Türkiye İstatistik Kurumu, aylık olarak ciro ve perakende satış verilerini yayınlıyor. Bu veriler, piyasadaki hareketliliğin durumunu görmemiz açısından son derece önemli. Piyasada durgunluk var mı? Daralma söz konusu mu? Ciro artışı veya azalışı var mı gibi sorulara bu verilere bakarak cevap bulmaya çalışırız.
MART 2025 AYI CİRO ENDEKSLERİ BİZE NE MESAJLAR VERİYOR?
Sanayi, inşaat, ticaret ve hizmet sektörleri toplamında ciro endeksi (2021=100), 2025 yılı mart ayında yıllık yüzde 33.4 arttı. Toplam cironun alt detaylarına bakıldığında; 2025 yılı mart ayında yıllık sanayi sektörü ciro endeksinin yüzde 25.1, inşaat ciro endeksinin yüzde 26.3, ticaret ciro endeksinin yüzde 37.8 ve hizmet ciro endeksinin ise yüzde 35.9 arttığını görüyoruz.
Ciro endeksi, firmaların net cirolarından KDV türü vergiler düşüldükten sonra kalan tutardan hesaplanıyor. Dolayısıyla KDV’siz net ciro üzerinden alınan verilerden çıkarılıyor. Bu açıdan baktığımızda, ciro artışları mart ayı TÜFE rakamı olan yüzde 38.10’un altında kalıyor. Bu durumda enflasyona göre indirgediğimizde reel bir artıştan söz edemiyoruz. Kısacası, reel anlamda bir ciro artışı söz konusu değildir. Firmalar miktar bazında cirolara baktığında bu tespiti görebilirler.
MADENCİLİK VE TAŞOCAĞI
Kaldı ki, aylık bazda değişime baktığımızda daha da çarpıcı verilerle karşılaşıyoruz. Ciro artışının ana sebebi aylık bazda yüzde 20.6 artan madencilik ve taşocağı cirolarıdır. Sanayi cirosu aylık bazda yüzde 5.5 artarken inşaat cirosu aynı ay yüzde 4.6 daraldı. Toplam ciro artışının aylık yüzde 4.2 olarak görünmesinin ana sebebi madencilik ve taşocağı sektöründeki yüksek aylık ciro artışıdır. Konaklama ve yiyecek, gayrimenkul, idari ve destek sektörlerinde ciro artışı aylık bazda negatiftir. Doğrudan imalat sanayinde ise yüzde 5.1 artış oldu. Mart ayı TÜFE verisi aylık bazda yüzde 2.46 artış olduğu için aylık bazda bu oranın üzerinde artışları reel artış olarak yorumlayabiliriz. Ancak görüleceği üzere yıllık bazda enflasyonun oldukça altında bir ciro artış veri demetiyle karşı karşıyayız.
SANAYİ CİRO ARTIŞI
Bu durumun ana sebebi, uygulanan sıkı para politikasıdır. Dolayısıyla iç piyasadaki parasal koşulların sıkılaşmış olması, finansmana ulaşmakta zorluklar cirolara da aynen yansımış görünüyor. Sanayi üretiminin mart ayında aylık bazda yüzde 3.4 artmasının sanayi cirosuna nasıl yansıdığını da rahatlıkla görebilirsiniz. Yüzde 5.5 ciro artışı önümüzdeki dönemlerde de sanayi ciro artışı konusunda bir sinyal olabilir.
Ciro endeksinde ihracat verileri de dahil edilmekle beraber perakende satışlar sadece yurt içi satışların durumunu yansıtıyor ve sabit fiyatlarla hesaplandığından oldukça anlamlıdır.
TİCARET SATIŞ ENDEKSİ
Ticaret satış endeksi verilerine baktığımızda Mart 2025’te ticaret satış hacmi aylık bazda yüzde 5 artarken perakende satış hacminin yüzde 1.4 daraldığını görüyoruz. Söz konusu düşüş, ilgili ayda piyasalarda meydana gelen dalgalanmalardan dolayı gerçekleşmiş olabilir. Aylık bazda gıda, içecek ve tütünde perakende satışlar yüzde 1 düşerken, gıda dışında (otomotiv yakıtı hariç) düşüş yüzde 2’ye yükseliyor. Bilgisayar, kitap ve iletişi aygıtlarında aylık bazda yüzde 4.7 düşüş ise son derece önemli. Söz konusu sektörlerde hedeflenen cirolardan aşağı yönlü sapmaların olması nakit sıkışıklığına yol açabilir.
Sıkı para politikası üretimin yavaşlamasına engel olmamalı. Üretim ise talebin canlanmasıyla motive olur ve artar. O yüzden talepte aşırı daraltıcı politikalar üretimin de azalmasına ve dolayısıyla enflasyonla mücadelenin enflasyonun sebebi olmasına yol açabilir.