Türkiye, dış politika alanında yaşanan gerginlik dışarı bırakılırsa 2013 dahil son beş yılın en sakin ağustos ayını geçirdi. Buna bağlı olarak da iktisadi faaliyetlerde canlanma devam etti. Ancak eylül ayında ekonomiyi etkileyecek içeride ve dışarıda önemli gelişmeler bekleniyor. Beklentileri ve olası etkilerini değerlendirelim.

1 ABD’DE TRUMP SIKIŞIYOR

Trump yönetimi halen seçim öncesi önemli vaatlerinden birini hayata geçiremedi. Eylül ayında yasama yılının başlaması ile Trump yönetimi önemli bir sınav verecek. Trump yönetimi Obamacare düzenlemesinin iptali, vergi reformu, borç tavanının yükseltilmesi ve altyapı yatırımları yasalarını hayata geçirmeye çalışacak. Kendi partisinde de muhalefet ile karşı karşıya olan yönetimin işi zor. Ayrıca Trump ile ilgili Rusya soruşturması da ilerliyor. Soruşturma her an davaya ve yargılamaya dönüşebilecek. Trump yönetiminin her iki alanda da yara alması istifa beklentilerini artıracak ve ekonomiye güven düşecek. Dolar da zayıflayacak.

2 ABD MERKEZ BANKASI FED VE AVRUPA MERKEZ BANKASI KRİTİK TOPLANTILARI

Yılbaşından bu yana para politikalarında normalleşme sinyalleri veren ve bunun için eylül ayını işaret eden Fed ve Avrupa Merkez Bankası, kritik toplantılar yapacak. Fed bilanço küçültme ile ilgili başlangıç tarihini belirleyecek. Fed’in en geç bu yıl içinde bilanço küçültmeye başlaması bekleniyor. Avrupa Merkez Bankası ise 2017 sonunda bitecek olan parasal genişleme programının akıbetini belirleyecek. AMB programı muhtemelen 2018 ortasına kadar kademeli olarak azaltıp bitirecek veya düşük olasılıkla bu yılsonunda bitirecek. Fed ve AMB, eylül ayında normalleşme adımları atarsa Euro ve dolar birlikte güçlenecek.

3 JEOPOLİTİK RİSKLER ARTIYOR

Küresel ekonomi önünde önemli bir tehdit olarak görülen jeopolitik riskler giderek artıyor. Kuzey Kore füze denemeleri giderek sıcak bir müdahaleyi davet ediyor. Venezüella’da siyasi kargaşa giderek ülkeyi iflasa götürüyor. Bölgemiz de ise IŞİD ile mücadelede giderek sona yaklaşmakta olup, sonrası için yeni çatışma olasılıkları beliriyor. Kuzey Irak Kürt Yönetimi’nin 25 Eylül tarihinde bağımsızlık referandumu yapması ve ‘evet’ çıkması halinde bölgede sıkıntılar yeni bir aşamaya taşınacak. Suriye kuzeyindeki gelişmeler de bölgedeki istikrarı tehdit etmeye devam ediyor.

4 DIŞ POLİTİKADA GERGİNLİK VE RİSKLER

Eylül ayı dış politika ve ekonomiye etkileri açısından oldukça kritik bir ay olacak. Türkiye’nin gerilen AB ve Almanya ilişkileri, 24 Eylül’de yapılacak Almanya parlamento seçimleri sonrası daha da sıkıntılı bir döneme girebilecek. Almanya, AB nezdinde girişimlere hazırlanıyor. Kuzey Irak Kürt Bölgesi’nin 25 Eylül tarihinde yapacağı bağımsızlık referandumu ise tüm bölgesel dengeleri alt üst edebilecek. Suriye’nin kuzeyinde de tüm bölgelerde önemli gelişmeler yaşanmakta olup PYD/YPG alan kazanıyor. Irak sonrası Suriye kuzeyinde de özerk bir Kürt bölgesi Türkiye için riskleri daha da artıracak. Türkiye yeni bir sınır ötesi harekat için hazır bekliyor.

