* Kıtanın en doğusundaki Cibuti’den en batısındaki Senegal’e kadar 8 bin km uzunluğundaki Büyük Yeşil Duvar’ın yüzde 20’si gerçekleşti. 11 ülkenin katılımıyla yaklaşık 100 milyon hektarlık alanın ağaçlandırılmasını öngören projenin 2030’da tamamlanması öngörülüyor.

* Projenin temel amacı, kıtada giderek genişleyen Büyük Sahra Çölü’nün daha güneye doğru ilerlemesini bir şekilde durdurmaktı. Gerçi tamamlanması durumunda küresel iklim değişikliğini de yavaşlatacağı için tüm dünyanın faydalanacağı teşebbüs konumunda.

Prof. Dr. Ahmet Kavas

Afrika sahillerinin Avrupalı köle tacirleriyle 16. yüzyılın başlarından itibaren çepeçevre kuşatılması ve 19. yüzyılın ortalarında hız kazanan sömürgecilik faaliyetleri ile de tüm geleneksel iletişim ağları adım adım koparılıp yok edildi. Tarihi ticaret kervan yolları ile İslamiyet sonrası şekillenen hac güzergâhları birer birer hafızalardan silindi. Kuşaktan kuşağa aktarılan bu ticaret ve hac yolları ağlarının tamamı, 1885 yılı şubat ayında tamamlanan Berlin Konferansı kararları çerçevesinde çökertildi. Her bir bölge kimin payına ayrıldıysa o sömürgeci ülkenin kapalı bir alanına çevrildi. 21. yüzyıl Afrika’sının içinden bir türlü çıkamadığı, gelişmiş ülkeleri bir türlü takip edememesinin ana sebebi budur.

Şayet bir an evvel Afrika’nın geçmişteki tabii iletişim ağları yeniden kurulamazsa tüm ülkeler gelecekte daha karamsar dönemlere geçecekler demektir. Her ne kadar kendi sömürgelerinden azami fayda temini için başta Fransa ve İngiltere’nin bu kıtada kurdukları demiryolu ve karayolu ağları varsa da bunlar yerel halkın ihtiyaçlarına göre yapılmadıkları için çok yetersiz kaldılar. Mesela tüm su havasının yüzde 90’dan fazlasını son 60 yılda kaybeden Çad Gölü’nü Kongo Nehri sularıyla destekleme fikri henüz uygulanabilir bir projeye dönüşmedi.

ÇÖLLEŞMEYİ DURDURACAK

Bugün acaba kimler bundan kaç bin yıl önce Nijer’de dinazorların yaşadığını biliyor? Bu ülkede Ingal kasabası ve çevresinde hayvanlar aleminin bu dev cüsseli hayvanlarının iskeletleri bol miktarda bulunuyor. O halde bu canlılara yetecek yeşillikler bu coğrafyanın bir gerçeği idi. Belki de artık varlığı efsaneden ibaret kayıp kıta Atlantis Büyük Sahra’nın merkezinde bu çevrede yer alıyordu, hatta Tuareg toplumu da oranın halklarından geriye kalanlardı. Kabul edilmesi gereken bir gerçek varsa o da dünyanın bu bölgesindeki çölleşmenin durdurulmasının imkân dahilinde bir zaruret olduğudur. Kıtanın nimetlerini tüketen çok uluslu dış güçler az da olsa bu konuyu gündemlerine alsalar da bunu Afrikalılar projelendirip uygulamaya aldı.

2005 yılında Etiyopya’nın merkezi Addis Ababa’da toplanan 7. Afrikalı Devlet Adamları Zirvesi’nde, kıtanın en doğusundaki Cibuti’den en batısındaki Senegal’e kadar uzanan ve uzunluğu 7 bin 600 ile 8 bin km. arasında değişen hat üzerinde ve 15 km. çapında Büyük Yeşil Duvar kurulması, yani yaklaşık 100 milyon hektarlık devasa alanın ağaçlandırılması gündeme geldi. 11 ülkenin sınırları içinden geçecek bu proje kapsamında onları çevreleyenler de dahil 20 kadar devletin yakın takibine girdi.

Projenin ilk hesaplamalara göre maliyeti 8 milyar dolardı. Bu Büyük Yeşil Duvar için hazırlanan projenin 2007 yılı ocak ayında yine aynı başkentte buluşan ve Cumhurbaşkanımız Recep Tayyip Erdoğan’ın Başbakanlığı döneminde şeref konuğu olarak davet edildiği 8. Afrika Birliği Zirvesi’nde de hayata geçirilmesi nihai şeklini aldı. Aynı yıl veya bir sonraki sene her ülke kendi imkanları ile ağaçlandırma faaliyetine başladı.

OKSİYEN KAYNAĞI

Aslında bu projenin Uzakdoğu Asya’dan başlayıp Çin, Hindistan, İran ve Güney Arabistan üzerinden Afrika’da uzanıp Cibuti’ye ve oradan da Senegal’e kadar devam ettirilmesini isteyenler de var. Bu hat üzerindeki 30 ülkenin her birinde üçer şehir belirlenip bunların ağaçlandırılmasıyla dünya karbondioksit birikintisinin büyük bir kısmından kurtulacak. Sadece Afrika Büyük Yeşil Duvarı sayesinde 250 milyon ton karbon bu ağaçlar sayesinde emilmiş olacak.

Büyük Duvar Projesi’nin yapılmasının temel amacı, kıtada giderek genişleyen Büyük Sahra Çölü’nün daha güneye doğru ilerlemesini bir şekilde durdurmaktı. Haliyle Sahra-Sahel hattındaki ekosistemi yeniden canlandırmak da hedefler arasında. 1960-1993 yılları arasında kıtada yeterli yağmur yağmaması yüzünden büyük kıtlık ve açlık çekildi. 1994 yılından itibaren tüm bölgede yağışlarda ciddi artışlar oldu. Artık bu proje sayesinde 10 milyondan fazla insana ciddi istihdam alanı açılacak.

