Gelir vergisi beyan dönemi, 7 Nisan çarşamba son gününe kadar uzatıldı. Gelir vergisi beyanları ile ilgili, Gelir İdaresi öteden beri elektronik beyanname sisteminde geliştirmeler yaparak beyannamelerin daha kolay hazırlanabilmesine imkan sağlama gayreti içerisinde oluyor. Bu yılki beyannamelerle ilgili çalışmalara baktığımızda bazı geliştirmelerin daha yapılabileceğini değerlendirerek bunları sıralamak istiyoruz.
HAZIR BEYAN SİSTEMİ
Ticari, zirai veya serbest meslek kazancı nedeniyle düzenli gelir vergisi mükellefiyeti olmayan vergi mükellefleri bakımından hazır beyan sistemi imkanı bulunmaktadır. Ücret, kira, menkul sermaye iradı ve diğer kazanç ve irat elde edenler için bu sistem söz konusu.
Bu sistemde birçok kolaylık sağlanmış durumda. Örneğin, mükellefin kendi adına olan eğitim, sağlık harcamalarına ilişkin faturalar sistemde görülebiliyor. Eğitim, sağlık harcamaları demişken iki konuya değinmeden geçemeyeceğim. Birincisi sisteme gelen sağlık harcamaları bazen özel sağlık sigortası bulunanlarca sigorta tarafından karşılanmış olabilir. Bu durumdaki faturaların beyanname veren tarafından ayıklanması gerekiyor. İkinci konu ise mevzuat olarak mümkün olduğu halde idari uygulama nedeniyle özellikle sağlık harcamalarında yazar kasa fişlerinin iadelerde dikkate alınmaması konusu. Aslında günümüzde akıllı yazar kasa sistemleri kredi kartıyla ödemelerde zaten harcamayı yapanın adı soyadını da fiş üzerine çıkarıyor. Bu şekildeki özellikle eczane harcamalarında fatura yok diye bu tutarların vergi iadesi çıkan durumlarda dikkate alınmaması, düzeltilmesi gereken bir uygulamadır.
Borsadaki hisse senedi alım satım kazançları gerçek kişiler bakımından gelir vergisinden istisna edilmiş durumda, ancak temettü gelirleri belli şartlarla beyana tabi. Özellikle borsada işlem yapan mükellefler bakımından temettü gelirleri ve kesinti tablosu da yine hazır beyan sisteminin kesintiler bölümünden görülebiliyor. Bu çok önemli bir gelişme ve büyük bir kolaylık. Ancak bunun bir adım daha ileri götürülmesi bizce mümkün. Çünkü, yasa hükmünde temettü geliri elde eden ücret, kira ve diğer kazanç mükellefleri bakımından bu temettü gelirlerinin beyana dahil edilip edilmemesi gelirin brüt tutarına bağlı. 2024 yılı için bu tutar 230 bin TL. Mükellef, ücret geliri nedeniyle zaten beyanname vermek durumundaysa elde ettiği temettü gelirini de beyannamesine dahil etmesi gerekir. Belki böylesi durumlarda temettü gelirleri de beyannameye otomatik olarak getirilip şöyle bir uyarı yapılabilir. Şayet ücret veya kira ve değer kazançlar nedeniyle beyanname vermeniz gerekmiyorsa: Hepsinin toplamı 230 bin TL’yi geçmemek kaydıyla kesinti yoluyla vergilenen: Ücret, kira, diğer kazanç ve temettü geliriniz toplamı 230 bin TL’yi aşmadığında beyanname vermeniz veya bu tutarları beyana dahil etmeniz gerekmiyor. Örneğin konut kira geliri nedeniyle beyanname vermesi gereken biri, konut kira geliri ve temettü geliri toplamı 230 bin TL’yi aşmıyorsa temettü gelirini değil sadece kira gelirini beyan edecektir.
Böylece yukarıda belirttiğimiz çerçevede beyan edilmesi gereken durumlarda mükellef, temettü gelirlerinin de otomatik olarak brüt tutarlarının yarıları itibari ile beyannamesine eklemiş olur. Tekrar kendisinin manuel giriş yapmasına gerek olmaz. Bu nedenle hazır beyan sisteminde sağlanacak bu tür kolaylıklar mevcut teknolojik imkanlar çerçevesinde işlem yapmayı çok daha kolay hale getirecektir.
DEFTER BEYAN SİSTEMİ KULLANANLAR
Defter beyanı sistemi kullananlarda, ücret gelirleri doğal olarak bireysel bazda Gelir İdaresinin sisteminde yer almadığı için manuel girilmesi gerekiyor. Bunun dışında yukarıda belirttiğimiz türden temettü gelirleri sistemden otomatik olarak gelen kısmı itibari ile beyannameye de otomatik olarak yansıtılabilir. Şu anki sistemde bunlar kesintiler tablosunda yer alıyor, ancak beyan tablosuna tekrar giriş yapılması gerekiyor. Bu da gereksiz yere tekrar işlem yapılmasına neden oluyor. Mevcut teknolojik imkanlar çerçevesinde bunun otomatik olarak gelmesi pekala mümkün olacaktır.
Özetle, 2024 yılı için gelir vergisi beyannamesini henüz vermemiş olanlar için 7 Nisan tarihinin son gün olduğunu hatırlatmanın yanında, beyan sistemi ile ilgili Gelir İdaresi tarafından iyileştirilebilecek bazı alanları da yukarıda hatırlatmış olduk.