Vergi, aslında normal insanların rahatlıkla anlayabileceği bir olaydır. Ama gelin görün ki, bazen vergiyle ilgili karşınıza çıkan problem bu işin uzmanlarının bile uzun süre düşünseler akıllarına gelmeyebilecek karışıklıkta olabiliyor. Bunda daha ziyade vergi inceleme elemanlarının zorlamalarının rolü oluyor. Bazen de, konulan bir hükmün veya kullanılan bir ifadenin daha sonra çekilebildiği farklı anlam ve farklı uygulama alanları olması nedeniyle etkisi düşünülenin çok ötesine gidebiliyor. O nedenle de vergi kanunu hazırlamak son derece teknik bir olay olmaya devam edegeliyor. Çünkü konulan bir hüküm, hükmü koyan açısından belki bir madde, bir fıkra veya bir bent ama etkilediği alan son derece geniş gerçek veya tüzel kişilerdir. O nedenle, vergisel düzenleme yapılırken kanunun yazımı yeterli olmayıp, önce en ince ayrıntısına kadar tebliğin hazır olması gerekiyor ki, konulan bir hüküm amaç dışı bir sonuca neden olunmasın.

Uygulamada genellikle önce tebliği hazırlanılarak ve etraflı bir gerekçesi hazırlanılarak düzenlenen vergi kanunları daha az soruna neden olmaktadır. Bazen konunun aciliyet gerektirmesi veya farklı nedenlerle bu ön çalışmalar tamamlanmadan yasa veya madde düzenlemesi yapılıyor. O zaman da bu madde ile bir problem çözülürken belki öngörülmeyen başka problemlere neden olunabiliyor. Esasen bu nedenledir ki, vergi kanunlarının düzenlenmesi ile yürürlüğe girmesi arasına bir zaman konulması, kanun yürürlüğe girmeden görülebilen problemlerin su yüzüne çıkması ve gerekiyorsa değiştirilmesine imkan sağlanması olması gereken bir yöntemdir. Elbette oran değişikliği gibi bazı spekülasyona neden olabilecek hükümlerin bir anda yürürlüğe konulması daha uygun bir yöntem oluyor. Zaten bu konuda Anayasa ile alt ve üst sınırları belli edilmek suretiyle Bakanlar Kurulu'na oran değiştirme yetkisi verilmiştir. Bahsettiğimiz oran değişikliklerinden ziyade hükmün kendisinin etraflıca düşünülerek kanun maddesi haline gelmesidir.

YURT DIŞINDAN SAĞLANAN KREDİLERDE VERGİLEME

Bu genel değerlendirmeden sonra yurt dışından sağlanan kredilere ilişkin vergileme konusunda tartışılan bir konuyu irdelemeye çalışacağız. Genel olarak bilinen yurt dışından kredi sağlama durumunda kredi sağlanan kurumun finans kurumu olması halinde ödenen bedeller için herhangi bir gelir veya kurumlar vergisi stopajı olmadığıdır. Esasen yasal hüküm bu amaçla konulmuş ve yaklaşık 10 yıldır da uygulama bu şekilde devam ediyor.

Yurt dışından sağlanan kredilere ilişkin vergileme rejiminin belirlendiği temel iki yasa hükmü bulunmaktadır. Gelir Vergisi Kanunu (GVK) Geçici 67. madde ve Kurumlar Vergisi Kanunu (KVK) 30. madde.

GVK Geçici 67. madde daha ziyade sermaye piyasası ve finansal işlemler sonucu oluşan gelirlerin vergilenmesini düzenleyen geçici bir madde ve şayet bir uzatma olmazsa bu maddenin geçerlilik süresi 2015 yılı sonunda bitiyor. Öyle zannediyorum ki, GVK yeniden düzenlenene kadar bu madde hükmünün uygulama süresi uzatılacaktır. Kaldı ki, GVK yeniden düzenlendiğinde dahi madde hükmünün birçok yönü ile kalıcı hale getirilmesi daha doğru olacaktır.

