Küresel ekonomi-politik, önümüzdeki 50 yıl, Pasifik-Avrupa, Pasifik-Afrika, Pasifik-Kuzey Buz Denizi-Baltık Denizi ve Hint Okyanusu-Baltık Denizi arasında uzanacak ticaret ve enerji koridorlarına yönelik büyük bir kavgaya şahitlik edecek. 2100 yılında, dünya nüfusu 11.3 milyara ulaşıp, 4.9 milyar insan Asya’da, 4.4 milyar insan ise Afrika’da yaşamını sürdürürken, Türkiye’nin ağırlık merkezinde olduğu Avrasya koridoru, dünya tarihinin en görkemli, en iddialı karayolu, demiryolu ve enerji hatlarını barındıran en stratejik coğrafya olacak.

50 TRİLYON DOLARLIK TİCARET

Türkiye, bu iki dev kıta arasında gerçekleşmesi beklenen 40 trilyon dolarlık mal ve 10 trilyon dolarlık hizmet ticaretinin en kritik önemdeki kavşak noktası olacak. Yakın döneme kadar dünya havayolu trafiğinde en önemli koridor Avrupa-Kuzey Amerika koridoru ise önümüzdeki 25 yıl dünya havayolu trafiği yükselen yeni koridor Pasifik-Afrika koridoru olacak. Bu koridorun en kritik önemdeki ‘çekim merkezi’, ‘yeni’ İstanbul Havalimanı olarak öne çıkacak. Türk Hava Yolları ise yükselen havayolu koridorunun en önemli üç markasından biri olarak perçinlenecek.

İşte tam bu noktada, Alman havayolları şirketi Lufthansa’nın uçuşlardaki gecikme ve iptalleri azaltmak amacıyla ülkenin en büyük dört havalimanındaki iniş ve kalkış sayısının sınırlandırılması önerisinin Alman hükümetinden kabul görmemesine şaşıralım mı?

ENERJİ KORİDORLARINDA KAVGA BÜYÜYOR

2040’dan itibaren ‘petrol çağı’nın fiilen kapanmaya başlayacağını dikkate aldığımızda, 2040-2100 arası küresel enerji ihtiyacının ağırlıklı olarak doğalgaz ve yenilenebilir enerji imkanlarıyla karşılanacağı bir dönemi temsil ediyor olacak. Bu nedenle Rusya, Azerbaycan, Katar, Türkmenistan gibi doğalgaz oyuncuları öne çıkarken, Körfez’deki pek çok petrol üreticisi Arap ülkesi ‘küresel enerji oyunu’ndan dışlanacaklar. Türkiye ile Rusya arasında birçok başlıkta derinleşen stratejik işbirliği süreci, iki ülkeyi küresel enerji oyununda da bölgesel ve küresel hamleler açısından birlikte hareket etmeye motive ediyor.

VAZGEÇİLMEZLİĞİMİZ PERÇİNLENİYOR

Bu noktada, Avrupa’nın enerji talebinin karşılanmasında Rusya’nın elini güçlendirecek olan ‘TürkAkım’; aynı zamanda Rusya’ya Türkiye sayesinde ‘Ukrayna’ koridorunu by-pass etme imkanı da sağlayacak. Rusya ile Ukrayna arasında son 10 yıla damgasını vuran gerginlik, Ukrayna’nın kendi topraklarından geçen boru hattından başka ülkelerin hakkı olan doğalgaza el koymasının yanı sıra boru hattının bakımsız kalması gibi hayli tehlikeli bir meseleyi de öne çıkardı.

İki ayrı boru hattından oluşan ‘TürkAkım’, Türkiye’ye küresel enerji koridorları savaşında ‘Türk’ damgasını vurma imkanı da veriyor; aynı zamanda Avrupa’nın enerji arz güvenliği açısından Türkiye’nin ‘vazgeçilmezliği’ni de perçinliyor. Rusya, Azerbaycan, İran ve Hindistan arasında yürütülen ‘Kuzey-Güney Ulaştırma Koridoru’ görüşmeleri dahil olmak üzere Doğu’dan Batı’ya ve Güney’e tarihi bir ‘koridorlar savaşı’ hız kazanırken, bu koridorlara ‘Türk’ damgasını vurmayı sürdüreceğiz.

