Avrupa ve Afrika, dünyadaki zeytin üretim alanlarının yüzde 80’ine sahip. Avrupa 5 milyon hektarlık alanla birinci, Afrika ise 4 milyon hektara yakın alanla ikinci sırada. Zeytinyağı piyasasında ise Tunus, güçlenen ihracatıyla oldukça iddialı.
Akdeniz havzası ürünü olan zeytine giderek artan talep, üretenler kadar tüketenleri de yakından ilgilendiriyor. Zeytin üretiminde İspanya, İtalya, Türkiye, Tunus, Yunanistan, Fas, Suriye ve Cezayir öncü konumunda. Dünya nüfusunun 8 milyarı geçtiği 21. yüzyılın başında farklı ülkelerde 11 milyon hektara yakın alanda üretimi yapılan zeytin ağacı sayısının da 1.5 milyar civarında olduğu tahmin ediliyor. Avrupa, 5 milyon hektarlık alanla birinci, Afrika ise 4 milyon hektara yakın alanla ikinci. Dolayısıyla Avrupa ve Afrika, dünyadaki zeytin üretim alanlarının yüzde 80’ine sahip.
YÜZDE 90’I ZEYTİNYAĞI
Uluslararası piyasalarda özellikle Kuzey Afrika bölgesi için zeytinyağı hayati bir önem kazanıyor. Dünya genelinde zeytinin yüzde 80-90’ı zeytinyağı elde etmek için kullanılıyor. Sadece yüzde 10-20’si sofralık zeytin için pazarlanıyor. Hurma ile birlikte zeytin üretimine ağırlık veren Tunus, tüm Afrika’nın en büyük üreticisi ve dünya genelinde de en fazla zeytinyağı ihraç eden ülkeler arasında yer alıyor.
Hem zeytin üreten hem de zeytinyağına dönüştürüp dünya pazarlarına sevk eden ülkelerin başında ise İspanya geliyor. Onu, İtalya takip ediyor. Fakat her iki ülke de Avrupa Birliği içinde Tunus’un üretip ihraç ettiği zeytinyağının en büyük alıcısı konumunda.
KADIN İSTİHDAMI
2023-2024 döneminde elde edilen ürün fazlalığı ve bir önceki dönemde 3.4 milyon ton zeytinyağının dünya genelinde pazarlanması, üreticileri memnun etti. Bunun üçte ikisini İspanya, İtalya, Tunus, Türkiye ve Yunanistan temin ediyor. Zeytinyağı pazarının yüzde 60’ı İspanya, İtalya ve Yunanistan’ın elinde.
Tunus, bir milyon 800 bin hektarlık alanda mevcut 82 milyon adet zeytin ağacı sayısını hükümetin desteğiyle 10 milyon artırarak 92 milyona çıkarmayı planladı. Nüfusu 12 milyonu geçen ülkede, yaklaşık bir milyon kişi, belli aylarda zeytin ve zeytinyağı üretiminde yoğun şekilde istihdam ediliyor. Özellikle kadınlar zeytin hasadında çalışıyor.
360 BİN TON
Tunus, en son teknolojiyle donatılmaya özen gösterilen zeytinyağı üretim tesislerinin sayılarının artması, ürünlerin farklı pazarlarda yeni müşterilere ulaştırılması gibi farklı alanlarda da yeni istihdam alanları açıyor. Afrika’daki lider konumu ve ihracatta güçlenmesiyle Tunus’ta, dünya zeytinyağı piyasasını sarsan bir ilerleme yaşanıyor. 2023-2024 döneminde, zeytinyağı üretimi yüzde 55’lik artışla 360 bin tona ulaştı. Bunun sadece yüzde 10’unu iç piyasada değerlendiriyor.
Ülke, yıllık ihracattan 1.5 ile 2 milyar dolar arasında gelir elde ediyor. Hedefi ise geliri 2.6 milyar dolara çıkarmak.
93 BİN TON ZEYTİNYAĞI ÜRETTİ
Yüzölçümü bakımından Afrika’nın en geniş ülkesi Cezayir, 47 milyonu aşan nüfusuyla zeytin üretiminde ikinci önemli ülke. 2023-2024 döneminde 93 bin ton zeytinyağı üretimi ile dünya sıralamasında 9. sırada yer alıyor. Cezayir, kuraklık ve zaman zaman çıkan orman yangınlarıyla çok önemli oranda zeytinlik alanlarını kaybetse de uluslararası pazarda söz sahibi olmayı hedefliyor.
ZEYTİNE YATIRIM YAPAN ÜLKELER
Afrika’nın önemli zeytin üreticisi ülkelerinden Mısır, sofralık zeytin üretiminde dünyada 2. sırada. 2018 yılında hükümetin 100 milyon yeni ağaç dikme hedefi, henüz beklenilen neticeyi vermedi.
Libya, yaşadığı son 15 yıllık iç savaş sürecinde pek çok alanda olduğu gibi zeytin üretiminde de geçmişteki verimliliği yakalayamadı.
Şimdilerde yıllık 6 bin tonluk zeytinyağı tüketiminin 1500 tonluk kısmını üretmeye başlayan Güney Afrika Cumhuriyeti’nde Cap Occidental bölgesinde giderek artan zeytinlik alanlar gelecek için umut veriyor.
Afrika’da yeni zeytinlik alanları açan ülkeler arasında Etiyopya, Mozambik, Angola, Namibya ve Bostvana yer alıyor.