Bu madde, uygulaması itibarıyla da GVK’daki en komplike ve içinden çıkılması zor bir madde durumundadır. Çünkü sermaye piyasası ve finansal işlemler zaten son derece teknik işlemlerdir. Bu işlemlerin vergilendirilmesinde ne kadar sadelik sağlamaya çalışsanız da doğası gereği hüküm yine de karmaşık bir hal almaktadır. Hükmü anlamlandırabilmek için sermaye piyasası ve finansal işlemler konusunda hiç de azımsanmayacak bir bilgiye sahip olmak gerekiyor. Vergi tekniğini de özümsemiş ve maddeler arasındaki geçişlere hakim olmak da ayrı bir gereklilik durumunda. Bu verginin esasen sade bir olay olmasına rağmen, kavramak istenilen işlemlerin son derece teknik olması nedeniyle ortaya çıkan bir durumdur. Bu nedenle biz de irdeleyeceğimiz konunun daha iyi anlaşılabilmesi için böyle bir genel değerlendirme yapma ihtiyacı duyduk. Böyle olunca da bize ayrılan köşenin limitlerini doldurmuş olduk. Konuya gelecek yazımızda devam edeceğiz.

31 Ağustos 2015 Pazartesi

Etiketler : Köşe Yazısı

OSMAN ARIOĞLU

Geçtiğimiz hafta 2025-27 yılları arasını kapsayan Orta Vadeli Program açıklandı. Programda enflasyon ve büyüme rakamlarında revizeler yapıldığını gördük. Geçen hafta sonu kredi derecelendirme kuruluşu Fitch, Türkiye’nin kredi notunu B+’dan BB-‘ye çıkardı. 

Görünümü ise pozitiften durağana çevirdi.

FİTCH KREDİ NOTU

Öncelikle kredi notundan bahsedelim. Bu not artırımından sonra Türkiye’nin kredi notu Güney Afrika ile aynı seviyeye geldi. 

Önümüzdeki dönemde risk priminde de biraz daha iyileşme görebiliriz. Not artırımı zaten bekleniyordu. Kritik konu, görünümün durağana çevrilmesidir. Bir sonraki açıklamada kredi not artırımının biraz zora girmesi gibi görünse de kesin olarak böyle olur demek değildir. 

ENFLASYON VE BÜYÜME RAKAMLARINDA REVİZE

OVP ile 2024 yılı enflasyon hedefi yüzde 33’ten yüzde 41.5’e revize edildi. Aslında Merkez Bankası daha önce 2024 yılı enflasyon hedefini yüzde 38’e revize etmiş ve daha sonraki birkaç toplantısında da yüzde 38’de sabit tutmuştu. Merkez Bankası açıklamasında da 38-42 aralığında bir banttan bahsedildiğini dikkate alırsak yeni hedefin Merkez Bankası açıklamalarındaki üst bant civarı olduğunu ve tutturulabilir görüldüğünü belirtelim. 

Büyüme beklentisinde değişiklik yapılarak 2024 yılı büyüme hedefi yüzde 3.5, 2025 yılı hedefi de yüzde 4 olarak revize edildi. Orta Vadeli Program açıklaması sırasında konuyla ilgili tüm bakanlar masanın etrafında olduğu halde sadece ana başlıkların belirtilmiş olması, içerikle ilgili detaya girilmemesi, kamuoyu nezdinde bir hayli eleştiriye neden oldu. Cumhurbaşkanı Yardımcısı Cevdet Yılmaz, OVP açıklaması sırasında konuya ilişkin detayların 25 Ekim’de açıklanacak 2025 yılı programında olacağını ifade etti. Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’nde bütün unsurları ile yetki ve sorumluluğunun Cumhurbaşkanı makamına ait olması, bakanların programın yürütülmesinde yardımcı rol alan aktörler olarak değerlendirilmesi nedeniyle detaylandırmanın Cumhurbaşkanlığı Hükümeti yıllık programı ile olması doğal karşılanabilir. 

