Dr. Adnan Veysel Ertemel

Global ekonomik düzende yıllardan beri var olan Amerikan dolarının rezerv para olma statüsü son yıllarda ciddi bir tehdit altında… Çok kutuplu bir dünyaya doğru gidilirken Amerikan dolarına alternatif arayışları hızlandı… Bu arayışların hızlanmasına 2008 yılındaki küresel ekonomik krizden bu yana Amerika dahil bir çok merkez bankasının ekonomiye destek bahanesiyle karşılıksız olarak piyasaya sürdüğü devasa büyüklükteki para arzı ve merkez bankalarının bundan sonraki adımlarının kestirilemez oluşu büyük bir rol oynuyor... Tam da 2008 krizinin hemen ertesinde merkez bankalarının neden olduğu bu belirsizlik ve tehditlere tepki hareketi olarak ortaya çıkan Bitcoin, herhangi bir merkez bankasına bağlı olmayan ve enflasyon riski barındırmayan merkeziyetsiz bir tür sağlam para çözümü olarak ortaya çıktı...

Doğal olarak merkez bankaları kripto paraları kendine tehdit olarak algıladı. Ancak son yıllarda Blockchain tabanlı kripto projelerin hızla günlük yaşamımıza girmesi, çok değil, birkaç yıl önce kripto para projelerini hiç ciddiye almayan devletlerin strateji değiştirerek bu alanda ön almaya itmeye başladı.

Dünyada, özellikle gelişmekte olan ülkelerde bankacılık sistemine erişimi olmayan ancak elinde akıllı telefonu ve sosyal medya hesabı olan yüz milyonlarca insan var. Facebook, 2019 yılında duyurduğu Libra projesiyle zaten Facebook hesabı bulunan bu yüz milyonlarca insanın kolayca ödeme yapabilmesini sağlayacak, ağırlıklı Amerikan dolarına bağlı stabil bir kripto projesi olarak duyurdu. Bu adım küresel çapta tüm merkez bankalarını bu alandaki çalışmalarını hızlandırmaya itti.Ülkemizde birkaç hafta önce Takasbank’ın duyurduğu Bir Gram Altın (BiGA) projesi bu yöndeki çalışmalara bir örnek olarak verilebilir.

Yıllardır devlet destekli bir kripto para projesi üzerine çalışan Çin devleti de Facebook’un Libra hamlesinden sonra alelacele DCEP (‘elektronik ödemeler için dijital para birimi’ ifadesinin kısaltılmışı) adındaki kripto parasını pilot olarak iki eyaletinde denemeye başladı. Çin, kripto paraların spekülasyondan arınmış şekilde devlet destekli olmasının doğru olduğunu iddia ediyor. Libra benzeri merkezi bir proje örneği olan bu proje önce akıllı telefon sahibi ancak banka hesabı olmayan yüz milyonlarca kişiyi Amerika’ya kaptırmamak için Çin’in attığı stratejik bir adım. Söz konusu proje Çin’de zaten çok yaygın biçimde kullanılan AliPay ve WeChat Pay mobil ödeme sistemleriyle entegre çalışacak ve saniyede 220 bin işleme izin verecek. Proje, Çin’in para birimi Yuan’ı bir anda dijitalleştirerek dolar alternatifi yeni bir kanal oluşturmayı amaçlıyor. Proje, birkaç yıldır Şangay altın borsasında alınan petrol karşılığı ödenen Yuan’ı altına çevirme şansı verdiği için, dolaylı olarak altına endeksli hale geldi. Sayıları binleri bulan kripto para projelerinin Ripple, Libra ve Çin’in DCEP’i gibi bir bölümü özellikle merkezi yapıda çalışacak şekilde tasarlanmış durumda. Bu da Bitcoin’in tersine merkez bankaları gibi merkezi yapıların dijital ödeme sistemlerinde de varlıklarını devam ettirmelerine imkan veriyor.

Kısaca: Önümüzdeki 5-10 yıl içerisinde çok kutuplu bir ekonomik dünya düzeni kurulurken devletler kripto para alanında ön almak için kıyasıya bir yarış içerisinde olacaklar.

17 Ocak 2020 Cuma