PROF. DR. AHMET EMRE BİLGİLİ

Eğitim, formel anlamda sanayi devrimi ile birlikte fabrikasyon hale gelmeden önce çoğunlukla ya dini ya da devlete yönetici yetiştiren bir yapısı ve işleyişi vardı. Bugünkü anlamda meslek edindirme boyutu yoktu. Genellikle devletin işleyişinde -askeri olan da dahil- gerekli olan kişileri yetiştirmek hedefi ile yapılan bir çalışma idi. Bunun kısmi olarak elit boyutu da vardı. Dolayısıyla tarihteki elit eğitimin kısmen dayanağı bu tür okullardı. Zeka potansiyelini dikkate alan eğitim, asla bir ayrımcılık olarak anlaşılamaz, bu varsa uygulamadaki hatalardan kaynaklanır. Aslında eğitimin nezdinde herkes eşittir ve bireyin potansiyeli ne ise o ölçüde eğitilmeli. Bahşedilmiş zekalar ise millet için insanlık için stratejiktir olandır. İşte gerçekte elit olan potansiyel de bu kesimdir.

Küresel eğitim kuruluşumuz Türkiye Maarif Vakfı’nın ‘Maarif Söyleşileri’ kapsamında İlber Ortaylı Hoca, bir bütün olarak tarihten günümüze elit eğitim konusunu anlattı. Hoca’yı İstanbul’da, vakfın merkez teşkilatı, dünya üzerinde ise tüm teşkilat dijital olarak izledi. Hoca’nın konuşmasında bizler için çok önemli tespitleri oldu. Bunları kısaca belirtmemizde yarar var.

• Başka ülkelerde eğitim yapacaksanız önce bulunduğunuz ülkelerin insanına saygı göstereceksiniz. İçinde bulunduğunuz cemiyeti küçük görmek kabul edilemez.
• Fetö okulları bu konuda hassas değildi, Türkçe öğrettikleri de yoktu. Gittikleri ülkelerin elitlerinin çocuklarını ele geçiriyorlardı. Böylelikle bu ülkelerin yönetiminde söz sahibi olabileceklerini düşünüyorlardı. Kafalarının gerisinde dünya hakimiyeti gibi metafizik rüyalar var tabii. Öyle rüyalar görürsen sonuç da böyle olur.
• Türklerin eğitim alanında dünyada söz sahibi olması gerekir. Beklenen ölçülerde insan yetiştirmeyi temin eden bir sistemi tertip etmemiz lazım. Çünkü dünya Türkleri bekliyor.
• Elit dediğimiz zaman kan bağıyla gelen bir elit soyu anlamıyoruz. Aristokrat çocukların gittiği okulları da anlamıyoruz.
• Lise eğitiminin insanlara Türklük medeniyet şuurunu ve kimliğini vermesi lazım. Türk kültürüyle bu toplumda bu coğrafyada yaşaması gereken insanlar bu kültürü hiç tanıyamıyor. Ondan sonra da bu ülkeye dair değerlere de sahip çıkmıyorlar. Yarın bir gün Türklüğe düşman oldukları takdirde saygılı bir karşıtlık yerine tahripkar bir kültüre geçiyorlar. Tavırları küstahlık boyutuna ulaşıyor. Tarihi küçümsüyor, İstanbul’un fethiyle, saray hayatıyla ilgili aşağılayıcı ifadeler kullanan kitaplar yazabiliyor.
• Bizim bu tarihi çarpıtmalardan kurtulmamız için insanları iyi yetiştirmemiz lazım. Her alanda yetişmiş insana ihtiyacımız var. Bugün ilahiyat veya dini eğitim istemediğini söyleyenler var. Din adamı yetiştirmeyen bir cemiyet bulamazsınız. Bundan vazgeçemezsiniz. Ama bu eğitimin de en iyisini yapmak zorundasınız.
• İlim ve çalışma hayatımızda lazım olan sadece din bilgini değil, hukukçu, tarihçi, edebiyatçı, edebiyat tarihçisi, hatta beşeri coğrafyacı gibi dallardaki insanların belirli bir liseden geçmesi lazım. Bunun adı bugün Sosyal Bilimler Lisesi. Maalesef her işte olduğu gibi eksik kuruldu. Beklenen projeyi uygulayamadılar.
• İyi bir lise eğitiminde İngilizce’nin yanında bir canlı, bir de ölü dil (Latince) öğretmek gerekir. Dili bozuk kişiden elit olmaz, iyi bir Türkçe de gerekir. Sosyal bilimler alanında liseden başlayan seçkin bir eğitim yapmalıyız.
• Elit adam o sınıfa kafasıyla girer, yeterince iyi ise girer, değilse giremez. Elit olan da elit olan meslekleri yürütür, olmayan da aşağıda kalır. Onun seviyesine yetişemez.
• Türk milleti son derece yanlış şeylerin peşinden koşuyor. Çocuğunun okumaya kabiliyeti yok ama illa da okutmaya çalışıyor. Herkesin bir kabiliyeti var. Önemli olan bunun farkına varmaktır.
• Üniversite her yerde olmaz. Çocuk ilkokuldan üniversiteye kadar Malatya’da okumuş, bana master’a geliyor. Tarihimizdeki büyük adamlara bakın. Adam Buhara’da doğmuş, Bağdat’ta, Kahire’de vefat etmiş. İbn’i Arabi Endülüslü’dür ama dünyayı dolaşmış. Yani dünyayı tanımak gerekir.
• Maalesef Türkiye’de çok zeki çocuklar tıp, mühendislik, matematik, fizik, kimya gibi alanlara yönelmiştir. Sosyal bilimlere yönelim zayıf kalmıştır.
• Enderunda İslami bilgiler, Kuran, hadis, matematik, coğrafya derslerinin yanında daha bir sürü bilgi öğretiliyor. Spor çok önemliydi bu okullarda. Enderun’un asıl önemli özelliği şehzadelerle devşirmelerin aynı yerde okumasıdır. Fatih Sultan Mehmet İtalyanca, Yunanca, Arapça, Farsça lisanlarını Enderun’da öğrenmişti.

