COVID-19 salgınıyla patlak veren ‘mikroçip kıtlığı’ yeni krizlerle küresel çapta ekonomilerin korkulu rüyası haline geldi. Tedarikte yaşanan problemler sebebiyle otomobil, bilgisayar, cep telefonu ve elektrikli ev aletleri gibi birçok ürünün üretiminde aksamalar yaşanıyor. İki yıl önce salgınının tedarik zincirlerini sarsmasıyla yarı iletkenlerde yaşanan sıkıntı, küresel sanayi için günlük yaşamın parçası olurken, o zamandan bu yana bir otomobil için aylar süren teslimat süresi olağan bir durum haline geldi. KENDİ KENDİNE YETEBİLME Birçok şirket salgın hafifledikçe tedarik sıkıntısının hafiflemesini umarken, Rusya-Ukrayna savaşı, yeni problemleri beraberinde getirdi. Ukrayna, çip sektöründe ihtiyaç duyulan neon gazının en önemli üreticilerinden biri. Neon gazında yeni tedarikçinin çıkmasının da kolay olmadığı belirtiliyor. Diğer yandan, ABD ile Çin arasındaki Tayvan geriliminin de dünya çip piyasasını etkilemesinden endişe ediliyor. Tayvan, küresel çip üretiminin yaklaşık yüzde 65’ini gerçekleştiriyor. Tayvan üzerinde yaşanan ABD-Çin geriliminin, bu adadan yapılacak çip tedarikini sekteye uğratmasından korkuluyor. Bu nedenle devletler mikroçip konusunda kendi kendine yetebilmenin yollarını arıyor. SATIŞ KADAR YATIRIM YAPILDI Çin, ABD ve Almanya gibi birçok ülke yönetimi, ekonomik bağımsızlıklarını kuvvetlendirmek için çip üretimini teşvik ediyor. Bu politikanın sonucu olarak gelecek yıllarda bu alandaki yatırımların rekor seviyeye ulaşması bekleniyor. Sektör, milyarlarca dolarlık yatırımlarla çip kıtlığının çarelerini ararken, endüstri birliği SEMI’ye göre, çip üreticileri yeni fabrikaların ve ek üretim hatlarının inşasına 2021-2023 döneminde 446 milyar dolar yatırım yapmayı hedefliyor. Küresel çip yatırımlarının 2021-2023 döneminde, 112 milyar dolarının ABD, 89 milyar dolarının Tayvan, 65 milyar dolarının Kore, 64 milyar dolarının Çin, 49 milyar dolarının Japonya ve 56 milyar dolarının Avrupa ile Ortadoğu ülkeleri merkezli olması öngörülüyor. Toplam yatırım hedefinin, 2021’de sektörün toplam satış tutarına çok yakın olması dikkati çekiyor. Geçen yıl küresel yarı iletken satışları, bir önceki yıla göre yüzde 26.2 artarak 555.9 milyar dolara yükseldi. TÜRKİYE DE YATIRIMA HAZIRLANIYOR ABD ve Avrupa ülkelerinin ardından Türkiye de bu alanda yatırım yapacağını duyurdu. Türkiye İhracat Seferberliği Zirvesi’ne katılan Ticaret Bakanı Mehmet Muş, çip krizi konusunda Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı’nın Ankara’da bir yer hazırlığı olduğunu ve bir yatırımcıyı getirip üretime başlayacağını açıkladı. Bakan Muş, zirvedeki konuşmasında şunları söyledi: “Türkiye olarak bizim de hazırlıklarımız var. Ankara’da bir yer ayrılmış durumda. Çiple ilgili yatırım konusunda Sanayi Bakanlığımızın çalışması var. Türkiye bu konuda bir yatırımcıyı ağırlamak ve çip üretimi işine girmek istiyor. Sürekli taşıma suyla değirmen dönmez, belli seviyelerde çipler üretmemiz gerekiyor ve bu alanı kaçırmamamız lazım. Gelecek artık daha da teknolojikleşecek. Her alanda yarı iletkene ihtiyaç olacak, talep artacak. Türkiye olarak mikroçipte üretici olmak istiyoruz.” Bakanlığın açıklamasından önce TÜBİTAK Bilgem’in bu alandaki çalışmaları duyurulmuştu. EN ÇOK TİCARETİ YAPILAN DÖRDÜNCÜ ÜRÜN Çipler, ham petrol, rafine petrol ve arabaların ardından dünyada en çok ticareti yapılan 4’üncü ürün olurken, küresel tüketimin yüzde 25’ini gerçekleştiren ABD ve Çin, bu alandaki en büyük pazarlar olarak dikkati çekiyor. Çip üretim kapasitesinin yaklaşık yüzde 75’i yüksek sismik aktivite ve jeopolitik gerilimlere önemli ölçüde maruz kalan bir bölge olan Çin ve Doğu Asya’da yoğunlaşıyor. Ayrıca, dünyanın en gelişmiş yarı iletken üretim kapasitesinin çoğu Güney Kore ve Tayvan’da bulunuyor. Bu bölgelerde doğal afet, altyapı sıkıntıları veya küresel çatışmalar olması halinde çip tedarikinde ciddi kesintiler yaşanabileceği belirtiliyor. ÇİN’E YATIRIMA TAYVAN MÜDAHALESİ Tayvan, Apple’ın en büyük tedarikçisi Tayvan merkezli Foxconn’dan Çinli çip şirketine yaptığı yatırımı geri çekmesini istedi. Foxconn’un Çinli çip üreticisi Tsinghua Unigroup’a geçen ay yaptığı 800 milyon dolarlık yatırım, yeni gelen açıklamalar sonrası tehlikede. Foxconn’un Tayvan borsasında işlem gören şirketi Hon Hai, 14 Temmuz’da, Thsinghua Unigroup’ın kontrol hissesinin sahibi Beijing Zhiguangxin Holding’den dolaylı hisse aldığını açıklamıştı. Financial Times’da yer alan habere göre, Tayvanlı ulusal güvenlik yetkilileri, Pekin-Washington ekseninde ABD’ye yakın durmaya çalışan Tayvan otoritelerinin, Foxconn’un Çinli üreticiyi ikinci en büyük hissedarı yapan yatırımı onaylamayabileceğini belirtiyor. Tayvan hükümeti, halihazırda ülkedeki çip üreticilerinin en gelişmiş çipleri üretecek fabrikalarını Çin’de kurmalarını yasaklamış durumda. Dünyanın en büyük sözleşmeli elektronik üreticisi Foxconn’un Tsinghua Unigroup’la yaptığı anlaşmaya ilişkin FT’ye konuşan Tayvanlı hükümet yetkilisi, “Bu anlaşma kesinlikle gerçekleşmeyecek” dedi.

