SGK’nın en önemli sorunlarının başında kayıtdışı istihdam geliyor. Kayıtdışı istihdam sadece işçinin bildirilmemesi şeklinde olmuyor. Aynı zamanda işçinin SGK’ya bildirilmesi ile birlikte çalışma gün sayıları ve/veya ücretlerinin SGK’ya gerçeğe aykırı bir şekilde eksik bildirilmesi hallerinde de sözkonusu oluyor. Kayıtdışı çalışma türlerinden, ücretlerin eksik bildirilmesi SGK açısından halen büyük sorun. Bu kayıtdışılık türünde daha az vergi ya da sigorta pirimi ödenmesi amacıyla iş sözleşmesi veya ücret bordrolarında gerçek ücretler gizlenerek daha düşük ücretlerin SGK ve Maliye’ye bildirilmesi söz konusu. Bu durumda gerçek ücretin ortaya çıkarılması hem SGK primi ile vergi kaçağının önlenmesi hem de çalışana ödenecek iş göremezlik/işsizlik ödenekleri ve emeklilik aylıklarının miktarı açısından büyük önem taşıyor.

YARGITAY’IN GÖRÜŞÜ

SGK mevzuatında ödenecek primlerin matrahını çalışanların ücretleri oluşturuyor. Bu nedenle matraha esas gerçek ücretin esas alınması koşul. Gerçek ücretinişçininyaşı, kıdemi, meslek durumu dikkate alınarak, emsal işi yapanişçilerinaldığı ücret göz önünde tutularak belirlenmesi gerektiği Yargıtay’ın da yerleşmiş görüşlerinden. SGK müfettişleri de yaptıkları sektörel bazda asgari işçilik teftişlerinde sektörün ve işyerinin özelikleri, kapasite raporları, işçininkıdemi, meslek unvanı, fiilen yaptığı iş ve emsal işyeri ve işçilere göre ödenen ücretler gibi hususları göz önünde bulundurarak, gerçek ücretleri saptayıp geriye dönük fark matrahı tespit ediyor.

BİLDİRMEK ZORUNLU

Ücretler ile ilgili bu kayıtdışılığın önüne geçilmesi amacıyla meslek kodu uygulamasına geçildi. Meslek Kodları Uluslararası Çalışma Örgütü’nün ISCO 08 Standartları’na göre belirlenen meslek listesi olup, Türkiye İş Kurumu (İŞKUR) tarafından sürekli güncelleniyor. Bu uygulama ile bir işyerinde öğretmenin öğretmen, muhasebecinin muhasebeci, avukatın avukat olarak çalıştığı meslek kodundan tespit edilebiliyor ve meslek ücret ilişkisi kurulabiliyor. Buna göre fiili çalışılan mesleğe ilişkin aylık prim ve hizmet belgelerinde uluslararası standartlarla belirlenen meslek kodunun girilmesi uygulaması başlatıldı. 2016’da yasalaşan Yatırım Ortamının İyileştirilmesi Amacıyla Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanunla Meslek kodunun bildirimi öngörülüyor. SGK, bütün iş yerlerinde çalışanların meslek kodlarının işverenlerince bildirilmesi yükümlülüğünü 1 Ocak 2018’den itibaren zorunlu hale getirdi. Buna göre işverenler çalıştırdıkları işçileri, iş yerlerinde fiilen hangi işi yapıyorlarsa o işe uygun meslek kodlarını ve adını SGK’ya gerek ilk işe alımlarında sigortalı işe giriş bildirgesinde gerekse her ay Kurum’a gönderdikleriprim belgelerinde yazmaları gerekiyor.

DİPLOMA DEĞİL, İŞ YERİNDE YAPILAN İŞ ESAS ALINMALI

Meslek kodunun amacı SGK müfettiş ve denetmenlerinin denetime gittiklerinde bu bilgileri kullanarak denetimi gerçekleştirmesi, yüksek ücret aldığı bilinen kalifiye meslek gruplarında çalışanların ücretlerini de kontrol ederek eksik bildirimin bertaraf edilmesidir. İşveren genelde meslek kodunu çalışanın diploması veya sertifikasına göre yazıyor. SGK’nın istediği, işçinin diplomasına göre değil işyerinde fiilen hangi işi yapıyorsa buna uygun olan kodun yazılması. Örneğin 1 Mart 2019’da süpermarket işyerinde kasiyer olarak işe başlayacak elektrik tesisatçısı sertifikasına sahip işçiyi, işveren tarafından 1 Mart 2019’da SGK’ya gönderilecek bildirgesinde meslek adı alanına ‘kasiyer’ meslek kodu alanına ise ‘4211.04’ yazılması gerekiyor. İşçinin yaptığı işle ilgili meslek adı ve kodu yoksa en yakın meslek adı ve kodu yazılmalı.

1 TEMMUZ 2019’DAN SONRA CEZA KESİLECEK

Çalışanların meslek adlarının ve kodlarının gerçeğe uygun olarak bildirmeyenler ya da sonradan meydana gelen değişiklikleri bildirmeyenlere 1 Temmuz 2019’dan itibaren idari para cezası uygulanacak. Her ay verilen SGK prim belgelerinde sigortalıların iş yerlerinde fiilen yaptıkları işe uygun meslek adı ve kodunu, gerçeğe aykırı bildiren işverenlere herbir işçi için 255.84 TL idari para cezası uygulanacak. Ceza bu miktarla sınırlı değil. Ücreti eksik göstermek maksadıyla örneğin muhasebeci, mühendis, doktor, müdür, mimar ve avukat gibi vasıflı çalışanları sıradan vasıfsız işçiler gibi meslek kodu ile bildiren işverenlere eksik ücret bildirdikleri her ay için prim belgelerine bağlı olarak 5.116,80 TL tutarında idari para cezası uygulanacak. Bu ceza uygulanmadan önceSGK, genelde ilgili meslek odalarının uyguladığı ücret tarifesine göre belirleme yapıyor. Eksik ücretle ilgili müfettiş ya da denetmenler inceleme yaparsa bu kez de kayıt geçersizliği nedeniyle 30.700,80 TL’ye kadar ceza kesilecek. Bir de eksik bildirilen ücretlere ait primlerin gecikme zammı ve gecikme cezası ile birlikte tahakkuku var…

Peki ne yapmalı? SGK’nın bucezaları, gelmeden hemen çalışanların iş yerlerinde fiilen yaptıkları işe uygun meslek adı ve kodunu yazılmamışsa yazmak. Yanlış yazılmışsa düzeltmek.

18 Mart 2019 Pazartesi