DR. CAN GÜRLESEL

Bir yılı daha geride bırakırken yeni bir yıla hazırlanıyoruz. Geleneksel olduğu üzere yılın son yazılarında dünya ve Türkiye ekonomisine ilişkin 2022 yılı beklentilerimizi paylaşıyoruz. Yılın son yazısında Türkiye ekonomisine ilişkin 2022 beklentilerimizi paylaşalım.

1. 2021’DE ÜÇ AYRI DÖNEM YAŞADIK

Türkiye ekonomisi 2021 yılında üç ayrı dönem yaşadı. Yılın ilk aylarında salgının yeni dalgası kapatmaları da beraberinde getirdi. İlkbahar aylarından itibaren ise tam açılmalar başladı, iktisadi ve sosyal hayatta geri dönüş yaşandı. Buna bağlı olarak iktisadi faaliyetlerde ve ekonomide hızlı bir toparlanma yaşandı. Yılın son aylarında da önce para politikası değişimi ve daha sonra ekonomi modeli değişimi gerçekleşti. Bu değişimlerin yarattığı dalgalanmalar ortaya çıktı. Yıl genelindeki bu farklı üç dönemin bileşiminde Türkiye ekonomisi 2021’i yüzde 10 büyüme ile kapatıyor. Özellikle ihracat ile ihracatın sürüklediği sanayi büyümesi ve yatırım artışı, büyümeyi yüzde 10’lara taşıdı.

2. 2022’DE İHRACAT YİNE BELİRLEYİCİ

Türkiye ekonomisinde 2022’de ana belirleyici yine ihracat olacak. Son yıllarda ekonomide çıpalar yer aldı. Enflasyon hedeflemesi ve mali disiplin, iki önemli çıpa olarak uzun süre kullanıldı. 2021’den itibaren ekonominin ana çıpası giderek ihracat haline gelmeye başladı. İhracatın bu konumu 2022’de daha da güçlenecek. Türkiye ekonomisinde fiyat istikrarı ve finansal istikrar, Türk lirasının değerine daha bağımlı hale geldi. Türk lirasında istikrar ise ihracattaki büyüme ile şekillenecek. Bu nedenle 2022’de Türkiye ekonomisindeki ana belirleyici ihracat olacak.

3. PANDEMİ VE KÜRESEL EKONOMİK KOŞULLAR İHRACAT İÇİN ÖNEMLİ

2022’yi büyük ölçüde yine pandemi şekillendirecek. Eğer yeni varyantların etkileri sınırlı kalır, yeni aşılar geliştirilir, üçüncü aşılamalar yapılır ve gelişen ülkelerde de aşılamada ilerleme sağlanmış olursa 2022’nin ikinci yarısında dünya genelinde yine hızlı bir büyüme yaşanabilecek. Yılın ilk çeyreğinde zorlu kış koşulları ve pandemi belirsizliği ile yavaşlama olacak. İkinci çeyrekten itibaren büyüme yeniden ivme kazanacak. Küresel enflasyon da bir diğer tehdit olacak. Daha sert parasal sıkılaşmalar olursa bu büyümeyi olumsuz etkileyebilecek. Türkiye için 2022’de en önemli iktisadi faaliyet yine ihracat olacak. Olumlu küresel koşullar senaryosu içinde Türkiye’ye yönelik ilave talep artışı hem artacak hem de kalıcı olacak. Bu çerçevede ihracat artışı ve onun desteklediği sanayi üretimi ile büyüme olacak. Türkiye, 2022’de ihracat artışına bağlı olarak yüzde 4-5 arasında büyüme sağlayacak.