15 Ağustos 2022 Pazartesi

Sinir bilimciler, beynin dil ağının yani beynin dili işlemek için uzmanlaşmış bölgelerinin iyi tanımlanmış bir haritasını geçen yüzyılın sonunda oluşturdu. Esas olarak sol lobda bulunan bu ağ, Broca alanı içindeki bölgelerin yanı sıra ön ve şakak loblarının diğer kısımlarını da içeriyor. Ancak, bu haritalama çalışmalarının büyük çoğunluğu İngilizce konuşanlar tarafından İngilizce metinleri dinlerken veya okurken yapılmıştı. Yani tek bir dil ile sınırlıydı. 45 AYRI DİLDE Massachusetts Teknoloji Enstitüsü nörobilimcileri, şimdi 45 farklı dili konuşanların beyin görüntüleme çalışmalarını gerçekleştirdi. Sonuçlar, konuşmacıların dil ağlarının anadili İngilizce olanlarla aynı olduğunu gösteriyor. Beyindeki dil ağının, konumunun ve temel özelliklerinin evrensel olduğunu ortaya koyan bulgular şaşırtıcı olsa da bu sonuçlar hiçbir fark olmadığı anlamına da gelmiyor. Örneğin İngilizce, diğer dillerde yaygın olarak görülen birçok özelliği içermiyor. İngilizce’de sözcük sırası sabit olma eğilimindeyken, diğer dillerde sözcüklerin sıralanma biçiminde daha fazla esneklik bulunuyor. Bu dillerin çoğu, kelimeler arasındaki ek anlam ve ilişkileri iletmek için morfemlerin veya kelime segmentlerinin eklenmesini kullanıyor. Elde edilen bulgular ışığında, farklı dilleri konuşanların kodlamalarının işitsel beyin bölgelerinde daha güçlü bağlantıları olan bir dil ağına sahip olup olmadıkları da araştırılıyor. ZAMANSAL ALICI ALAN Şu anda laboratuvarda Türkçe, Mandarin ve Fince de dahil olmak üzere tipolojik olarak farklı altı dili konuşanların ‘zamansal alıcı alanlarının’ karşılaştırıldığı bir araştırma üzerinde çalışılıyor. Zamansal alıcı alan, dil işleme sisteminin bir seferde kaç kelimeyi işleyebileceğinin bir ölçüsü ve İngilizce için altı ila sekiz kelime uzunluğunda olduğu ispatlanmıştı. DİĞER DİLLER Araştırma ekibinden Prof. Dr. Ev Fedorenko, “Dil sistemi yalnızca birkaç kelime uzunluğundaki parçalar üzerinde çalışıyor gibi görünüyor ve bu kısıtlamanın test ettiğimiz diğer dillerde evrensel olup olmadığını görmeye çalışıyoruz” diyor.