24 Haziran 2022 Cuma

Etiketler : Köşe Yazısı

OSMAN ARIOĞLU

Geçtiğimiz hafta 2025-27 yılları arasını kapsayan Orta Vadeli Program açıklandı. Programda enflasyon ve büyüme rakamlarında revizeler yapıldığını gördük. Geçen hafta sonu kredi derecelendirme kuruluşu Fitch, Türkiye’nin kredi notunu B+’dan BB-‘ye çıkardı. 

Görünümü ise pozitiften durağana çevirdi.

FİTCH KREDİ NOTU

Öncelikle kredi notundan bahsedelim. Bu not artırımından sonra Türkiye’nin kredi notu Güney Afrika ile aynı seviyeye geldi. 

Önümüzdeki dönemde risk priminde de biraz daha iyileşme görebiliriz. Not artırımı zaten bekleniyordu. Kritik konu, görünümün durağana çevrilmesidir. Bir sonraki açıklamada kredi not artırımının biraz zora girmesi gibi görünse de kesin olarak böyle olur demek değildir. 

ENFLASYON VE BÜYÜME RAKAMLARINDA REVİZE

OVP ile 2024 yılı enflasyon hedefi yüzde 33’ten yüzde 41.5’e revize edildi. Aslında Merkez Bankası daha önce 2024 yılı enflasyon hedefini yüzde 38’e revize etmiş ve daha sonraki birkaç toplantısında da yüzde 38’de sabit tutmuştu. Merkez Bankası açıklamasında da 38-42 aralığında bir banttan bahsedildiğini dikkate alırsak yeni hedefin Merkez Bankası açıklamalarındaki üst bant civarı olduğunu ve tutturulabilir görüldüğünü belirtelim. 