2007’den itibaren aradan geçen 13 yıl içinde projenin hedeflenen miktarının yüzde 20’si gerçekleşti. 2030’da ise büyük oranda tamamlanması için Büyük Yeşil Duvar’ın sınırları içinden geçen ülkelerde ağaçlandırma çalışmalarına devam ediliyor. Aynı zamanda Afrika Birliği himayesindeki bu devasa projenin ortakları arsında Birleşmiş Milletler ile Dünya Bankası da bulunuyor. Gerçi tamamlanması durumunda sadece kıtanın değil, tüm dünyanın faydalanacağı bir teşebbüs olduğu için imkânı olan her ülkenin ister Asya’dan, ister Amerika’dan ve de Avrupa’dan olsun buna destek verip bir an evvel bitirilmesi gerekiyor.

AFRİKA’NIN CAN SİMİDİ

Bölgenin iklim şartlarına uygun Senegal akasyası, mango, çöl hurması ve benzeri 20 farklı çeşit ağaçtan bir kısmının meyvesi, zamkı, yağı ve küspesi gibi daha başkaca amaçlarla da kullanılarak istifade edilebilecek. Her ne kadar bölgedeki başıboş hayvanlar yüzünden dikilen ağaçlara bazen ciddi zararlar verilse de bu projenin her ne pahasına olursa olsun tamamlanmasını herkes dört gözle bekliyor. Kadın erkek herkes ağaç dikimine ücret mukabili çalışarak katılıyor. Açlığın önlenmesine epeyce katkısı olacak proje, böylece bölgeden göçlerin de önünü mutlaka kesecek. Küresel iklim değişikliğini durduracağı ise ciddi oranda bir beklenti. Hatta yaklaşık 8 derecelik bir hava sıcaklığı değişimine tesir edeceği hesaplanıyor. Temiz su temini, hava kirliliğinin önlenmesi, fakirlikle mücadele gibi faydaları da herkesçe kabul ediliyor.

KADDAFİ’NİN ÇILGIN PROJELERİ

Özellikle Muammer Kaddafi’nin öncülük ettiği tamamı Afrika Birliği’nin tabii üyesi ülkelerini kapsayacak Afrika Bankası ve Para Birliği teşebbüsünün 2014’te yürürlüğe girmesi projesi uygulama safhasına girmek üzereyken ölümüyle iptal edildi. Yine Kuzey Afrika’nın Büyük Sahra Çölü ile çevrili olacak Sahra Otoyolu projesi de onun desteğiyle epeyce ilerlese bile henüz yeterli denecek seviyeye gelmedi. Belki sadece Libya’nın değil, 20. yüzyılın dünyadaki en büyük projelerinden biri kabul edilen Sahra yeraltı sularının Akdeniz sahilinde yaptırdığı göletlere yapay nehirlerle taşınması gerçekleşmiş oldu. Beş farklı noktadan çıkarılan suların her biri 7 metre uzunluğunda ve 4 metre çapında 1.5 milyon boru döşenerek binlerce kilometreden taşınıyordu. Yine onun aşırı ısrarıyla Afrika Birliği Teşkilatı adı da Avrupa Birliği örnek alınarak 2002’de Afrika Birliği’ne dönüştürüldü ve en büyük maddi destek veren üye ülkelerden biriydi.

AFRİKA GÜNDEMİNDEN…

* Namibya, yaklaşık 20 yıl süren müzakerelerin ardından ABD'ye kırmızı et ihraç eden ilk Afrika ülkesi oldu. Devlete ait bir et şirketi olan Meatco, 2025 yılına kadar 5 bin ton sığır eti ihraç edecek.
* IMF, 2019'da yüzde 6.3 büyüyen Tanzanya ekonomisinin salgından dolayı 2020'de yüzde 2 gerileyeceğini tahmin ediyor. Fakat Tanzanya'da büyümenin bel kemiği olan altyapı projelerinde herhangi bir yavaşlama göstergesi bulunmuyor.
* Cezayir’in Vahran şehrinde demir ve çelik kompleksi bulunan Tosyalı Holding, hidrokarbon sektörü için çelik boru üretiminde uluslararası standartlara uygunluk belgesi aldı.
* Güney Afrika'da Vodacom Telekomünikasyon şirketi 5G mobil ağını 3 şehirde kurdu. Bu vesileyle 5G mobil ağı Afrika'da ilk kez Güney Afrika'da kurulmuş oldu.
* Dünya Bankası, Tunus’a Covid-19'la mücadele kapsamında sağlık sektörünü desteklemek için 20 milyon dolarlık finansal yardım vereceğini duyurdu. Tunus, 2020 Nisan ayında 15 milyon dolar olmak üzere toplamda 35 milyon dolar finansal yardım almış oldu.
* Orta Afrika Cumhuriyeti'ne IMF tarafından koronavirüs ile mücadele kapsamında 38 milyon dolarlık yardım ödemesi yapılacak.
* Madagaskar'ın ürettiği Covid-19 ilacı talep edilmeye başlandı. Tanzanya ve Komorlar virüs tedavisi için Madagaskar’dan ilaç talebinde bulunduğunu doğruladı.
* Mısır, Etiyopya'nın ‘Büyük Etiyopya Rönesans Barajı’ hidroelektrik projesini önümüzdeki haziran ve temmuz aylarında rezervuarları doldurma planını protesto etmek için BM Güvenlik Konseyi'ne bir şikayet mektubu sundu.

15 Mayıs 2020 Cuma