Afrika Kıta İçi Serbest Ticaret Anlaşması ile dev kıta küreselleşmede iddialı olduğunu gösterdi.

Anlaşmayı son olarak imzalayan 3 ülke ile toplamda 47 katılımcı devlet ile dünyanın en büyük serbest ticaret bölgesi gerçekleşti. 

Schengen vizeli Afrikalılar, Temmuz 2022’ye kadar e-vize ile ülkemize seyahat edebiliyordu. Bu uygulamanın durdurulmasıyla diplomatik ve hizmet pasaportu taşıyanlar dışında acil işi olan özellikle tüccar, alternatif ülkelere yöneliyor.

Yaşadığımız çağın iletişim ve ulaşımda tarihte benzeri görülmeyen bir seviyeyi görmesi sayesinde her alandaki ilerleme artık tüm coğrafyalarda belirgin şekilde kendisini hissettiriyor. 1990’lı yıllara kadar Avrupa, Amerika, hatta Asya’daki hızlı dönüşümlere bir türlü ayak uydurması istenmeyen Afrika da artık bu yarışta var olduğunu ispatlıyor. Diğer kıtalarla geliştirdiği temasları kadar 54 bağımsız üye ülkesi ile Afrika Birliği gittikçe artan bir bütünleşmenin temellerini attı ve asıl hamleleri de kıta içinde gerçekleşecek.

2023’TE 8. RAPOR YAYINLANDI

2016 yılında ilk defa Afrika Birliği tüm üye ülkeleri ile Vize Açılımı Endeksi Raporu yayınlanmaya başladı. 2023 yılı aralık ayında 8. rapor yayınlandı. Kıta ülkeleri arasında her türlü etkileşimin ilk adımı çıkılacak seyahat için vize alınmasıyla başlıyor. Özellikle Afrika Kıta İçi Serbest Ticaret Anlaşması ile bu konunun önemi çok daha fazla gündeme geldi. Şimdilerde mümkünse 54 üye devletin vatandaşlığından birine sahip olan kıta içindeki diğer ülkeye mümkünse vizesiz gidebilmeli. Bu sürecin başlatıldığı tarihten bugüne kadar büyük bir gelişme sağlandı ve 2023 yılı sonu itibarıyla yüzde 54 oranında Afrika ülkesi vatandaşları ya vizesiz veya sınır kapılarında vize alarak seyahat etme hakkına sahip. Her sene üzerinde en çok durulan konulardan biri, yüzde 46 gibi oldukça yüksek orandaki Afrikalıların kıta içinde seyahate çıkmadan önce vize almak zorunda kalmalarının azaltılması.

CİDDİ AŞAMA KAYDEDİLDİ

2023 yılı aralık ayında hazırlanan Afrika’da son Vize Açılımı Endeksi Raporu’na göre aradan geçen 8 yılda ciddi aşama kaydedildi. Özellikle diplomatik ve serbest pasaport hamillerine getirilen vizesiz seyahat sayesinde büyük ilerleme sağlandı. Gana, 2023 yılında ve Sierra Leone de kasım ayında Güney Afrika ile vize muafiyeti anlaşması imzaladı. Amaç; iki ülke arasında eğitim, gıda güvenliği, enerji, madencilik ve turizm gibi kilit konuma sahip alanlarda işbirliğini geliştirmek. Yine Bostvana da komşuları Namibya ve Zimbabve ile iki taraflı muafiyet anlaşması imzaladı. Afrika Birliği, tüm bu yeni gelişmeler yanında 2022 yılında vize açılımı muafiyeti gayretlerinden dolayı Benin, Gambiya ve Seyşeller’in tavrını takdir ediyor. Bunlar içinde de vize zorunluluğunu Afrikalılar için kaldıran ilk ülke Seyşeller oldu. Amaç, en büyük gelir kaynağı olan turizmde Afrika ülkeleri ile yakın etkileşime geçmekti. Turist çektiği ülkeler arasında Afrika devletleri henüz ilk 10, hatta 15 ülke arasında yer almasa bile gelecekte beklentileri önemli oranda karşılık bulacak. Vize muafiyeti Seyşeller gibi kıtanın çok yönlü etkinliklerinde henüz dikkate değer konumu ülkenin ithalatında yüzde 5 gibi bir etkiye sahip. Hatta 2018’de bu oran yüzde 7.6’ydı.

17 MİLYON AFRİKALI ÜLKE DIŞINDA

Afrika ülkeleri arasındaki bütünleşmenin önündeki temel engellerin başında vize temini geliyordu. Bunun önü açıldıkça ve vize muafiyetleri tüm kıtaya yayıldıkça özellikle kıta içi ticaret, eğitim, sağlık, yatırım ve turizm alanlarında önemli gelişmeler başlayacak. Her türlü taşımacılığın yüzde 80-90 gibi oldukça yüksek oranda karayolu ile yapılması devam eden bir altyapı eksikliği. Kıta ülkeleri bunu aşmak için yıllık 130 ila 170 milyar dolar arasında harcamalarda bulunup geleceğe hazırlanmak durumunda. Avrupalılar gibi aynı kıta üzerinde yer aldıkları ülkelere giriş hakkı, ikamet hakkı ve yerleşme hakkının serbestleşmesi beklentiler arasında. Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği’nin 2018 yılında hazırlattığı bir rapora göre, 17 milyon Afrikalı’nın kıta dışına çıktığı, 19 milyon Afrikalı’nın ise kıta içindeki ülkelerde yer değiştirdiği, başka kıtalardan 5 milyon kişinin de Afrika’da herhangi bir ülkeye gelip yerleştiği tespit edildi. Genelde menfi yaklaşılan bu durumun aslında o dönemde hazırlanan rapor çerçevesinde müspet anlamda kıta içinde yarar sağladığı öğrenildi.

