Bireysel emeklilik sistemine çalışanların girişi işveren tarafından yapılacak. Emeklilik şirketini de işveren seçecek. İşveren, şirketten komisyon dâhil hiçbir menfaat sağlayamayacak. Emeklilik şirketi de işverene herhangi bir menfaat vaadinde bulunamayacak.
Bireysel emeklilik sistemi kişinin tamamen iradesine bağlıdır. SGK emeklilik sistemindeki gibi zorunlu değildir. Ancak ülkemizde sosyal güvenlik sisteminin tamamlayıcısı olarak, bireylerin emekliliğe yönelik tasarruflarının yatırıma yönlendirilmesi ile emeklilik döneminde ek bir gelir sağlanarak refah düzeylerinin yükseltilmesi ve ekonomik kalkınmaya katkıda bulunulması amacıyla çalışanların işverenleri aracılığıyla bireysel emeklilik sistemine otomatik katılımı öngörüldü.
Çalışanlar, emeklilik planına dahil edildiklerinin kendilerine bildirildiği tarihten itibaren 2 ay içinde cayma hakkına sahipler. Çalışanların cayma hakkının bulunması nedeniyle sözkonusu otomotik katılım sadece sisteme girişte zorunludur. Sisteme girişten sonra çalışanlar diledikleri zaman
sistemden çıkabilecek.
KAPSAMDAKİ ÇALIŞANLAR
Çalışanların işverenleri tarafından bir emeklilik planına dâhil edilmeleri esasına dayanan otomotik katılım, 01.01.2017 tarihinden itibaren çalışan sayısı, kamu-özel sektör ayrımına göre kademeli bir şekilde gerçekleşecek.
Genel olarak gerek kamu gerekse özel sektör kapsamında istihdam edilen 45 yaşını doldurmamış 4/1-a (SSK) sigortalıları zorunlu bireysel emeklilik sistemi kapsamında bulunuyor. Ayrıca kamu sektöründe 45 yaşını doldurmamış çalışan tüm memurlar ile 4/1-c (Emekli Sandığı) kapsamında bulunan kamu görevlileri de kapsamda yer alıyor.
Yabancılar ile 4/1-b (Bağ-Kur) kapsamında bulunan sigortalılar, 45 yaş üstü 4/1-a ve 4/1-c sigortalıları zorunlu bireysel emeklilik sistemi kapsamında bulunuyor.
ŞİRKETİN BELİRLENMESİ
Emeklilik şirketi işveren tarafından belirleniyor. İşverenler, çalışanları adına, en az bir emeklilik şirketi ile sözleşme yapmakla yükümlü. Çalışanlar, sisteme giriş esnasında sadece faizli/faizsiz fon tercihinde bulunabilecek. Tercihte bulunmayan çalışanları için söz konusu tercihi işveren yapacak.
Kamu/özel ayrımı olmaksızın herhangi bir işveren, sektörde yer alan kamu/özel bütün emeklilik şirketleri ile otomatik katılım sistemi için anlaşma yapabilir. Şirket seçiminde, hizmet kalitesi ve diğer hususlar göz önünde bulundurarak alınan teklifler arasında tercihte bulunulması gerekiyor. İşveren, şirket seçimi sebebiyle şirketten komisyon dâhil hiçbir şekilde maddi menfaat sağlayamayacak. Emeklilik şirketi de işverene herhangi bir menfaat vaadinden bulunamayacak.
KESİNTİNİN ESASLARI
4/1-a (SSK) kapsamında sigortalılardan yapılacak zorunlu bireysel emeklilik kesintisi (brüt) sigorta primine esas kazançlarının yüzde 3’üdür. 4/1-c (Emekli Sandığı) kapsamında bulunan sigortalılardan yapılacak zorunlu bireysel emeklilik kesintisi (brüt) primine esas kazançlarının yüzde 3’üdür. Bu bağlamda SGK uygulamasında prime tabi olan kazançlardan prim kesilecek. Prime tabi olmayan; doğum yardımı evlenme ve ölüm yardımları, kasa tazminatı, ayni yardımlar ile SGK tarafından prime tabi olmayan diğer ödemelerden zorunlu bireysel emeklilik kesintisi yapılmayacak. Katkı payı sadece çalışanlardan kesilecek olup işverenlerin, çalışanları için herhangi bir katkı payı ödemesi zorunluluğu bulunmuyor. Sosyal güvenlik mevzuatına göre tanınan süre içinde ilgisine göre prime esas kazançta veya emeklilik keseneğine esas kazançta işveren tarafından değişiklik yapılması durumunda; eksik katkı payı ödemesi yapılmışsa münhasıran bu değişime bağlı farka tekabül eden ek katkı payı ödemesi bir sonraki dönem ücretinden kesilmek suretiyle yapılır, fazla katkı payı ödemesi yapılmışsa bir sonraki dönem mahsuplaşma sağlanacak şekilde ödeme yapılır. Bunun dışında yersiz olarak fazla katkı payı ödemesi yapılmışsa fazladan kesilen tutar çalışana iade edilir.
ORAN DEĞİŞEBİLİR
Diğer yandan çalışan, yüzde 3’ten daha yüksek bir oranda ödeme yapmak istediğini işverene bildirebilir. Bu şekilde katkı payı oranını artıran bir çalışan daha sonra katkı payı oranını (zorunlu yüzde 3 oranının altında kalmamak şartıyla) işverenden talepte bulunarak azaltabilir. Çalışanlar bu taleplerini ilgili ayın ücret hesaplaması tamamlanmadan önce bildirmekle yükümlüdürler. Ücret hesaplaması tamamlandıktan sonra gelen talepler bir sonraki ödeme döneminden itibaren gerçekleştirilir.
İSME ÖZEL HESAP
Katkı payı ücretten kesilmek suretiyle gruba bağlı bireysel emeklilik sözleşmesi kapsamında çalışan adına açılan bireysel emeklilik hesabına aktarılır. Bu hesaplara bu şekilde ödenen katkı payları, ek faydalar, ek katkı payı ödemeleri, bu kapsamdaki sözleşmelerden aktarım yoluyla gelen tutarlar veya gecikmeli veya hatalı işlemler kapsamında yapılan ödemeler dışında herhangi bir para
girişi yapılamaz.
İŞYERİNDEN AYRILMA
Çalışanın işyerinden ayrılması ile yeni bir işyerinde çalışmaya başlaması ve yeni işyerinde çalışanlara sunulan bir emeklilik planı bulunmaması durumlarına mahsus olmak üzere katkı payı ödemeleri çalışan tarafından belirlenen yöntemle de yapılabilir.
Katkı payı, en geç ücret ödeme gününü takip eden işgünü, banka aracılığıyla şirketçe bildirilen tek bir hesaba aktarılır.
İŞVERENE MÜEYYİDE
İşverenlerin zorunlu bireysel emeklilik kapsamındaki yükümlülüklerini mevzuata uygun olarak yerine getirip getirmediğine ilişkin denetimler Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı denetim elemanları tarafından gerçekleştirilecek. İşverenlerin bu uygulamalar kapsamındaki yükümlülüklerini yürürlüğe konulan yasal düzenlemelere uygun olarak yerine getirmemeleri hâlinde, her bir ihlal için Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’nca 100 TL tutarında idari para cezası uygulanacak.
Diğer yandan çalışanların katkı paylarının BES şirketine aktarılmaması veya eksik ya da geç aktarılmasına sebebiyet veren işveren hakkında çalışanlar genel hükümlere göre varsa zararlarının tazmini yoluna başvurabilirler.