OVP’de 2025 yılı büyüme hedefinin yarım puan aşağı çekilerek yüzde 4 olarak açıklanması ile enflasyonla mücadele programında bir gevşemeye gidileceği yönünde değerlendirmeler ekonomideki yavaşlamanın 2025 yılı ilk yarısında da devam edeceği beklentisi ile uyumlu. Daralmanın 2025 yılının bütününe yayılması ise başka sorunları da beraberinde getirebilir. Genel olarak hükümetlerin en tedirgin olduğu konu, ekonomik büyümenin ciddi şekilde yavaşlaması veya durgunluk içerisine girilmesidir. Bu hem işsizliğin artması hem de ülke kalkınmasının ve dolayısıyla da kişi başı milli gelirin düşmesine neden olabileceğinden hassasiyet gösterilmesi doğaldır. Türkiye’de 2002- 2008 yılları arasında yine bir enflasyonla mücadele programı uygulandı. 2001 yılı ekonomik krizi sonrası negatif büyüyen ülkede güven, kararlılık ve istikrarla enflasyonda ciddi bir iyileşme ile birlikte büyüme oranlarında da makul bir seviye izlenebilir olmuştu. 

PROGRAMDA KARARLILIK 

Enflasyonla mücadele programında en kritik konu, beklentilerin doğru yönetilmesi ve toplumun genelinde uygulanan enflasyonla mücadele programına inancın devam ediyor olmasıdır. Enflasyon katılaşmadan bu yılın ikinci yarısı ve 2025’in ilk yarısı biraz daha acı çekilecek dönem olarak kalması koşuluyla sonrasının daha yumuşak bir şekilde devam ettirilmesi mümkün olabilir. Geçen 5-6 yıllık dönemde uygulanan programlar kişiler ile doğrudan bağlantılı hale geldi ve birbiriyle zıt uygulamalar yapıldı. Uygulanan programda da esas tedirgin eden bu noktadır. Bu program, Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek ile endeksli görülüyor. Hazine ve Maliye Bakanı konusunda yapılan spekülasyonların programda ne denli hasara yol açabileceği birkaç hafta önceki asılsız dedikodular ile teyit edildi. Bu dedikoduları gidermek için Sayın Şimşek sosyal medya hesabından iki defa istifa ettiği yönündeki tevatürleri yalanlamak durumunda kaldı. 

Yüksek enflasyon, toplumu her yönüyle bozucu etkilere neden olur. Şu anda en kritik konu, henüz katılaşmamış olan enflasyonu indirmedeki kararlılığın korunmasıdır. Beklenti yönetimi doğru yapılabildiği ölçüde enflasyon ve büyüme hedefleri yakınsanabilir. Yapısal reformların realize edilmesinde de anlayışın değiştiğine yönelik kanaat omurgayı oluşturur. En az iki yıl daha seçim olmaması halen en büyük avantaj durumundadır.

18 Eylül 2024 Çarşamba

Etiketler : enflasyon reyting büyüme Fitch kredi

PROF. DR. NURULLAH GÜR

ngur@medipol.com.tr

Türkiye’de enflasyon, yıllık bazda tek haneli rakamları en son Ekim 2019’da görmüştü. Salgın döneminde yüzde 10-20 bandında dolanan enflasyon oranı, Aralık 2021’den itibaren başka bir safhaya geçti. O tarihten bu yana ortalama enflasyon yüzde 57.5 seviyesinde gerçekleşti. Beklediğimiz dezenflasyon süreci, Haziran 2024 itibariyle nihayet başladı. Yıllık enflasyon, son üç ayda yüzde 75.45’ten yüzde 51.97’ye geriledi. Bu gerilemeye neden olan temel unsurları şöyle özetleyebiliriz:

* Geçen yılın yaz döneminde çok yüksek seviyelerde gerçekleşen aylık enflasyon rakamlarının Haziran-Ağustos 2024 döneminde devreden çıkması neticesinde baz etkisi oluştu. Bu matematiksel durum, yıllık enflasyonu otomatik olarak aşağıya çekti.  