4. EKONOMİ POLİTİKALARININ 2022 ÖNCELİĞİ ENFLASYON OLACAK

Türkiye, 2021’in son aylarında ekonomide model arayışı içinde oldu. Eylülde Merkez Bankası’nın faiz indirimi ile başlayan bu süreçte önce rekabetçi kur politikası öne çıktı, sonra Çin modeli tartışmaları yaşandı, ardından da Türkiye ekonomi politikası başlığı ile yeni model tarif edildi. Yılın son aylarında yaşanan model değişimi ve ortaya çıkan tartışmalar, ekonomide önemli dalgalanmalara yol açtı, Türk lirası hızlı değer kaybetti, enflasyonda da önemli artışlar gerçekleşti. Bu nedenle 2022’de ekonomi politikalarının önceliği enflasyon olacak. Ancak muhtemelen enflasyon 2021’de sarkan etkilerle 2022’nin büyük bölümünde yine yüksek kalacak. Ayrıca enflasyonla mücadelede düşük faiz politikası da tartışılmaya devam edecek.

5. TÜRK LİRASINDA İSTİKRAR ARAYIŞI SÜRECEK

2021’in son aylarında yaşanan gelişmeler sonucu Türk lirasında önce yüksek bir değer kaybı yaşandı, ardından yeni önlemlerle Türk lirası değer kaybını büyük ölçüde telafi etti. Ancak yeni yıla girerken Türk lirasında oynaklık ve belirsizlikler sürüyor. Bu nedenle Türk lirası, 2022 boyunca istikrar arayışını sürdürecek. Türk lirasını, 2022’de ihracat performansı ve yeni ekonomi modelinin başarısı şekillendirecek. Türk lirasında değerlenme sürerse bu kez de ihracat zora girecek.

SON SÖZ

2022 yılı ikiye ayrılacak; ilk üç ay yeni ekonomi modelinin uygulama sonuçlarını göreceğiz. Başarılı olursa yılın geri kalanında koşullar işler için daha uygun olacak.

31 Aralık 2021 Cuma

Etiketler : Köşe Yazısı

OSMAN ARIOĞLU

Geçtiğimiz hafta 2025-27 yılları arasını kapsayan Orta Vadeli Program açıklandı. Programda enflasyon ve büyüme rakamlarında revizeler yapıldığını gördük. Geçen hafta sonu kredi derecelendirme kuruluşu Fitch, Türkiye’nin kredi notunu B+’dan BB-‘ye çıkardı. 

Görünümü ise pozitiften durağana çevirdi.

FİTCH KREDİ NOTU

Öncelikle kredi notundan bahsedelim. Bu not artırımından sonra Türkiye’nin kredi notu Güney Afrika ile aynı seviyeye geldi. 

Önümüzdeki dönemde risk priminde de biraz daha iyileşme görebiliriz. Not artırımı zaten bekleniyordu. Kritik konu, görünümün durağana çevrilmesidir. Bir sonraki açıklamada kredi not artırımının biraz zora girmesi gibi görünse de kesin olarak böyle olur demek değildir. 

ENFLASYON VE BÜYÜME RAKAMLARINDA REVİZE

OVP ile 2024 yılı enflasyon hedefi yüzde 33’ten yüzde 41.5’e revize edildi. Aslında Merkez Bankası daha önce 2024 yılı enflasyon hedefini yüzde 38’e revize etmiş ve daha sonraki birkaç toplantısında da yüzde 38’de sabit tutmuştu. Merkez Bankası açıklamasında da 38-42 aralığında bir banttan bahsedildiğini dikkate alırsak yeni hedefin Merkez Bankası açıklamalarındaki üst bant civarı olduğunu ve tutturulabilir görüldüğünü belirtelim. 

Büyüme beklentisinde değişiklik yapılarak 2024 yılı büyüme hedefi yüzde 3.5, 2025 yılı hedefi de yüzde 4 olarak revize edildi. Orta Vadeli Program açıklaması sırasında konuyla ilgili tüm bakanlar masanın etrafında olduğu halde sadece ana başlıkların belirtilmiş olması, içerikle ilgili detaya girilmemesi, kamuoyu nezdinde bir hayli eleştiriye neden oldu. Cumhurbaşkanı Yardımcısı Cevdet Yılmaz, OVP açıklaması sırasında konuya ilişkin detayların 25 Ekim’de açıklanacak 2025 yılı programında olacağını ifade etti. Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’nde bütün unsurları ile yetki ve sorumluluğunun Cumhurbaşkanı makamına ait olması, bakanların programın yürütülmesinde yardımcı rol alan aktörler olarak değerlendirilmesi nedeniyle detaylandırmanın Cumhurbaşkanlığı Hükümeti yıllık programı ile olması doğal karşılanabilir. 