5 TÜM RİSKLERE RAĞMEN EKONOMİ HIZLI BÜYÜYOR

11 Eylül tarihinde açıklanacak ikinci çeyrek dönem büyüme verisi yüzde 5-6 arasında bekleniyor. Üçüncü çeyrekte de büyüme beklentisi en az yüzde 7 olarak ifade ediliyor. Bu verilerin de işaret ettiği üzere, ekonomide hızlı büyüme sürüyor. Ekonomiye aktarılan teşvikler ve krediler, büyüme dinamiklerini hızlandırdı. Net ihracat da bu yıl büyümeye yüksek pozitif katkı veriyor. Yılın son çeyreğinde de iktisadi faaliyetlerin canlı olması ve büyüme temposunun sürmesi bekleniyor.

6 EKONOMİDE ORTA VADELİ PROGRAM BEKLENİYOR

Eylül ayında Türkiye ekonomisi için önemli bir yol gösterici olan orta vadeli program açıklanacak. Orta vadeli program ile 2018 ekonomi hedefleri de belirlenmiş olacak. Büyüme, enflasyon, cari açık ve Türk Lirası’nın değeri gibi unsurlara ilişkin sayısal hedefler ve uygulanacak politikalar açıklanacak. Hükümet muhtemelen ekonomi politikalarını büyüme yönünde tasarlayacak. Yaklaşan seçimler de göz önüne alındığında genişletici para ve mali politikalar sürecek. Aynı şekilde kamu yatırımları ile çeşitli teşviklerin de sürmesi bekleniyor.

Son Söz: Riskleri atlatır ve reform gündemine dönersek, hızlı büyümeyi kalıcı hale getirebiliriz. Ama önce eylül ayını kazasız geçirelim.

12 Eylül 2017 Salı

Etiketler : Köşe Yazısı

OSMAN ARIOĞLU

Geçtiğimiz hafta 2025-27 yılları arasını kapsayan Orta Vadeli Program açıklandı. Programda enflasyon ve büyüme rakamlarında revizeler yapıldığını gördük. Geçen hafta sonu kredi derecelendirme kuruluşu Fitch, Türkiye’nin kredi notunu B+’dan BB-‘ye çıkardı. 

Görünümü ise pozitiften durağana çevirdi.

FİTCH KREDİ NOTU

Öncelikle kredi notundan bahsedelim. Bu not artırımından sonra Türkiye’nin kredi notu Güney Afrika ile aynı seviyeye geldi. 

Önümüzdeki dönemde risk priminde de biraz daha iyileşme görebiliriz. Not artırımı zaten bekleniyordu. Kritik konu, görünümün durağana çevrilmesidir. Bir sonraki açıklamada kredi not artırımının biraz zora girmesi gibi görünse de kesin olarak böyle olur demek değildir. 

ENFLASYON VE BÜYÜME RAKAMLARINDA REVİZE

OVP ile 2024 yılı enflasyon hedefi yüzde 33’ten yüzde 41.5’e revize edildi. Aslında Merkez Bankası daha önce 2024 yılı enflasyon hedefini yüzde 38’e revize etmiş ve daha sonraki birkaç toplantısında da yüzde 38’de sabit tutmuştu. Merkez Bankası açıklamasında da 38-42 aralığında bir banttan bahsedildiğini dikkate alırsak yeni hedefin Merkez Bankası açıklamalarındaki üst bant civarı olduğunu ve tutturulabilir görüldüğünü belirtelim. 

Büyüme beklentisinde değişiklik yapılarak 2024 yılı büyüme hedefi yüzde 3.5, 2025 yılı hedefi de yüzde 4 olarak revize edildi. Orta Vadeli Program açıklaması sırasında konuyla ilgili tüm bakanlar masanın etrafında olduğu halde sadece ana başlıkların belirtilmiş olması, içerikle ilgili detaya girilmemesi, kamuoyu nezdinde bir hayli eleştiriye neden oldu. Cumhurbaşkanı Yardımcısı Cevdet Yılmaz, OVP açıklaması sırasında konuya ilişkin detayların 25 Ekim’de açıklanacak 2025 yılı programında olacağını ifade etti. Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’nde bütün unsurları ile yetki ve sorumluluğunun Cumhurbaşkanı makamına ait olması, bakanların programın yürütülmesinde yardımcı rol alan aktörler olarak değerlendirilmesi nedeniyle detaylandırmanın Cumhurbaşkanlığı Hükümeti yıllık programı ile olması doğal karşılanabilir. 

