Salih Keskin
www.inovasyonuzmani.com
Uzun süredir orta gelir tuzağına takılmış haldeyiz. Ben bu duruma ‘bataklık’ diyorum; ‘orta gelir bataklığı’. Orta gelir tuzağı kavramı, ‘düşük gelir grubunda bulunan bir ülkenin yakaladığı hızlı iktisadi büyüme trendi ardından orta gelirli ülkeler grubuna yükselmesinden sonra çeşitli faktörler nedeniyle hızlı büyüme trendini sürdüremeyerek bir üst gelir grubuna geçememesi’ olarak tanımlanıyor. Orta gelir tuzağını, ‘kişi başına gelir düzeyinin belirli bir aşamadan öteye gidememesi’ olarak da açıklayabiliriz.
ÜLKELERİ ORTA GELİR TUZAĞINA SÜRÜKLEYEN NEDENLER
* Gelir dağılımının eşitsizliği
* Düşük rekabet gücü
* Düşük vasıflı insan sermayesi
* Kurumların yetersizliği ile yetersiz altyapı yatırımları
* Ar-Ge ve inovasyon faaliyetlerinin yetersizliği
İşte ülkemiz, bu etmenler ve kendine has nedenlerle büyüyememenin yarattığı negatif vakumu aşamayarak bir üst segmente geçemedi.
Orta gelir bataklığının ülkemiz için sonuçları neler ve bu bataklıktan çıkamadığımızda neler olur?
* Tasarruf ve yatırımlar düşük düzeyde kalır.
* İmalat sanayi yavaş gelişir.
* Sanayide çeşitlenme ortaya çıkmaz.
* Emek piyasasında koşullar zayıf kalır.
* Küresel rekabette kan kaybederiz.
* Halk giderek fakirleşir, sosyal adaletsizlikler artar ve toplum psikolojisi zayıflar; böylelikle patlamalar yaşanır.
ORTA GELİR BATAKLIĞININ RAKAMSAL KARŞILIKLARI
Dünya Bankası tarafından belirlenen gelir gruplarının rakamsal açılımları şöyle:
* Düşük gelir grubu: 995 ABD doları
* Orta gelirli grubu: 996-12.055 ABD doları
* Alt orta gelirli grubu: 996-3.895 ABD doları
* Yüksek orta gelirli grubu: 3.896-12.055 ABD doları
* Yüksek gelirli grubu: 12.055 ABD doları
BU TABLOYA GÖRE BAZI ÜLKELERİN DURUMU
* Kanada, ABD, İngiltere, Almanya, Japonya, İtalya, İspanya, Kıbrıs, Fransa, Belçika, İsveç, İsviçre, Avusturya, Avustralya ve Panama: Yüksek gelirli
* Afganistan: Düşük gelirli
* Kuzey Kore: Düşük gelirli
* Meksika: Orta gelirli
* Brezilya: Orta gelirli
* Bulgaristan: Yüksek orta gelirli
* Moldova: Yüksek orta gelirli
* Bangladeş: Yüksek orta gelirli
* Çin: Yüksek orta gelirli
* Azerbaycan: Yüksek orta gelirli
* Türkiye: Yüksek orta gelirli
AR-GE HARCAMALARI YÜZDE 152 ARTTI
İSO’nun açıkladığı ‘Türkiye’nin 500 Büyük Sanayi Kuruluşu’sonuçları Ar-Ge ve inovasyon açısından değerlendirildiğinde,
* İleri teknoloji kullanan firmaların yaratılan katma değerdeki yüzde 20’lik payının, 2019 yılında yüzde 23.5 olduğu,
* Aynı şekilde İSO 500 içindeki yüksek teknoloji payının yüzde 3.6’dan yüzde 6.9’a çıktığı,
* Ar-Ge harcamalarının bir önceki yıla göre yüzde 152 artış kaydederek 9.7 milyar Türk lirasına ulaştığı görülüyor.
Bunlar olumlu göstergeler, ancak burada bir not düşelim: Ar-Ge harcamalarının tutarı artarken, Ar-Ge yapan firma sayısının azalmış olması dikkat çekici. Araştırma kapsamındaki 500 firmanın sadece 262’sinin Ar-Ge’ye para harcamış olması, sorunun varlığına işaret ediyor.
Ayrıca, İSO 500’deki firmalar, satışlarının yüzde 1’ini Ar-Ge’ye harcamışlar. Bu oran geçen yıl binde 5’ti. İyi bir artış var, ancak hâlâ yakalamaya çalıştığımız gelişmiş ekonomilerin çok gerisindeyiz. İlk etapta bu rasyo hem ülke hem de sanayi bazında yüzde 3’ü aşmalı.
SADEDE GELİRSEK:
* Sanayide çok ciddi olarak bilançolarda kaynak sıkıntısı var.
* Finansmana kolay ulaşım şart. Bu konuda acil ve neşter vuran kararlara ihtiyaç var.
* Sanayide girdi maliyetlerini hafife alarak hareket etmek mümkün değil. Özellikle vergi, sigorta, enerji gibi temel girdi maliyetleri çok yüksek.
* İnovasyon olmadan da orta gelir tuzağını aşmamız mümkün gözükmüyor.
* İnovasyon için finansmana daha kolay ulaşmanın adımları kurgulanmalı.
* Orta ölçekli firmaların inovasyon yetenekleri geliştirilmeli ve hem esnek hem de farklılaştırılmış desteklere odaklanılmalı.
* Büyüme sürecinde olan firmaların inovasyon destek paketlerinde farklılaşmaya gidilmeli.