OVP’de 2025 yılı büyüme hedefinin yarım puan aşağı çekilerek yüzde 4 olarak açıklanması ile enflasyonla mücadele programında bir gevşemeye gidileceği yönünde değerlendirmeler ekonomideki yavaşlamanın 2025 yılı ilk yarısında da devam edeceği beklentisi ile uyumlu. Daralmanın 2025 yılının bütününe yayılması ise başka sorunları da beraberinde getirebilir. Genel olarak hükümetlerin en tedirgin olduğu konu, ekonomik büyümenin ciddi şekilde yavaşlaması veya durgunluk içerisine girilmesidir. Bu hem işsizliğin artması hem de ülke kalkınmasının ve dolayısıyla da kişi başı milli gelirin düşmesine neden olabileceğinden hassasiyet gösterilmesi doğaldır. Türkiye’de 2002- 2008 yılları arasında yine bir enflasyonla mücadele programı uygulandı. 2001 yılı ekonomik krizi sonrası negatif büyüyen ülkede güven, kararlılık ve istikrarla enflasyonda ciddi bir iyileşme ile birlikte büyüme oranlarında da makul bir seviye izlenebilir olmuştu. 

PROGRAMDA KARARLILIK 

Enflasyonla mücadele programında en kritik konu, beklentilerin doğru yönetilmesi ve toplumun genelinde uygulanan enflasyonla mücadele programına inancın devam ediyor olmasıdır. Enflasyon katılaşmadan bu yılın ikinci yarısı ve 2025’in ilk yarısı biraz daha acı çekilecek dönem olarak kalması koşuluyla sonrasının daha yumuşak bir şekilde devam ettirilmesi mümkün olabilir. Geçen 5-6 yıllık dönemde uygulanan programlar kişiler ile doğrudan bağlantılı hale geldi ve birbiriyle zıt uygulamalar yapıldı. Uygulanan programda da esas tedirgin eden bu noktadır. Bu program, Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek ile endeksli görülüyor. Hazine ve Maliye Bakanı konusunda yapılan spekülasyonların programda ne denli hasara yol açabileceği birkaç hafta önceki asılsız dedikodular ile teyit edildi. Bu dedikoduları gidermek için Sayın Şimşek sosyal medya hesabından iki defa istifa ettiği yönündeki tevatürleri yalanlamak durumunda kaldı. 

Yüksek enflasyon, toplumu her yönüyle bozucu etkilere neden olur. Şu anda en kritik konu, henüz katılaşmamış olan enflasyonu indirmedeki kararlılığın korunmasıdır. Beklenti yönetimi doğru yapılabildiği ölçüde enflasyon ve büyüme hedefleri yakınsanabilir. Yapısal reformların realize edilmesinde de anlayışın değiştiğine yönelik kanaat omurgayı oluşturur. En az iki yıl daha seçim olmaması halen en büyük avantaj durumundadır.

18 Eylül 2024 Çarşamba

Etiketler : enflasyon reyting büyüme Fitch kredi

PROF. DR. NURULLAH GÜR

Türkiye’de enflasyon, yıllık bazda tek haneli rakamları en son Ekim 2019’da görmüştü. Salgın döneminde yüzde 10-20 bandında dolanan enflasyon oranı, Aralık 2021’den itibaren başka bir safhaya geçti. O tarihten bu yana ortalama enflasyon yüzde 57.5 seviyesinde gerçekleşti. Beklediğimiz dezenflasyon süreci, Haziran 2024 itibariyle nihayet başladı. Yıllık enflasyon, son üç ayda yüzde 75.45’ten yüzde 51.97’ye geriledi. Bu gerilemeye neden olan temel unsurları şöyle özetleyebiliriz:

* Geçen yılın yaz döneminde çok yüksek seviyelerde gerçekleşen aylık enflasyon rakamlarının Haziran-Ağustos 2024 döneminde devreden çıkması neticesinde baz etkisi oluştu. Bu matematiksel durum, yıllık enflasyonu otomatik olarak aşağıya çekti.  