01 Ağustos 2022 Pazartesi

HABER: AYŞE BAŞAK Denizler, hava, toprak ve su kaynakları, özellikle mikro ve nano plastikler ile günden güne hızla kirleniyor. Artık soluduğumuz havada, yediğimiz balıkta, meyve, sebzede, ciğerimizde, midemizde, kan dolaşımımızda plastik bulunuyor. ÜRETİMİ UCUZ VE KOLAY Massachusetts Teknoloji Enstitüsü araştırmacıları, ucuz ve kolay üretilebilecek, plastiği ikame edebilecek ipeğe dayalı bir sistem geliştirdi. Tarım ürünlerine, boyalara ve kozmetiklere eklenen mikroplastiklerin yerine biyolojik olarak parçalanabilen ipek bazlı bu buluşu da bilim dünyasına tanıttılar. Endüstriyel ürünlerde yaygın olarak kullanılan mikroplastikler, genellikle bazı spesifik aktif bileşenleri kullanılacağı zamana kadar bozulmaktan korurlar. Örneğin, vitaminler genellikle bir kapsül içinde paketlenerek üretilir. Günümüzde bu tür mikro-kapsülleme için kullanılan malzemeler genellikle çevrede ve vücudumuzda uzun süre kalan plastikler oluyor. VÜCUTTA ÇÖZÜLÜYOR Araştırmacılar yeni geliştirdikleri sistemin sadece sağlıklı değil, aynı zamanda mikroplastiklerden daha ucuz olacağını belirtiyor. İpek, toksik olmadığı ve vücutta doğal olarak çözüldüğü için gıda veya tıbbi kullanım için güvenli olarak kabul ediliyor. Araştırmacılar, ipek lifleri ölçeklenebilir su bazlı bir işlem kullanılarak kolayca çözülebileceği için bu işlemlerin de mevcut fabrikalarda kullanılan ekipmanların modifiye edilmesi ile yapılabileceğini düşünüyor. Araştırmayı değerlendiren California Üniversitesi’nde görevli Doç. Dr. Alon Gorodetsky, “Bu zeka dolu çalışma sayesinde, çevresel bir sorun olan mikroplastik kapsüller için sürdürülebilir ve doğaya zarar vermeyen ipek bazlı bir ikame sağlanmış olacak” diyor. TEKSTİLDEKİ KALİTEYE İHTİYAÇ YOK Dünya ipek üretiminin yüzde 90’ı Çin’de gerçekleşiyor. Bilim insanları yaptıkları buluş için tekstil kalitesinde olmayan ipek kozalarının kullanılabileceğini söylüyor. Yani bir kalite seviyesine ihtiyaç duyulmadığı için yaygın olarak dünyanın diğer bölgelerinde de kolayca üretilebilir. Bir diğer deyişle tekstil için üretilen ipekte olduğu gibi Çin’e bağımlı kalınmadan üretim yapılabileceği öngörülüyor.