OVP’de 2025 yılı büyüme hedefinin yarım puan aşağı çekilerek yüzde 4 olarak açıklanması ile enflasyonla mücadele programında bir gevşemeye gidileceği yönünde değerlendirmeler ekonomideki yavaşlamanın 2025 yılı ilk yarısında da devam edeceği beklentisi ile uyumlu. Daralmanın 2025 yılının bütününe yayılması ise başka sorunları da beraberinde getirebilir. Genel olarak hükümetlerin en tedirgin olduğu konu, ekonomik büyümenin ciddi şekilde yavaşlaması veya durgunluk içerisine girilmesidir. Bu hem işsizliğin artması hem de ülke kalkınmasının ve dolayısıyla da kişi başı milli gelirin düşmesine neden olabileceğinden hassasiyet gösterilmesi doğaldır. Türkiye’de 2002- 2008 yılları arasında yine bir enflasyonla mücadele programı uygulandı. 2001 yılı ekonomik krizi sonrası negatif büyüyen ülkede güven, kararlılık ve istikrarla enflasyonda ciddi bir iyileşme ile birlikte büyüme oranlarında da makul bir seviye izlenebilir olmuştu. 

PROGRAMDA KARARLILIK 

Enflasyonla mücadele programında en kritik konu, beklentilerin doğru yönetilmesi ve toplumun genelinde uygulanan enflasyonla mücadele programına inancın devam ediyor olmasıdır. Enflasyon katılaşmadan bu yılın ikinci yarısı ve 2025’in ilk yarısı biraz daha acı çekilecek dönem olarak kalması koşuluyla sonrasının daha yumuşak bir şekilde devam ettirilmesi mümkün olabilir. Geçen 5-6 yıllık dönemde uygulanan programlar kişiler ile doğrudan bağlantılı hale geldi ve birbiriyle zıt uygulamalar yapıldı. Uygulanan programda da esas tedirgin eden bu noktadır. Bu program, Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek ile endeksli görülüyor. Hazine ve Maliye Bakanı konusunda yapılan spekülasyonların programda ne denli hasara yol açabileceği birkaç hafta önceki asılsız dedikodular ile teyit edildi. Bu dedikoduları gidermek için Sayın Şimşek sosyal medya hesabından iki defa istifa ettiği yönündeki tevatürleri yalanlamak durumunda kaldı. 

Yüksek enflasyon, toplumu her yönüyle bozucu etkilere neden olur. Şu anda en kritik konu, henüz katılaşmamış olan enflasyonu indirmedeki kararlılığın korunmasıdır. Beklenti yönetimi doğru yapılabildiği ölçüde enflasyon ve büyüme hedefleri yakınsanabilir. Yapısal reformların realize edilmesinde de anlayışın değiştiğine yönelik kanaat omurgayı oluşturur. En az iki yıl daha seçim olmaması halen en büyük avantaj durumundadır.

18 Eylül 2024 Çarşamba

Etiketler : enflasyon reyting büyüme Fitch kredi

PROF. DR. NURULLAH GÜR

Türkiye’de enflasyon, yıllık bazda tek haneli rakamları en son Ekim 2019’da görmüştü. Salgın döneminde yüzde 10-20 bandında dolanan enflasyon oranı, Aralık 2021’den itibaren başka bir safhaya geçti. O tarihten bu yana ortalama enflasyon yüzde 57.5 seviyesinde gerçekleşti. Beklediğimiz dezenflasyon süreci, Haziran 2024 itibariyle nihayet başladı. Yıllık enflasyon, son üç ayda yüzde 75.45’ten yüzde 51.97’ye geriledi. Bu gerilemeye neden olan temel unsurları şöyle özetleyebiliriz:

* Geçen yılın yaz döneminde çok yüksek seviyelerde gerçekleşen aylık enflasyon rakamlarının Haziran-Ağustos 2024 döneminde devreden çıkması neticesinde baz etkisi oluştu. Bu matematiksel durum, yıllık enflasyonu otomatik olarak aşağıya çekti.  

