Dünyadaki kredi kartı ödeme sistemlerinden en yaygın olanları Visa ve Mastercard sistemleridir. Bu sistemlerin pazar paylarına bakıldığında, Visa’nın neredeyse yüzde 45-50, Mastercard’ın yüzde 25-30 aralığında bir hacme sahip olduğu tahmin ediliyor.
Uluslararası geçerliği olan ve bu iki sistemle rekabette geri düşmeleriyle olsa gerek, American Express ve Diners Club gibi ödeme sistemleri biraz daha özelleşmeye gitti. American Express kart sahiplerine birçok özel mekanda indirim imkanı, Diners Club kartları ise sanat vs. etkinliklerde özel yer sağlama gibi ayrıcalıklar vermek suretiyle farklılaştı. Bu son iki kartlı sistemin kartları yıllık aidatlarının anlamlı tutarlarda olmasıyla da diğer sistemlerden ayrıştı.
Bunların dışında daha ziyade ulusal düzeyde bazı ülkeler kendi kartlı ödeme sistemlerini kurdu. Japonların sahip olduğu JCB kartlı ödeme sistemi nispeten uluslararası olma iddiasında olsa da yaygınlığı yüzde 2 civarını aşamadı. Çin tarafından geliştirilen Unionpay, yine Çin ve civar ülkelerde kullanılan, nüfus yoğunluklu kaynaklı olarak yüzde 15 civarında bir pazar payına sahip olduğu tahmin edilse de halihazırda lokal düzeyde sayılabilir. Yine benzer şekilde Rusya, Mir ve Brezilya, Elo adıyla kendi kartlı ödeme sistemlerini kurdu.
TROY UYGULAMASI
Açılımı Türkiye ödeme yöntemi olan Troy uygulaması, Bankalar Arası Kart Merkezi (BKM) tarafından kurulan ve 2016 yılında faaliyet izni alan bir yerli katlı ödeme sistemidir. Troy uygulaması kademe kademe halihazırda Türkiye’deki hemen hemen tüm bankalar tarafından kullanılan ve kredi kartı veya debit kart verilebilen bir duruma geldi.
Bu ödeme sisteminin yaygınlaştırılması anlamında 16 Ocak 2025 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan 2025/1 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı ile Türkiye’deki kamu ödemelerinde Troy kart uygulamasının yaygınlaştırılması konusunda ilave adım atıldı.
Özellikle kamusal ödemelerin Troy uygulaması bulunan debit kartların bağlı olduğu hesaplara yapılması bu genelgede ifade edildi. Elbette gerek banka kartı gerekse kredi kartı kullanımı birinci derecede kişisel tercih konusudur. Kişiler ya kredi kartı ya da banka kartı olarak tercihte bulunabilir veya hiç kart kullanmamayı da tercih edebilir. Bu genelgeyle kamu bankaları başta tercih belirtilmeyen durumlarda Troy kredi kartı veya Troy debit kartı verilmesi birinci öncelik olmak durumunda. Banka kartı tercihinde bulunanlar bakımından kamusal ödemelerden istifade bu kartlar aracılığıyla yapılabilecek. Bütün bu düzenlemelerdeki amaç, en azından yurt içi kullanımlarda yerli milli sistem olan Troy kartlı ödeme sisteminin yaygınlığının artırılmasıdır.
ÖDEME SİSTEMLERİ NASIL ÇALIŞIR?
Kartla ödeme sistemleri, kredi kartı ile bankaları konuşturarak yapılan işlemin tamamlanmasını sağlayan, daha basit deyimiyle alışverişte kart kullanımındaki ödemeleri sağlayan altyapı sistemleridir. Bu sistemler sayesinde insanlar kredi kartı veya debit kart kullanmak suretiyle mal ve hizmet alımlarını karşılayabilir. Her kullanımda bankalar veya kredi kartı vermeye yetkili kurumlar bu altyapı hizmetini veren altyapı kuruluşuna bir komisyon öder. Bu komisyon tutarı esasen çok minimal düzeyde olduğundan ve kartı veren kuruluşlarca ödendiğinden kart kullanıcısı bunu hissetmez. Zaten bu tutar kart kullanıcısına yansıtılmaz. Bankalar veya kart veren kuruluşlar, bu maliyeti ve bu sistemin kullanımından geliri, fiziki POS veya elektronik POS kullanan kuruluşlardan, yani ticari işletmelerden sağlar. Bu komisyonun cüzi bir kısmı da bu ödeme sistemlerine gider. Doğal olarak işlem hacmi büyüdükçe bu minimal oranlardaki komisyon tutarları da büyük hacimlere ulaşır.
Troy uygulamasına bağlı kredi kartı ve debit kart kullanımıyla en azından yurt içindeki kullanımlarda bu komisyon kısmının Türkiye’de kalması sağlanmış olacak. Yurt dışına çıkıldığında bu uygulamanın diğer ödeme sistemleri veya banka ve kart kuruluşları ile anlaşmalarına bağlı olarak bu sisteme bağlı kartlar yine kullanılabilecek. Kısa vadeli çözüm aynı avantajı sağlayan kartların hem Troy hem de uluslararası uygulamalara bağlı olarak verilmesi; yurt içinde Troy kullanan kartın sağladığı avantajlarda ilaveler yapılması ile mümkün. Bu sayede Troy altyapısı kullanan kartların daha yaygın kullanılması ve önemli bir kaynağın yurt içinde kalması sağlanabilecek.