01 Ağustos 2022 Pazartesi

Yılın son çeyreğinde gaza basmaya hazırlanan Togg, C segmentinin en uzun aks mesafesine sahip olmasının yanı sıra tasarımı ve teknik özellikleriyle de dikkat çekiyor. Türkiye’nin yerli otomobili Togg’un en önemli özelliklerinden biri, kısa sürede şarj edilebilmesi. Togg, 30 dakikanın altında bir sürede yüzde 80 doluluğa ulaşacak. Bu sayede sürücü uzun yolda yeterli hız ve zaman kazanacak. Togg’un kısa sürede şarj edilebilme özelliği, gelişmiş batarya yönetim ve aktif termal yönetim sistemlerinin kullanıldığı uzun ömürlü batarya sayesinde olacak. Güçlü batarya ile araç, 200 beygir güç ile 7.6 saniye 400 beygir güç ile 4.8 saniye altında 0-100 km hızlanabilecek. SÜREKLİ GÜNCELLEME Togg, doğuştan elektrikli modüler platformu ile 300 km ve 500 km olmak üzere menzilde iki seçenek sunuyor. Otomobil, teknik donanımı ile sürekli üretildiği merkeze bağlı olacak. Bu özellik sayesinde tıpkı cep telefonlarında olduğu gibi yazılımsal güncellemeleri 4G ve 5G bağlantısıyla alabilecek. FÜTÜRİSTİK TASARIM Menekşe ve çivit mavisinin karışımına çalan metalik gri renge sahip araç, geleceği çağrıştırıyor. Ön camı Pininfarina stüdyolarında üretilen otomobilin, jantları da çok kollu tasarımıyla Türkiye’nin lale motifini yansıtmayı hedefledi. Togg’un iç tasarımı ise yolcuların kabin deneyimi göz önünde bulundurularak geliştirildi. İç kısımlarda kullanılan açık renkler ferah bir görüntü sunuyor. SPORTİF İÇ MEKAN Emniyet kemerlerinde kullanılan açık mavi rengi ise iç tasarımın başka bir özelliği. Aracın iç tasarımında C SUV’un tasarımına sadık kalınırken, direksiyon simidi daha sportif bir şekilde yenilendi. Aracın iç ve dış tasarımı Murat Günak ve Togg ekibi tarafından yapıldı. Togg, 2022 yılının son çeyreğinde seri üretime hazır olacak. 2023 yılının ilk çeyreğinin sonunda C segmentindeki doğuştan elektrikli SUV’un pazara çıkması için uluslararası teknik yeterlilik testlerinin tamamlanması beklenecek. 5 FARKLI MODEL Togg, 2030 yılına kadar tek bir platformdan 5 farklı model üretimiyle toplam 1 milyon adet araç üretmeyi hedefliyor. Üretimdeki tedarikçilerin yüzde 75’i Türkiye’den, yüzde 25’i ise Avrupa ve Asya ülkelerinin küresel şirketlerinden oluşuyor.

