Hikmet Baydar

Türkiye İstatistik Kurumu tarafından 24 Nisan 2020’de yayınlanan Nisan 2020 sektörel güven endeksleri verileri, koronavirüsün ekonomide yol açtığı tahribatın boyutlarını gösteriyor.

Söz konusu bültene göre; güven endeksleri hizmet, perakende, ticaret ve inşaat sektörlerinde düştü. Mevsim etkilerinden arındırılmış güven endeksi nisan ayında bir önceki aya göre hizmet sektöründe yüzde 50.1, perakende ticaret sektöründe yüzde 26.0 ve inşaat sektöründe yüzde 42.2 azalmış durumda.

Mevsim etkilerinden arındırılmış sektörel güven endeksleri, Nisan 2020

Perakende ticaret sektörünün güven endeksi 101.7’den 75.2’ye, hizmet sektörü güven endeksi 95.2’den 46.1’e ve inşaat sektörü güven endeksi ise 77.2’den 44.7 seviyelerine düştü.

Bütün sektörlerde bu kadar sert bir düşüş, yatırım iştahının azalması, daha karamsar bir düşünceyle hareket edilmesi nedeniyle de küçülme eğilimine girilmesi etkilerini yapabilir. Böyle ortamlarda firmalar en az gider seviyesinde en az risk alacak şekilde faaliyetlerini yürütmeye çalışırlar.

PERAKENDE TİCARET

Endekslerin bu kadar düşmesinin sebeplerine baktığımızda; perakende ticaret sektöründe bir önceki aya göre, mevcut mal stok seviyesi alt endeksinin yüzde 9.7 artarak 118.5 olduğunu, son üç aylık dönemde iş hacmi satışlar alt endeksinin yüzde 39.9 azalarak 56.7 değerini aldığını ve gelecek üç aylık dönemde iş hacmi-satışlar beklentisi alt endeksinin ise yüzde 50.8 azalarak 50.5 olduğunu gözlemliyoruz. Yani özet olarak stokların arttığını ve satışların düştüğünü anlıyoruz. Geleceğe yönelik satış beklentisi de düşmüş durumda. Endeksteki sert düşüş de ciro düşüşünün ne kadar derin olduğunu açıkça gösteriyor.

HİZMET SEKTÖRÜ

Hizmet sektöründe bir önceki aya göre, son üç aylık dönemde hizmetlere olan talep alt endeksinin yüzde 45.9 azalarak 48.3 olduğunu, son üç aylık dönemde iş durumu alt endeksinin yüzde 47.1 azalarak 47.9 değerini aldığını, gelecek üç aylık dönemde hizmetlere olan talep beklentisi alt endeksinin ise yüzde 56.8 azalarak 42.2 olduğunu gözlemliyoruz. Kısaca, hizmetlere olan talebin hızla düştüğünü ve yakın gelecekte de bu seyrini sürdüreceğinin beklendiğini görüyoruz.

İNŞAAT SEKTÖRÜ

İnşaat sektöründe, faaliyetleri kısıtlayan temel faktörlerden ‘diğer faktörler’in mart ayında yüzde 1.9 iken nisan ayında yüzde 50.7, ‘talep yetersizliği’nin mart ayında yüzde 31.1 iken nisan ayında yüzde 42.4 ve ‘finansman sorunları’nın mart ayında yüzde 42.0 iken nisan ayında yüzde 39.0 olduğunu gözlemliyoruz. Burada da kısaca bir talep daralması olduğunu, satış yapılamadığını görüyoruz.

Özetle cirolarda aşağı yönde düşüşler nedeniyle tüm sektörlerde hem mevcut durumu hem de gelecekteki beklentileri gösteren göstergelerin ciddi zarar gördüğünü gözlemliyoruz.

Tüm dünyayı etkileyen salgın krizinin cirolar ve beklentiler üzerindeki bu olumsuz etkisinin, ancak alınan tedbirler gevşetildiğinde, yani insanların normal hayatına dönmeye başladığı zaman aynı hızla yükselebileceğini söyleyebiliriz. Mevcut süreç bitene kadar işletmenin normal hayata dönünce normal fonksiyonlarına dönebilecek şekilde hazır tutulması hayati önem taşıyor.

Son sözümüzü Hz. Mevlana’nın şu sözleriyle tamamlayalım: “Kapı açılır, sen yeter ki vurmayı bil! Ne zaman, bilemem. Yeter ki, o kapıda durmayı bil!”

01 Mayıs 2020 Cuma