HİKMET BAYDAR

Reel sektör dövizle hiç iş yapmasa bile, girdilerinin bir kısmının dövize endeksli olması nedeniyle kur hareketlerinden etkilenmektedir. Enerji, hammadde, sermaye malı gibi girdiler döviz hareketlerine karşı duyarlıdır. O yüzden alım ve satımlarında döviz fiyatı verilmese bile maliyetlerde kur yansımaları yaşanmakta, fiyatlar da buna göre revize ediliyor.

Girdilerinde döviz fiyatlı ürün olanlar ve döviz ile ihracat yapanlar ise kur hareketlerinden 2 taraflı etkilenmekte, ödeme ve tahsilat zamanlarının farklı olması nedeniyle kurdan zarar riski potansiyeli daha da artıyor.

Genel olarak sektör döviz hareketlerine karşı nasıl tedbir almış inceleyelim.

TCMB’nin sitesinde finans kesimi dışındaki firmaların döviz varlık, yükümlülük ve pozisyonları açıklanmaktadır. Söz konusu açıklamaya göre 2021 yılı Ocak ayı itibariyle reel sektörün durumu şu şekilde:

VARLIKLAR: 80.465-141.356
Mevduat: 60.370-96.681
İhracat Alacakları: 8.566-21.711
Yurtdışına Doğrudan Sermaye Yatırımları: 10.834-21.582
YÜKÜMLÜLÜKLER: 150.314-297.494
Nakdi Krediler: 135.695-245.600
Yurt içinden kredi: 48.066-145.610
Yurtdışından kredi: 87.629-99.990
Uzun Vadeli: 86.543-99.162
Vadeye 1 yıldan az: 26.054-12.129
Vadeye 1 yıldan çok: 60.489-87.033
İthalat Borçları: 14.619-51.894
Kısa vadeli: 14.049-51.275
NET DÖVİZ POZİSYONU: (-69.849)-(-156.138)
Kısa vadeli varlıklar: 69.631-119.774
Kısa vadeli yükümlülük: 65.029-94.487
Kısa Vadeli Net Döviz Poz: 4.602-25.287

(İlk sayı Aralık 2008, ikinci sayı Ocak 2021 verisidir. Sayılar x milyon USD cinsindendir)

Yukarıdaki listeden de görüleceği üzere reel sektörün yükümlülüklerindeki artış varlıklarındaki artıştan çok fazladır. Bu nedenle de net döviz pozisyonu 2008/12 ayında 69,849 milyon USD iken, 2021/01 ayında 156,138 milyon dolara eksi vermiştir. Bu dağılımı dikkatlice incelediğimizde, yükümlülüklerin önemli bir kısmı uzun vadeli kredilerdir. Alınan krediler üretim girdisi almak ya da yatırım yapmak amacıyla talep edilmiştir. O yüzden, yapılan yatırımın veya üretilen ürünün satışı olmadan varlık bölümüne girmesi söz konusu olmaz. Dolayısıyla, alınan kredinin sağlayacağı ciro dönüşleri henüz varlık bölümünde bulunmamaktadır. Kaldı ki kur hareketleri reel sektöre uzun vadede zarar veremez. Çünkü satılacak ürünün fiyatına kur giydiriliyor.

Kur dalgalanmalarının kısa vadede fiyatlayamama, maliyet oynaklıkları gibi çeşitli olumsuzluklara karşı nasıl tedbir alınmış diye sorduğumuzda şu tabloyu görmekteyiz;

Reel sektörün kısa vadeli varlıkları 119.774 milyon USD, yükümlülükleri ise 94.487 milyon USD’dir. Bu durumda reel sektörün kısa vadeli pozisyonu açısından 25.287 milyon USD döviz fazlası bulunuyor.

Bu durumda döviz düşüşü olduğu takdirde, kısa vadede reel sektörü olumsuz etkileyecekken, uzun vadede olumlu etkileyecektir. Döviz yükselişleri ise kısa vadede olumlu, uzun vadede ise olumsuz etkileyecek gibi görünüyor.

30 Nisan 2021 Cuma