MEDENİYET DİPLOMASİSİ

Türkiye, Rusya’yla arasındaki Batı Hattı ve Mavi Akım Hattı’nın yanı sıra ‘TürkAkım’ boru hatlarıyla, Avrupa’nın Avrasya’ya enerji üzerinden eklemlenmesi adına tarihi bir ‘çağrıya’ imza atarken, ABD Enerji Bakanı Rick Perry’nin, Orta ve Doğu Avrupa ülkelerinin enerji alanında Rusya’ya bağımlılığını azaltma ve ABD ile enerji ortaklıklarını genişletme hedefi çerçevesinde Polonya’yı ziyaret etmesini ve bu ziyaret çerçevesinde Polonya’nın kamu enerji şirketi PGNIG’in ABD’den sıvılaştırılmış doğalgaz ithal etmek üzere uzun vadeli bir sözleşme imzalamasını not almayacak mıyız?

Unutmayın, Suudi Arabistan-BAE-Mısır ‘küre ekürisi’nin 5 Haziran 2017’de Katar’a abluka ilan ettikleri hafta ABD, ilk sıvılaştırılmış doğalgaz ihracatını yine Polonya’ya yapmıştı. Küresel ekonomi-politik, ABD, Rusya, Çin gibi yaklaşmakta olan ‘2. Soğuk Savaş’ döneminin ‘kutup’ları üzerinden tarihi bir ‘Koridorlar Savaşı’na sahne olacak. Ve Türkiye, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın liderliği ve vizyonunda yürüttüğü ‘medeniyet diplomasisi’ platformu üzerinden üç küresel ‘kutup’ arasında oluşturacağı ‘denge’ siyasetiyle ‘Koridorlar Savaşı’nın sıklet merkezi olma vasfını perçinleyecek. Bu tarihi süreçte, mal ve hizmet ihracatından elde edeceğimiz döviz gelirini katlayarak, bu savaş için ‘mali tahkimat’a ağırlık vermeliyiz.

26 Kasım 2018 Pazartesi

Etiketler : Köşe Yazısı

OSMAN ARIOĞLU

Geçtiğimiz hafta 2025-27 yılları arasını kapsayan Orta Vadeli Program açıklandı. Programda enflasyon ve büyüme rakamlarında revizeler yapıldığını gördük. Geçen hafta sonu kredi derecelendirme kuruluşu Fitch, Türkiye’nin kredi notunu B+’dan BB-‘ye çıkardı. 

Görünümü ise pozitiften durağana çevirdi.

FİTCH KREDİ NOTU

Öncelikle kredi notundan bahsedelim. Bu not artırımından sonra Türkiye’nin kredi notu Güney Afrika ile aynı seviyeye geldi. 

Önümüzdeki dönemde risk priminde de biraz daha iyileşme görebiliriz. Not artırımı zaten bekleniyordu. Kritik konu, görünümün durağana çevrilmesidir. Bir sonraki açıklamada kredi not artırımının biraz zora girmesi gibi görünse de kesin olarak böyle olur demek değildir. 

ENFLASYON VE BÜYÜME RAKAMLARINDA REVİZE

OVP ile 2024 yılı enflasyon hedefi yüzde 33’ten yüzde 41.5’e revize edildi. Aslında Merkez Bankası daha önce 2024 yılı enflasyon hedefini yüzde 38’e revize etmiş ve daha sonraki birkaç toplantısında da yüzde 38’de sabit tutmuştu. Merkez Bankası açıklamasında da 38-42 aralığında bir banttan bahsedildiğini dikkate alırsak yeni hedefin Merkez Bankası açıklamalarındaki üst bant civarı olduğunu ve tutturulabilir görüldüğünü belirtelim. 