* Sıkı para politikası ve ekonomi politikalarındaki artan öngörülebilirliğin bir sonucu olarak döviz kurları, daha istikrarlı bir aralıkta seyretmeye başladı. Hatta TL reel bazda değerlendi. Bu gelişme, ithalat fiyatlarının enflasyonu artırıcı etkisini sınırladı. 

* Sıkı para politikası, iç talebi yavaşlattı. 

n Küresel emtia fiyatlarının stabil bir seyir izlemesi ve asgari ücrete ara dönemde zam yapılmaması, reel sektör için maliyetleri hafifletti. Böylece, bazı şirketlerin fiyat artışlarında aşırıya kaçmaya yönelebilmeleri için gerekçeleri azalmış oldu. 

TAHMİNLER GÜNCELLENDİ

Enflasyonda düşüş trendi başlamış olmasına rağmen Merkez Bankası’nın yüzde 38’lik yıl sonu hedefinin tutması mümkün gözükmüyor. Zaten geçtiğimiz günlerde açıklanan Orta Vadeli Program’daki (OVP) 2024 yıl sonu enflasyon tahmini de yüzde 41.5 olarak güncellendi. Önceki OVP’de 2024 yıl sonu için enflasyon tahmini yüzde 33 idi. Durum böyle olunca akıllara kritik bir soru geliyor: 

Neden enflasyon tahminleri tutmadı? Bu sorunun birkaç cevabı var: 

* Enflasyonu kontrol altına almak için para politikası sıkılaştırıldı. Bu gerekliydi. Ama para politikasını destekleyecek yapısal politikalar yeterince kapsamlı ve hızlı biçimde devreye giremedi. Önceki yazılarımda da altını çizdiğim üzere, sıkı para politikası enflasyonla mücadelenin ön koşulu olmakla birlikte yeterli koşulu değildir. 

* Para politikasının iletişim ayağı zayıf kaldı. Dolayısıyla, enflasyon beklentileri yeterince iyi yönetilemedi. Bu durum, fiyatlama davranışları ve tüketim eğilimlerinin normalleşmesini geciktirdi. 

* Fiyatı kamu tarafından yönetilen ve yönlendirilen mal ve hizmetlere yönelik fiyat ayarlamaları dezenflasyon sürecini yeterince desteklemedi.  

ÇÖZÜM NEREDE?

Peki, bundan sonra ne yapmalıyız? Para politikasının etki alanına girmeyen ama enflasyonu ilgilendiren alanlara dair diğer ekonomi politikalarını daha etkin çalıştırmamız lazım. Ekonominin planlama, üretim, teşvik, dağıtım ve aracılık faaliyetlerini ilgilendiren sorunlarına dair kalıcı çözümler üretmeliyiz. Enflasyonla mücadelenin her boyutunu vatandaşa ve şirketlere daha fazla dokunarak anlatmalıyız. Maliye politikalarını hem enflasyonla mücadeleyi destekleyecek hem de enflasyonla mücadelenin maliyetinin toplumda daha adil biçimde paylaşılmasını sağlayacak şekilde çalıştırmalıyız. 

Bunları yapmakta yetersiz kaldığımız durumda, sıkı para politikası daha uzun süre devrede kalabilir. Yani yüksek faiz, ekonomiyi gereğinden uzun süre yorabilir. Bu durum, reel sektörün üretim kapasitesine, yatırım iştahına ve rekabet gücüne zarar verir; sabit gelirli vatandaşların yaşam koşulları daha da zorlaşır. İşte bu yüzden enflasyonla mücadeleyi çok boyutlu bir strateji ve politika setiyle yürütmemiz gerekiyor. 

18 Eylül 2024 Çarşamba

Etiketler : enflasyon