* Sıkı para politikası ve ekonomi politikalarındaki artan öngörülebilirliğin bir sonucu olarak döviz kurları, daha istikrarlı bir aralıkta seyretmeye başladı. Hatta TL reel bazda değerlendi. Bu gelişme, ithalat fiyatlarının enflasyonu artırıcı etkisini sınırladı. 

* Sıkı para politikası, iç talebi yavaşlattı. 

n Küresel emtia fiyatlarının stabil bir seyir izlemesi ve asgari ücrete ara dönemde zam yapılmaması, reel sektör için maliyetleri hafifletti. Böylece, bazı şirketlerin fiyat artışlarında aşırıya kaçmaya yönelebilmeleri için gerekçeleri azalmış oldu. 

TAHMİNLER GÜNCELLENDİ

Enflasyonda düşüş trendi başlamış olmasına rağmen Merkez Bankası’nın yüzde 38’lik yıl sonu hedefinin tutması mümkün gözükmüyor. Zaten geçtiğimiz günlerde açıklanan Orta Vadeli Program’daki (OVP) 2024 yıl sonu enflasyon tahmini de yüzde 41.5 olarak güncellendi. Önceki OVP’de 2024 yıl sonu için enflasyon tahmini yüzde 33 idi. Durum böyle olunca akıllara kritik bir soru geliyor: 

Neden enflasyon tahminleri tutmadı? Bu sorunun birkaç cevabı var: 

* Enflasyonu kontrol altına almak için para politikası sıkılaştırıldı. Bu gerekliydi. Ama para politikasını destekleyecek yapısal politikalar yeterince kapsamlı ve hızlı biçimde devreye giremedi. Önceki yazılarımda da altını çizdiğim üzere, sıkı para politikası enflasyonla mücadelenin ön koşulu olmakla birlikte yeterli koşulu değildir. 

* Para politikasının iletişim ayağı zayıf kaldı. Dolayısıyla, enflasyon beklentileri yeterince iyi yönetilemedi. Bu durum, fiyatlama davranışları ve tüketim eğilimlerinin normalleşmesini geciktirdi. 

* Fiyatı kamu tarafından yönetilen ve yönlendirilen mal ve hizmetlere yönelik fiyat ayarlamaları dezenflasyon sürecini yeterince desteklemedi.  

ÇÖZÜM NEREDE?

Peki, bundan sonra ne yapmalıyız? Para politikasının etki alanına girmeyen ama enflasyonu ilgilendiren alanlara dair diğer ekonomi politikalarını daha etkin çalıştırmamız lazım. Ekonominin planlama, üretim, teşvik, dağıtım ve aracılık faaliyetlerini ilgilendiren sorunlarına dair kalıcı çözümler üretmeliyiz. Enflasyonla mücadelenin her boyutunu vatandaşa ve şirketlere daha fazla dokunarak anlatmalıyız. Maliye politikalarını hem enflasyonla mücadeleyi destekleyecek hem de enflasyonla mücadelenin maliyetinin toplumda daha adil biçimde paylaşılmasını sağlayacak şekilde çalıştırmalıyız. 

Bunları yapmakta yetersiz kaldığımız durumda, sıkı para politikası daha uzun süre devrede kalabilir. Yani yüksek faiz, ekonomiyi gereğinden uzun süre yorabilir. Bu durum, reel sektörün üretim kapasitesine, yatırım iştahına ve rekabet gücüne zarar verir; sabit gelirli vatandaşların yaşam koşulları daha da zorlaşır. İşte bu yüzden enflasyonla mücadeleyi çok boyutlu bir strateji ve politika setiyle yürütmemiz gerekiyor. 

18 Eylül 2024 Çarşamba

Etiketler : enflasyon