Anonim şirketlerin başlıca yönetim organı yönetim kuruludur. İlk yönetim kurulu üyeleri şirket kurulduğunda kurucular tarafından ana sözleşmeyle atanır. Şirketin ana sözleşmesinde yönetim kurulunun en az veya en çok kaç üyeden oluşacağı genel olarak belirlenir. Kuruluştan sonra yönetim kurulu üyelerinin seçimi ve ana sözleşme değişikliği yapmak suretiyle üye sayısının belirlenmesi genel kurulun yetkisindedir.
Yönetim kurulu üyeleri en fazla üç yıl süreyle görev yapmak üzere seçilir ve şirketi belirlenen süre zarfında bu yönetim kurulu yönetir. Yönetim kurulu karar almada kolaylık bakımından daha ziyade 1-3-5-7 gibi tek rakamlı olarak belirlenir. Yönetim kurulu belirlendikten sonra ayrıca bir imza sirküleri oluşturarak hangi tür yönetim erkinin ne şekilde kullanılacağı imza sirkülerinde belirlenir. İmza sirküleri çıkarılması, yönetim kurulunun sürekli toplanarak karar alması bürokrasisini önlemek bakımından da önemlidir.
ÜYELİĞİN BOŞALMA NEDENLERİ VE YAPILMASI GEREKEN
Anonim şirketlerde seçilen yönetim kurulundan bazı üyeler zaman içerisinde ya istifa ile veya seçilme yeterliliğini kaybetmek suretiyle ayrılmak durumunda kalabilir. Bu durumda özellikle istifa suretiyle ayrılan yönetim kurulu üyesinin durumu ticaret sicilde tescil ve ilan edilmesi gerekir. Aksi takdirde iyiniyetli üçüncü taraflar bakımından, ayrılan bu üyenin herhangi bir şekilde imza yetkisini kullanması durumu anonim şirketin sorumluluğunu ortadan kaldırmaz.
Boşalan yönetim kurulu üyeliği için kalan süreyi tamamlamak üzere seçilme yeterliliğine sahip geçici yeni bir üye yönetim kurulu tarafından seçilir. Bu durum Türk Ticaret Kanunu’nun 363. maddesinin 1 numaralı fıkrasında belirlenmiştir. Bunun istisnası; Türk Ticaret Kanunu 334. maddede belirtilmiş olup, pay sahibi olmaları veya esas sözleşmede belirtilmesi nedeniyle kamu tüzel kişilerince belirlenen yönetim kurulu üyeleri yerine yine ancak bu kamu tüzel kişilerince atama yapılmasıdır.
BOŞALAN ÜYENİN YERİNE ATAMA YAPILMAYABİLECEK DURUMLAR VAR MI?
Genel olarak anonim şirketlerde yönetim kurulunun kaç kişiden oluşacağı ya da en az kaç kişiden oluşacağı ana sözleşmeyle belirlenir. Ana sözleşmede bu şekilde belirleme olan durumlarda boşalan yönetim kurulu üyesinin yerine kalan süreyi tamamlamak ve genel kurul onayına sunulmak üzere yönetim kurulunca yeni üye belirlenmesi gerekir.
Örneğin yönetim kurulu üç kişiden oluşur şeklinde ana sözleşmede bir hüküm var ise ve seçilen üç kişiden birinin istifa veya yönetim kuruluna seçilme yeterliliğini kaybetmesi nedeniyle eksilmesi durumunda yerine yönetim kuruluna seçilme yeterliğine haiz bir üyenin kalan iki kişilik yönetim kurulunca belirlenmesi gerekir. Yönetim kurulu en az bir kişiden oluşur denilen bir ana sözleşme hükmü olan ve genel kurulda yine üç kişi şeklinde oluşturulan bir yönetim kurulunda ise ideal olan boşalan üyenin tamamlanması olmakla beraber, bazı durumlarda ve ana sözleşmede düzenlenmiş olması kaydıyla genel kurul tarihinin yaklaşması vs. nedenlerle yönetim kurulu bir belirleme yapmadan da devam edebilir. Örnek olarak; ana sözleşmede, yönetim kurulu üyelerinin sadece genel kurul tarafından seçilebileceği şeklinde bir düzenleme varsa, bu durumda yönetim kurulunun bir üye seçmesi mümkün olmayacaktır. Bu tür durumlarda imza sirkülerinde en az iki kişinin şirketi her konuda temsil ve ilzama yetkili olduğuna dair hükmün bulunup bulunmaması önemli bir belirleyici unsurdur. Örneğin imza sirkülerinde bazı kararların ancak yönetim kurulunun üç üyesinin birlikte atacağı imzalar ile yerine getirilebileceği şeklinde bir belirleme yapılmışsa bu durumda ana sözleşmede aksi düzenlenmemişse boşalan yönetim kurulu üyesi yerine yönetim kurulunca yeni üye belirlenmesi gerekir.
TİCARET SİCİL MÜDÜRÜNÜN GÖREVİ
Ticaret sicil müdürü, boşalan yönetim kurulu üyesinin tescil edilmesine rağmen yerine yeni üye belirlenmeyen durumlarda; şirkete bir yazı yazarak yeni üye belirlenmesi veya belirlemeyecekse buna ilişkin gerekçelerin bildirilmesini isteyebilir. Türk Ticaret Kanunu’nun 33. maddesinde ticaret sicil müdürüne bu görev verilmiş ve yeni üye belirlenmesi gereken durumlarda ticaret sicil müdürünce yazılan yazıya bir gerekçe gösterilmeksizin belirleme yapılmayan durumlarda mülki idare amiri onayı ile idari para cezası verilmesi söz konusudur. 2025 yılı için idari para cezası tutarı 17.686 TL’dir.
Sonuç olarak genel prensip anonim şirketlerde boşalan yönetim kurulu üyesi yerine genel kurul onayına sunulmak ve kalan süreyi tamamlamak üzere yönetim kurulunca yeni üye belirlenmesi ve tescil ettirilmesidir. Bunun istisnası; yönetim kurulu üye sayısının yarının altına düşmesi veya tek kişilik yönetim kurulunda şirketin organsız kalmasıdır. Bu durumlarda şirketin genel kurulunun yapılarak yeni yönetim kurulunun belirlenmesi gerekir. Üç kişilik yönetim kurulunda ana sözleşmede en az bir kişiden oluşur hükmü bulunsa dahi, iki kişinin birden istifa etmesi sonucunda tek kişi kaldığı durumlarda kalan tek kişinin yönetim kurulunu toplama çoğunluğunu oluşturamaması nedeniyle şirketin organsız kalması sonucu doğmuş olur ve bu durumda da ivedilikle genel kurul yapılması gerekir.