01 Ağustos 2022 Pazartesi

SOYHAN ALPASLAN Teknopark İstanbul Kuluçka Merkezi’nde yerleşik Legaling, 18 ay gibi kısa bir sürede dünyanın ilk tam kapsamlı İngilizce-Türkçe hukuk terimleri veri tabanını oluşturdu. Legaling adlı veri tabanı; 45 binden fazla kavram için hukuk dalı kırılımları, cümle sözlüğü, eşanlamlı kelimeler, çoğul kullanımlar, kullanıma yönelik püf noktaları ve bağlamsal bilgileri ile eşsiz. Hukuk alanındaki çeviri problemlerine profesyonel çözümler sunan Legaling, 20 kişilik uzman ekip tarafından her hafta güncellenip, zenginleştiriliyor. JÜRİ ÖZEL ÖDÜLÜ Legaling’in kurucusu Av. Cem Şanap, bölüm ve proje birincisi olarak mezun olduğu Sabancı Üniversitesi MBA programını tam burslu okudu. Avrupa Barolar Federasyonu’nun düzenlediği hukuk teknolojileri konulu yarışmada jüri özel ödülü aldı. Yine tam burslu olarak eğitim gördüğü Koç Üniversitesi Özel Hukuk LLM programında tez çalışmalarını yürütüyor. İstanbul Ticaret’in sorularını, Av. Cem Şanap cevapladı. YÜKSEK MALİYETLER Legaling nasıl kuruldu? Kurumsal bir hukuk bürosunda çalışıyordum. Müvekkillerimizin önemli bir kısmı yabancıydı, tüm hizmetlerimiz İngilizce’ydi. Hukuk İngilizcemiz çok iyi olmasına rağmen bazı kavramların karşılığını öğrenmek veya hatırlamak için sözlüklere başvuruyorduk. Bu durum ciddi verimsizliğe, zaman kaybına ve yüksek maliyetlere yol açıyordu. Başvuru kaynakları da hukuk terimleri özelinde çok yetersizdi. Bu süreci ortadan kaldırmak için Temmuz 2020’de Legaling’i kurdum ve birkaç ay sonra da Teknopark İstanbul’daki yerimizi aldık. YETERSİZ KAYNAK Hukuk İngilizcesinde yeterli kaynak yok mu? Basılı hukuk sözlükleri güncel ve kapsayıcı bilgiyi sağlayamıyor. Genel amaçlı online sözlükler hukuk terimleri özelinde yetersiz. En iyimser senaryoda aranılan her 10 kavramdan 3’ü bulunamıyor. Bulunsa bile kısmen ya da tamamen yanlış çıkabiliyor. SEKTÖR OLUMLU KARŞILADI Sektörün görüşleri ne yönde? İngilizce-Türkçe, Türkçe-İngilizce hukuk terimleri veri tabanı oluşturma fikrimi öncelikle büyük hukuk bürolarının kurucularıyla paylaştım. Geri dönüşlerin önemli bir kısmı olumluydu. Böylece projeyi kısa sürede hayat geçirmek için çalışmalara başladık. Şu anda Türkiye’de ve yurt dışında binlerce hukukçu ve tercüman, aktif olarak Legaling veri tabanını kullanıyor. 45 BİN KAVRAM Legaling’i tanıtır mısınız? www.legaling.net adresinden ve Legaling mobil uygulamasından erişilebilen dünyanın ilk tam kapsamlı İngilizce-Türkçe, Türkçe-İngilizce hukuk terimleri veri tabanı. Legaling’de; 45 binden fazla kavram için hukuk dalı kırılımları, örnek cümleler, gereken yerlerde kullanıma yönelik belirli püf noktaları ve bağlamsal bilgiler mevcut. Legaling, hâlihazırda bu alandaki açık ara en kapsamlı kaynak ve her hafta zenginleştiriliyor. Kullanıcılar hesap satın alarak uygulamanın tüm özelliklerinden ya da almadan sınırlı özelliklerinden faydalanabiliyorlar. 4 HUKUKÇU DENETLİYOR Legaling’in sağladığı kolaylıklar neler? Güven, kalite ve profesyo-nellik sağlıyor. Her bir içerik alanında uzman 4 hukukçunun denetiminden geçtikten sonra veri tabanına giriyor. Her bir karşılığın o kavram için kullanılabilecek en ideal karşılık olduğuna emin olunuyor. Böylece kullanıcının ek bir araştırma yapması gerekmiyor. SIFIRDAN VERİ TABANI İçerikler nasıl hazırlanıyor? Her bir içerik; Türkiye, İngiltere, ABD, İsviçre, Almanya, Fransa ve İtalya’daki sayısız kaynakta teker teker araştırılıp, sıfırdan oluşturuluyor. Alternatif kaynaklarda olduğu gibi hukukçular tarafından hazırlanmamış ya da kopyala-yapıştır tarzında bir veri tabanıyla karşılaşma riski yok. Bu kadar ince eleyip sık dokuyor oluşumuz, çok üst kalite bir ürünün ortaya çıkmasını sağlıyor. Kullanıcıya bazı kavramları seçerken nelere dikkat etmesi gerektiği yönünde uyarı dahi veriliyor. Ayrıca aslen karşılığı olmayan kavramlara; akademideki veya uygulamadaki hukukçular tarafından veya bizim tarafımızdan türetilen karşılıkları veri tabanına sarı renkli olarak ekliyoruz. Böylece kullanıcı söz konusu kavramın herkes tarafından anlaşılmama ihtimalinden haberdar oluyor. PROFESYONELLER İÇİN Müşterileriniz kimler? Müşterilerimiz üniversiteler, hukuk büroları, tercüme ofisleri, şirketlerin hukuk departmanları, devlet birimleri ve hukuk İngilizcesiyle temas eden tüm profesyoneller. 1-2 yıl içinde pazarın büyük çoğunluğunun temel kaynak olarak Legaling’i kullanacağını öngörüyoruz. ÖZEL MESLEKİ UYGULAMALAR “Legaling, kullanıcıların mesleki ve değişen ihtiyaçlarına özel hazırlanıyor. Akademisyenler için kimi kavramların Fransızca, Almanca, İtalyanca asılları yer alıyor. Avukatlar için bazı kavramların uygulamadaki farklı kullanımlarını açıklıyoruz. Tercümanlar için anlaşılmayı kolaylaştıracak hukuki çerçeveyi çiziyoruz.” KULLANICIYI İZLİYOR “Legaling’e her hafta 500-600 adet kavram çifti ekleniyor. Ekleme yaparken; kullanıcıların aratıp karşılığını bulamadığı kavramları tespit edip, onlara öncelik veriyoruz.” SÜREKLİ GÜNCELLENİYOR “Alanında Legaling kadar kapsamlı bir veri tabanı yok. 10 yıl önce Avrupa Birliği Bakanlığı benzer bir çalışma yapıp 10 bin kavram içeren bir veri tabanı oluşturdu. Basılı hukuk sözlüklerinin en kapsamlısı bile 15-20 bin kavram içeriyor. Legaling, 45 bini aşan kavram çifti ve 20 kişilik çekirdek ekibi ile sürekli gelişip güncelleniyor.”

25 Temmuz 2022 Pazartesi