Büyüme beklentisinde değişiklik yapılarak 2024 yılı büyüme hedefi yüzde 3.5, 2025 yılı hedefi de yüzde 4 olarak revize edildi. Orta Vadeli Program açıklaması sırasında konuyla ilgili tüm bakanlar masanın etrafında olduğu halde sadece ana başlıkların belirtilmiş olması, içerikle ilgili detaya girilmemesi, kamuoyu nezdinde bir hayli eleştiriye neden oldu. Cumhurbaşkanı Yardımcısı Cevdet Yılmaz, OVP açıklaması sırasında konuya ilişkin detayların 25 Ekim’de açıklanacak 2025 yılı programında olacağını ifade etti. Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’nde bütün unsurları ile yetki ve sorumluluğunun Cumhurbaşkanı makamına ait olması, bakanların programın yürütülmesinde yardımcı rol alan aktörler olarak değerlendirilmesi nedeniyle detaylandırmanın Cumhurbaşkanlığı Hükümeti yıllık programı ile olması doğal karşılanabilir. 

OVP’de 2025 yılı büyüme hedefinin yarım puan aşağı çekilerek yüzde 4 olarak açıklanması ile enflasyonla mücadele programında bir gevşemeye gidileceği yönünde değerlendirmeler ekonomideki yavaşlamanın 2025 yılı ilk yarısında da devam edeceği beklentisi ile uyumlu. Daralmanın 2025 yılının bütününe yayılması ise başka sorunları da beraberinde getirebilir. Genel olarak hükümetlerin en tedirgin olduğu konu, ekonomik büyümenin ciddi şekilde yavaşlaması veya durgunluk içerisine girilmesidir. Bu hem işsizliğin artması hem de ülke kalkınmasının ve dolayısıyla da kişi başı milli gelirin düşmesine neden olabileceğinden hassasiyet gösterilmesi doğaldır. Türkiye’de 2002- 2008 yılları arasında yine bir enflasyonla mücadele programı uygulandı. 2001 yılı ekonomik krizi sonrası negatif büyüyen ülkede güven, kararlılık ve istikrarla enflasyonda ciddi bir iyileşme ile birlikte büyüme oranlarında da makul bir seviye izlenebilir olmuştu. 

PROGRAMDA KARARLILIK 

Enflasyonla mücadele programında en kritik konu, beklentilerin doğru yönetilmesi ve toplumun genelinde uygulanan enflasyonla mücadele programına inancın devam ediyor olmasıdır. Enflasyon katılaşmadan bu yılın ikinci yarısı ve 2025’in ilk yarısı biraz daha acı çekilecek dönem olarak kalması koşuluyla sonrasının daha yumuşak bir şekilde devam ettirilmesi mümkün olabilir. Geçen 5-6 yıllık dönemde uygulanan programlar kişiler ile doğrudan bağlantılı hale geldi ve birbiriyle zıt uygulamalar yapıldı. Uygulanan programda da esas tedirgin eden bu noktadır. Bu program, Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek ile endeksli görülüyor. Hazine ve Maliye Bakanı konusunda yapılan spekülasyonların programda ne denli hasara yol açabileceği birkaç hafta önceki asılsız dedikodular ile teyit edildi. Bu dedikoduları gidermek için Sayın Şimşek sosyal medya hesabından iki defa istifa ettiği yönündeki tevatürleri yalanlamak durumunda kaldı. 

Yüksek enflasyon, toplumu her yönüyle bozucu etkilere neden olur. Şu anda en kritik konu, henüz katılaşmamış olan enflasyonu indirmedeki kararlılığın korunmasıdır. Beklenti yönetimi doğru yapılabildiği ölçüde enflasyon ve büyüme hedefleri yakınsanabilir. Yapısal reformların realize edilmesinde de anlayışın değiştiğine yönelik kanaat omurgayı oluşturur. En az iki yıl daha seçim olmaması halen en büyük avantaj durumundadır.

18 Eylül 2024 Çarşamba

Etiketler : enflasyon reyting büyüme Fitch kredi

PROF. DR. NURULLAH GÜR

Türkiye’de enflasyon, yıllık bazda tek haneli rakamları en son Ekim 2019’da görmüştü. Salgın döneminde yüzde 10-20 bandında dolanan enflasyon oranı, Aralık 2021’den itibaren başka bir safhaya geçti. O tarihten bu yana ortalama enflasyon yüzde 57.5 seviyesinde gerçekleşti. Beklediğimiz dezenflasyon süreci, Haziran 2024 itibariyle nihayet başladı. Yıllık enflasyon, son üç ayda yüzde 75.45’ten yüzde 51.97’ye geriledi. Bu gerilemeye neden olan temel unsurları şöyle özetleyebiliriz:

* Geçen yılın yaz döneminde çok yüksek seviyelerde gerçekleşen aylık enflasyon rakamlarının Haziran-Ağustos 2024 döneminde devreden çıkması neticesinde baz etkisi oluştu. Bu matematiksel durum, yıllık enflasyonu otomatik olarak aşağıya çekti.  