Büyüme beklentisinde değişiklik yapılarak 2024 yılı büyüme hedefi yüzde 3.5, 2025 yılı hedefi de yüzde 4 olarak revize edildi. Orta Vadeli Program açıklaması sırasında konuyla ilgili tüm bakanlar masanın etrafında olduğu halde sadece ana başlıkların belirtilmiş olması, içerikle ilgili detaya girilmemesi, kamuoyu nezdinde bir hayli eleştiriye neden oldu. Cumhurbaşkanı Yardımcısı Cevdet Yılmaz, OVP açıklaması sırasında konuya ilişkin detayların 25 Ekim’de açıklanacak 2025 yılı programında olacağını ifade etti. Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’nde bütün unsurları ile yetki ve sorumluluğunun Cumhurbaşkanı makamına ait olması, bakanların programın yürütülmesinde yardımcı rol alan aktörler olarak değerlendirilmesi nedeniyle detaylandırmanın Cumhurbaşkanlığı Hükümeti yıllık programı ile olması doğal karşılanabilir. 

OVP’de 2025 yılı büyüme hedefinin yarım puan aşağı çekilerek yüzde 4 olarak açıklanması ile enflasyonla mücadele programında bir gevşemeye gidileceği yönünde değerlendirmeler ekonomideki yavaşlamanın 2025 yılı ilk yarısında da devam edeceği beklentisi ile uyumlu. Daralmanın 2025 yılının bütününe yayılması ise başka sorunları da beraberinde getirebilir. Genel olarak hükümetlerin en tedirgin olduğu konu, ekonomik büyümenin ciddi şekilde yavaşlaması veya durgunluk içerisine girilmesidir. Bu hem işsizliğin artması hem de ülke kalkınmasının ve dolayısıyla da kişi başı milli gelirin düşmesine neden olabileceğinden hassasiyet gösterilmesi doğaldır. Türkiye’de 2002- 2008 yılları arasında yine bir enflasyonla mücadele programı uygulandı. 2001 yılı ekonomik krizi sonrası negatif büyüyen ülkede güven, kararlılık ve istikrarla enflasyonda ciddi bir iyileşme ile birlikte büyüme oranlarında da makul bir seviye izlenebilir olmuştu. 

PROGRAMDA KARARLILIK 

Enflasyonla mücadele programında en kritik konu, beklentilerin doğru yönetilmesi ve toplumun genelinde uygulanan enflasyonla mücadele programına inancın devam ediyor olmasıdır. Enflasyon katılaşmadan bu yılın ikinci yarısı ve 2025’in ilk yarısı biraz daha acı çekilecek dönem olarak kalması koşuluyla sonrasının daha yumuşak bir şekilde devam ettirilmesi mümkün olabilir. Geçen 5-6 yıllık dönemde uygulanan programlar kişiler ile doğrudan bağlantılı hale geldi ve birbiriyle zıt uygulamalar yapıldı. Uygulanan programda da esas tedirgin eden bu noktadır. Bu program, Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek ile endeksli görülüyor. Hazine ve Maliye Bakanı konusunda yapılan spekülasyonların programda ne denli hasara yol açabileceği birkaç hafta önceki asılsız dedikodular ile teyit edildi. Bu dedikoduları gidermek için Sayın Şimşek sosyal medya hesabından iki defa istifa ettiği yönündeki tevatürleri yalanlamak durumunda kaldı. 

Yüksek enflasyon, toplumu her yönüyle bozucu etkilere neden olur. Şu anda en kritik konu, henüz katılaşmamış olan enflasyonu indirmedeki kararlılığın korunmasıdır. Beklenti yönetimi doğru yapılabildiği ölçüde enflasyon ve büyüme hedefleri yakınsanabilir. Yapısal reformların realize edilmesinde de anlayışın değiştiğine yönelik kanaat omurgayı oluşturur. En az iki yıl daha seçim olmaması halen en büyük avantaj durumundadır.

18 Eylül 2024 Çarşamba

Etiketler : enflasyon reyting büyüme Fitch kredi

PROF. DR. NURULLAH GÜR

Türkiye’de enflasyon, yıllık bazda tek haneli rakamları en son Ekim 2019’da görmüştü. Salgın döneminde yüzde 10-20 bandında dolanan enflasyon oranı, Aralık 2021’den itibaren başka bir safhaya geçti. O tarihten bu yana ortalama enflasyon yüzde 57.5 seviyesinde gerçekleşti. Beklediğimiz dezenflasyon süreci, Haziran 2024 itibariyle nihayet başladı. Yıllık enflasyon, son üç ayda yüzde 75.45’ten yüzde 51.97’ye geriledi. Bu gerilemeye neden olan temel unsurları şöyle özetleyebiliriz:

* Geçen yılın yaz döneminde çok yüksek seviyelerde gerçekleşen aylık enflasyon rakamlarının Haziran-Ağustos 2024 döneminde devreden çıkması neticesinde baz etkisi oluştu. Bu matematiksel durum, yıllık enflasyonu otomatik olarak aşağıya çekti.  