* Sıkı para politikası ve ekonomi politikalarındaki artan öngörülebilirliğin bir sonucu olarak döviz kurları, daha istikrarlı bir aralıkta seyretmeye başladı. Hatta TL reel bazda değerlendi. Bu gelişme, ithalat fiyatlarının enflasyonu artırıcı etkisini sınırladı. 

* Sıkı para politikası, iç talebi yavaşlattı. 

n Küresel emtia fiyatlarının stabil bir seyir izlemesi ve asgari ücrete ara dönemde zam yapılmaması, reel sektör için maliyetleri hafifletti. Böylece, bazı şirketlerin fiyat artışlarında aşırıya kaçmaya yönelebilmeleri için gerekçeleri azalmış oldu. 

TAHMİNLER GÜNCELLENDİ

Enflasyonda düşüş trendi başlamış olmasına rağmen Merkez Bankası’nın yüzde 38’lik yıl sonu hedefinin tutması mümkün gözükmüyor. Zaten geçtiğimiz günlerde açıklanan Orta Vadeli Program’daki (OVP) 2024 yıl sonu enflasyon tahmini de yüzde 41.5 olarak güncellendi. Önceki OVP’de 2024 yıl sonu için enflasyon tahmini yüzde 33 idi. Durum böyle olunca akıllara kritik bir soru geliyor: 

Neden enflasyon tahminleri tutmadı? Bu sorunun birkaç cevabı var: 

* Enflasyonu kontrol altına almak için para politikası sıkılaştırıldı. Bu gerekliydi. Ama para politikasını destekleyecek yapısal politikalar yeterince kapsamlı ve hızlı biçimde devreye giremedi. Önceki yazılarımda da altını çizdiğim üzere, sıkı para politikası enflasyonla mücadelenin ön koşulu olmakla birlikte yeterli koşulu değildir. 

* Para politikasının iletişim ayağı zayıf kaldı. Dolayısıyla, enflasyon beklentileri yeterince iyi yönetilemedi. Bu durum, fiyatlama davranışları ve tüketim eğilimlerinin normalleşmesini geciktirdi. 

* Fiyatı kamu tarafından yönetilen ve yönlendirilen mal ve hizmetlere yönelik fiyat ayarlamaları dezenflasyon sürecini yeterince desteklemedi.  

ÇÖZÜM NEREDE?

Peki, bundan sonra ne yapmalıyız? Para politikasının etki alanına girmeyen ama enflasyonu ilgilendiren alanlara dair diğer ekonomi politikalarını daha etkin çalıştırmamız lazım. Ekonominin planlama, üretim, teşvik, dağıtım ve aracılık faaliyetlerini ilgilendiren sorunlarına dair kalıcı çözümler üretmeliyiz. Enflasyonla mücadelenin her boyutunu vatandaşa ve şirketlere daha fazla dokunarak anlatmalıyız. Maliye politikalarını hem enflasyonla mücadeleyi destekleyecek hem de enflasyonla mücadelenin maliyetinin toplumda daha adil biçimde paylaşılmasını sağlayacak şekilde çalıştırmalıyız. 

Bunları yapmakta yetersiz kaldığımız durumda, sıkı para politikası daha uzun süre devrede kalabilir. Yani yüksek faiz, ekonomiyi gereğinden uzun süre yorabilir. Bu durum, reel sektörün üretim kapasitesine, yatırım iştahına ve rekabet gücüne zarar verir; sabit gelirli vatandaşların yaşam koşulları daha da zorlaşır. İşte bu yüzden enflasyonla mücadeleyi çok boyutlu bir strateji ve politika setiyle yürütmemiz gerekiyor. 

18 Eylül 2024 Çarşamba

Etiketler : enflasyon