* Sıkı para politikası ve ekonomi politikalarındaki artan öngörülebilirliğin bir sonucu olarak döviz kurları, daha istikrarlı bir aralıkta seyretmeye başladı. Hatta TL reel bazda değerlendi. Bu gelişme, ithalat fiyatlarının enflasyonu artırıcı etkisini sınırladı. 

* Sıkı para politikası, iç talebi yavaşlattı. 

n Küresel emtia fiyatlarının stabil bir seyir izlemesi ve asgari ücrete ara dönemde zam yapılmaması, reel sektör için maliyetleri hafifletti. Böylece, bazı şirketlerin fiyat artışlarında aşırıya kaçmaya yönelebilmeleri için gerekçeleri azalmış oldu. 

TAHMİNLER GÜNCELLENDİ

Enflasyonda düşüş trendi başlamış olmasına rağmen Merkez Bankası’nın yüzde 38’lik yıl sonu hedefinin tutması mümkün gözükmüyor. Zaten geçtiğimiz günlerde açıklanan Orta Vadeli Program’daki (OVP) 2024 yıl sonu enflasyon tahmini de yüzde 41.5 olarak güncellendi. Önceki OVP’de 2024 yıl sonu için enflasyon tahmini yüzde 33 idi. Durum böyle olunca akıllara kritik bir soru geliyor: 

Neden enflasyon tahminleri tutmadı? Bu sorunun birkaç cevabı var: 

* Enflasyonu kontrol altına almak için para politikası sıkılaştırıldı. Bu gerekliydi. Ama para politikasını destekleyecek yapısal politikalar yeterince kapsamlı ve hızlı biçimde devreye giremedi. Önceki yazılarımda da altını çizdiğim üzere, sıkı para politikası enflasyonla mücadelenin ön koşulu olmakla birlikte yeterli koşulu değildir. 

* Para politikasının iletişim ayağı zayıf kaldı. Dolayısıyla, enflasyon beklentileri yeterince iyi yönetilemedi. Bu durum, fiyatlama davranışları ve tüketim eğilimlerinin normalleşmesini geciktirdi. 

* Fiyatı kamu tarafından yönetilen ve yönlendirilen mal ve hizmetlere yönelik fiyat ayarlamaları dezenflasyon sürecini yeterince desteklemedi.  

ÇÖZÜM NEREDE?

Peki, bundan sonra ne yapmalıyız? Para politikasının etki alanına girmeyen ama enflasyonu ilgilendiren alanlara dair diğer ekonomi politikalarını daha etkin çalıştırmamız lazım. Ekonominin planlama, üretim, teşvik, dağıtım ve aracılık faaliyetlerini ilgilendiren sorunlarına dair kalıcı çözümler üretmeliyiz. Enflasyonla mücadelenin her boyutunu vatandaşa ve şirketlere daha fazla dokunarak anlatmalıyız. Maliye politikalarını hem enflasyonla mücadeleyi destekleyecek hem de enflasyonla mücadelenin maliyetinin toplumda daha adil biçimde paylaşılmasını sağlayacak şekilde çalıştırmalıyız. 

Bunları yapmakta yetersiz kaldığımız durumda, sıkı para politikası daha uzun süre devrede kalabilir. Yani yüksek faiz, ekonomiyi gereğinden uzun süre yorabilir. Bu durum, reel sektörün üretim kapasitesine, yatırım iştahına ve rekabet gücüne zarar verir; sabit gelirli vatandaşların yaşam koşulları daha da zorlaşır. İşte bu yüzden enflasyonla mücadeleyi çok boyutlu bir strateji ve politika setiyle yürütmemiz gerekiyor. 

18 Eylül 2024 Çarşamba

Etiketler : enflasyon