* Sıkı para politikası ve ekonomi politikalarındaki artan öngörülebilirliğin bir sonucu olarak döviz kurları, daha istikrarlı bir aralıkta seyretmeye başladı. Hatta TL reel bazda değerlendi. Bu gelişme, ithalat fiyatlarının enflasyonu artırıcı etkisini sınırladı. 

* Sıkı para politikası, iç talebi yavaşlattı. 

n Küresel emtia fiyatlarının stabil bir seyir izlemesi ve asgari ücrete ara dönemde zam yapılmaması, reel sektör için maliyetleri hafifletti. Böylece, bazı şirketlerin fiyat artışlarında aşırıya kaçmaya yönelebilmeleri için gerekçeleri azalmış oldu. 

TAHMİNLER GÜNCELLENDİ

Enflasyonda düşüş trendi başlamış olmasına rağmen Merkez Bankası’nın yüzde 38’lik yıl sonu hedefinin tutması mümkün gözükmüyor. Zaten geçtiğimiz günlerde açıklanan Orta Vadeli Program’daki (OVP) 2024 yıl sonu enflasyon tahmini de yüzde 41.5 olarak güncellendi. Önceki OVP’de 2024 yıl sonu için enflasyon tahmini yüzde 33 idi. Durum böyle olunca akıllara kritik bir soru geliyor: 

Neden enflasyon tahminleri tutmadı? Bu sorunun birkaç cevabı var: 

* Enflasyonu kontrol altına almak için para politikası sıkılaştırıldı. Bu gerekliydi. Ama para politikasını destekleyecek yapısal politikalar yeterince kapsamlı ve hızlı biçimde devreye giremedi. Önceki yazılarımda da altını çizdiğim üzere, sıkı para politikası enflasyonla mücadelenin ön koşulu olmakla birlikte yeterli koşulu değildir. 

* Para politikasının iletişim ayağı zayıf kaldı. Dolayısıyla, enflasyon beklentileri yeterince iyi yönetilemedi. Bu durum, fiyatlama davranışları ve tüketim eğilimlerinin normalleşmesini geciktirdi. 

* Fiyatı kamu tarafından yönetilen ve yönlendirilen mal ve hizmetlere yönelik fiyat ayarlamaları dezenflasyon sürecini yeterince desteklemedi.  

ÇÖZÜM NEREDE?

Peki, bundan sonra ne yapmalıyız? Para politikasının etki alanına girmeyen ama enflasyonu ilgilendiren alanlara dair diğer ekonomi politikalarını daha etkin çalıştırmamız lazım. Ekonominin planlama, üretim, teşvik, dağıtım ve aracılık faaliyetlerini ilgilendiren sorunlarına dair kalıcı çözümler üretmeliyiz. Enflasyonla mücadelenin her boyutunu vatandaşa ve şirketlere daha fazla dokunarak anlatmalıyız. Maliye politikalarını hem enflasyonla mücadeleyi destekleyecek hem de enflasyonla mücadelenin maliyetinin toplumda daha adil biçimde paylaşılmasını sağlayacak şekilde çalıştırmalıyız. 

Bunları yapmakta yetersiz kaldığımız durumda, sıkı para politikası daha uzun süre devrede kalabilir. Yani yüksek faiz, ekonomiyi gereğinden uzun süre yorabilir. Bu durum, reel sektörün üretim kapasitesine, yatırım iştahına ve rekabet gücüne zarar verir; sabit gelirli vatandaşların yaşam koşulları daha da zorlaşır. İşte bu yüzden enflasyonla mücadeleyi çok boyutlu bir strateji ve politika setiyle yürütmemiz gerekiyor. 

18 Eylül 2024 Çarşamba

Etiketler : enflasyon