sırasında bu dinamik aşırı hızlanmaya başladı. Aynı zamanda, daha büyük teknoloji şirketleri, insanların çevrimiçi olarak daha fazla zaman geçirmesinden yararlanmak için hızla büyüdü. Teknoloji hisse fiyatları yükseldi, çalışanlar için güveni ve hisse bazlı ödemeleri artırdı. Ancak son dönemde Amerikan Merkez Bankası, enflasyonla mücadele etmek için faiz oranlarını agresif bir şekilde yükseltirken, risk sermayedarları yatırımlarında daha muhafazakâr davranıyor ve şirketleri büyümeden çok kârlılığa odaklanmaya zorluyor. Yüksek fiyatlar gelirlerini azaltıp onları maliyetleri düşürmeye zorladığından teknoloji devleri de aynı şeyi yapıyor.

 

Özetle, teknoloji endüstrisinde pandeminin de etkisiyle çevrimiçi alışverişe yönelimden hareketle başlayan agresif büyüme hedeflerinin yerini kârlılığı koruma hedefleri almış durumda. Görünen o ki, son 10 yılda kaydedilen ciddi yükseliş, tıpkı 2000 yılındaki internet krizinde olduğu gibi yerini derin bir ekonomik çöküşe bırakacak. 

08 Aralık 2022 Perşembe