İSA KARAKAŞ

İşverenlerin Ramazan ayında çalışanlarına ayni yardım olarak verdiği Ramazan kolisi, alışveriş veya hediye çekleri, SGK primine tabi değil. Ancak söz konusu yardımlarda muvazaa tespit edilmesi halinde işverene hem yüklü miktarda idari para cezası kesiliyor hem de kaçırılan primler faiziyle geri alınıyor.

Covid-19’un halen süren etkileri, döviz kuru dalgalanmaları ile savaş gibi birçok etkenin aynı anda devam etmesine bağlı olarak son dönemlerde enflasyon rakamları maalesef katlanarak yükseliyor.

Ülkemizde çalışanların büyük bir çoğunluğu asgari ücret üzerinden maaş alıyor. 2022 Ocak ayından itibaren asgari ücrete yüzde 50’yi aşkın iyileştirme yapılmasına karşın enflasyon karşısında bu iyileştirmenin önemli bir kısmı şimdiden eridi. Özellikle büyük şehirlerde kira ve gıda başta olmak üzere hemen her kalemde meydana gelen fahiş artışlar, asgari ücretliler ile birlikte tüm çalışanlara büyük sıkıntılar yaşatıyor.

Ramazan ayına girdiğimiz bugünlerde çalışanlarını bir nebze de olsa rahatlatmak isteyen çok sayıda işveren ve işyeri sahibi, işçilerine Ramazan yardımı adı altında yapacakları yardımlardan SGK’nın prim kesip kesmeyeceği yönünde sorular yöneltiyor. Yazımızda, bu sorulara toplu cevap olacak şekilde çalışanlara verilecek Ramazan yardımlarının SGK primi karşısındaki durumunu irdeledik.

AYNİ YARDIMLAR

Çalışanların hangi kazançlarının SGK prim matrahına esas alınamayacağı sayma yöntemiyle belirlenmiştir. Genel olarak bütün ücretler, SGK primine tabi bulunuyor. Uygulama ve öğretide kabul edildiği üzere ücret, görülen bir işin karşılığında çalışana işveren veya üçüncü kişiler tarafından sağlanan ve nakden ödenen meblağdır.

Bu duruma göre işverence ödenen ücret ve yasada sayılan diğer ödemeler dışında kalan işçiye doğrudan doğruya verilen ayni yardımlar, SGK primine tabi değildir.

Ayni yardımlar; yiyecek, giyinme, ısınma vb. doğrudan sigortalının ihtiyacını gidermeye yönelik para olarak değil de mal veya hizmet olarak yapılan yardımlardır. Bu bağlamda işçiye Ramazan ayında ayni yardım olarak verilecek başta Ramazan kolisi olmak üzere yağ, şeker ve diğer gıda maddeleri ile ısınma amaçlı verilecek odun ve kömür gibi yardımlardan da SGK primi kesilmeyecek.

YARGITAY UYGULAMASI

Esasen bunun dışında Yargıtay uygulamasında bazı kararlarda başta yakacak ve yakıt parası olmak üzere teknik personele ödenen şantiye ve arazi zammı, hasta sigortalıya ödenen geçici iş göremezlik ödeneği, toplu iş sözleşmesi gereğince sigortalıya ödenen araç ücreti, elden verilenerzak, elbise dikiş ücreti gibi ödemeler de ayni yardım niteliğinde görülmüştür.

Yine somut bir biçimde belli bir ihtiyaca yönelik, ayni yardım niteliğinde olan giyim yardımı da sigorta primlerinin hesabına esas tutulacak kazançlardan değildir.

(Y.10.H.D. 2014/6794kararı)

ALIŞVERİŞ VE HEDİYE ÇEKLERİ

Alışveriş ve hediye çekleri, hamiline üzerinde yazılı tutar kadar alışveriş yapma imkânı sağlayan birer ödeme araçlarıdır.

Bu çekler sigortalılara, gördükleri işe karşılık olmaksızın, belli ihtiyaçlarını karşılamaya yönelik olarak işverenler tarafından yardım amaçlı veriliyor ve sadece ayakkabı, giyim, erzak gibi çekte belirtilen ihtiyaca karşılık çek hamiline alışveriş yapma imkânı sağlıyor. Dolayısıyla Ramazan ayında alışveriş ve hediye çeklerinin ücret ya da ücret niteliğinde kazanç kavramı içinde yer almadıkları dikkate alınarak, işverenlerin sigortalılara vermiş oldukları alışveriş ve hediye çekleri prime esas kazanç kapsamında değerlendirilemeyecek.

Örneğin işçilere yağ, çay, bakliyat ve diğer zaruri gıda ihtiyaçları için 300 TL’lik market alışverişi için doğrudan doğruya nakit para verilmesi yerine işveren ile anlaşma yapılan marketle fatura mukabili alışveriş çeki verilmesi prime tabi tutulmayacak.

MUVAZAALI YARDIMLAR DENETİME TABİ

Genel olarak işverenlerce sigortalıları için üçüncü kişilere yapılan ödemeler sonucunda sigortalısının paradan gayrı maddi olarak yararlanmış olduğu alışveriş çekleri, kira ödemeleri, okul öğrenim tutarları, kreş gibi kalemlere ilişkin ödemelerin bulunması halinde söz konusu ödemelerin sigortalıya doğrudan yapılan bir ödeme olmadığından SGK primine tabi tutulmayacağının tekrar altını çizelim. Ancak hayatın olağan akışına aykırı muvazaalı uygulamaların tespit edilmesi durumunda yukarıda niteliği belirtilen bu ödemeler, prime esas kazanca dahil edilecek. Gerekirse SGK, o işyerini teftiş kapsamına alabilecek.

Keza amaç işçilere yardım olmayıp sırf SGK primlerinden kaçırmak için gerçekte ücret ödemesi olmakla birlikte bu ödemeleri muvazaalı bir şekilde alışveriş çeki kisvesi altında gizlemek maksadıyla verilmesi halinde oluşacak prim kayıpları nedeniyle SGK denetim yaptırıyor. Denetimde muvazaa tespit edilmesi halinde hem yüklü miktarda idari para cezası kesiliyor hem de kaçırılan primler faiziyle geri alınıyor. Üstelik faydalanılan bazı teşviklerden mahrum kalınması da söz konusu olabilecek.

08 Nisan 2022 Cuma