YÜZDE 20 DAHA PAHALI

Dünya genelinde Afrika hakkında oluşan yanlış algının temelinde kıta ülkeleri arasına örülen vize duvarları yatıyordu. Diğer bir engel ise hava taşımacılığının çok pahalı olmasıydı. Afrika semalarında uçuş gerçekleştiren uçakların yakıtlarının bile Kuzey Amerika ülkelerinden yüzde 20 pahalı olması da kolay seyahatin engelleri arasındaydı. Afrika Kıta İçi Serbest Ticaret Anlaşması’nı son olarak imzalayan 3 ülke ile toplamda 47 katılımcı devlet ile dünyanın en büyük serbest ticaret bölgesi gerçekleşti. Covid-19 ve Ukrayna savaşıyla Afrika’yla bağlantılı kıta içi ve diğer coğrafyalara uçuşta konferansların durması, karantina önlemleri ve tüm toplantı yasakları yüzünden büyük düşüş yaşandı. Vize muafiyeti konusunda aralıksız sürdürülen çalışmalarla tekrar salgın öncesindeki oranlara ulaşıldı, hatta geçildi. Kısa zamanda 36 Afrika ülkesi vize açılımı endeksinde ilerleme kaydetti. 1.5 milyar nüfuslu Afrika’da toplam nüfusun yüzde 28’i kıta içinde vizesiz seyahat edebiliyor. Bu oran, 2016’da yüzde 20’ydi. Yüzde 26’sı ise gideceği ülkeye vardığında sınır kapısında vize alabiliyor. Artık bazı kıta ülkeleri vize işlemlerini elektronik ortama aktardı ve bu sistem 2016 yılına göre üç kat artarak halen 24 Afrika ülkesinde uygulanıyor.

DOĞRUDAN VİZE İŞLEMİ

Afrika ülkelerine 1990 yıllarda bile ülkemizden seyahat etmek isteyen birinin genelde eski sömürgeci devletlerinin Ankara ve İstanbul’daki konsolosluklarına müracaat etmeleri gerekirdi. 2022 yılı itibarıyla Afrika’da bulunan 44 sefaretimiz ülkemize ticaret, eğitim, sağlık ve yatırım için gelen Afrikalılara doğrudan vize işlemleri yapıyor. Diplomatik ve serbest pasaport taşıyanlar ise vizesiz ülkemize seyahat edebiliyor. İkili anlaşmalar çerçevesinde ülkemizden de Afrika’nın Ankara’daki 38 sefaretinden vize alma imkanından yararlanarak gidenlerin sayısı her geçen sene artıyor. 2010’lu yılların başında dünya genelinde olduğu gibi Afrika ülkeleri vatandaşlarından Schengen vizesi hamilleri, 2022 yılı temmuz ayına kadar e-vize ile ülkemize seyahat edebiliyordu. Bu uygulamanın durdurulmasıyla birlikte diplomatik ve hizmet pasaportu taşıyanlar dışındakileri vize şirketleri üzerinden müracaat zorunluluğu ile seyahate çıkış sürelerinde ciddi aksamalar oluyor. Bu da acil işi olan özellikle tüccarı daha kolay vize aldıkları Çin, Hindistan, Brezilya ve İspanya’ya yönlendiriyor.

TURİZMİ CANLANDIRMA HEDEFİ

Afrika’da vize muafiyeti sayesinde kıta ülkeleri arasında turizmin canlanması hedefleniyor. Kıta içi ticaretin artmasının önündeki en büyük engellerden birini bu teşkil ediyor. Aslında her ülke mevcut vize siyasetini kolaylaştırmaya çalışıyor. Hem ülkeler arası hem de birçok ülkeyi bir araya getiren ekonomik topluluklar arasında her türlü etkileşimde en önemli husus, serbest dolaşımın yaygınlaşması. Bu konuda en ciddi adımı, daha 1979 yılında Batı Afrika Ekonomik Topluluğu (ECOWAS) aldığı kararla uygulamış. Yıllar içinde de bu konuda en fazla mesafe alan 10 Afrika ülkesinden 7’si Batı Afrika’da. Kıta içi vize işlemlerini en fazla zorlaştıran ülkeler ise Kuzey Afrika ve Orta Afrika ülkeleri.

10 ÜLKE VATANDAŞINA VİZE MUAFİYETİ

Halen 54 ülke arasında 42 Afrika ülkesi, en az 5 Afrika ülkesi vatandaşına vize muafiyeti uyguluyor. 33 ülke ise kıtanın farklı bölgelerinden, çoğu da sınır komşusu olanlar dahil yine 10 ülke vatandaşına vize muafiyeti ile seyahat imkanı veriyor. Gerçi tek başına vize muafiyetinin yeterli olmadığı Benin, Gambiya, Ruanda ve Seyşeller’in hiçbir Afrikalı’dan vize istememesi kısa vadede beklentilere yeterli cevabı vermemiş. Bunda aslında seyahat edenlerin genelde alışkın oldukları ülkeleri tercih etmeleri düşüncesi yatıyor.

22 Nisan 2024 Pazartesi