Ankara'nın göbeğinde 100’e yakın insanımızı kaybettiğimiz bir terör saldırısı haberi ile sarsıldık. ABD'de binlerce insanın yaşamını yitirdiği 11 Eylül 2001'deki terör saldırısı veya İngiltere'nin yıllarca önemli sayıda insanını kaybettiği İrlanda Kurtuluş Ordusu (IRA) ve ardından 2000'li yıllarda El-Kaide saldırıları, elbette ABD ve İngiltere gibi ülkeleri de sarstı, toplumda bu tür saldırıların ardı arkası kesilmeyecek mi türünden endişelere sebep oldu. Bununla birlikte, ülkenin güvenlik birimleri istihbarat zafiyetinin nerede yaşandığını çok iyi tespit edip, gereken tedbirleri alıp, bu tür saldırıların tekrarlanmasını önlüyorlar.

Bu nedenle, 100’e yakın insanımızı kaybetmemizin nedeninin bizim bir Ortadoğu ülkesi olmamızdan kaynaklandığı ve Ortadoğu'da zaten her gün bu kadar sayıda insanın yaşamını yitirdiğine dair yaklaşımlar, en basit ifadesiyle ülkemize ve Türk toplumuna ağır haksızlıktır. Nitekim, 15-20 Kasım 2003 tarihlerinde, El-Kaide'nin 5 gün arayla gerçekleştirdiği iki bombalı eylem sonrasında, Türk istihbaratının ve güvenlik birimlerinin tedbirleri ile Türkiye bu tür bombalı eylemlerin önünü almıştı.

Bin yıllık devlet geleneği ve Avrasya'nın en demokrasisi ve ekonomisi oturmuş ülkesi olarak, bu belanın da üstesinden geleceğiz. Türkiye'yi, bir şeyleri mazur görmek adına, Ortadoğu ülkesine benzetirsek, o zaman o ülkelere ilham kaynağı olma becerimizi de hızla kaybederiz. Tersine, dimdik ayakta durup, geleceğe odaklanacağız. Çünkü bizim başarılı olduğumuzu görmeye pek çok ülkenin ihtiyacı var ve bu nedenle ekonomik ve demokratik dönüşümümüzü aynı azim ve kararlılıkla sürdürmemiz gerekiyor.

2016 VE 2017 BÜYÜME YÜZDE 3-4 HEDEFLENMELİ

Ciğerimizi dağlayan, kalbimizi sıkıştıran terör eylemine rağmen, Türkiye'nin bugün ve geleceğini konuşmayı sürdüreceğiz. Kalkınma Bakanlığı'nın Orta Vadeli Programı (OVP), 2016-2018 dönemini kapsayacak şekilde açıklandı. Mevcut iç ve dış siyasi ortamın OVP üzerinde dört dörtlük bir çalışma yapılmasına izin vermediği kanaatindeyim. Çünkü 2016-2018 OVP'sinde yer alan geleceğe dönük makro ekonomik hedeflere baktığımda, 2016 yılı için daha özenli; ama 2017 ve 2018 hedefleri için daha az özenli, bilhassa 'morali yüksek tutalım' türünden bir dokunuş kendisini hissettiriyor.

Öncelikle, 2015 yılı büyüme beklentisinin yüzde 4'den yüzde 3'e çekilmesini doğal karşılamak ve 'enseyi karartmamak' gerekiyor. Daha önce 2015 için yüzde 3 civarındaki bir büyümenin makul ve akla yakın geldiğini, küresel büyüme beklentilerinin tüm ülkeler ve coğrafyalar için aşağı çekildiği bir konjonktürde, Türkiye'nin yine de yüzde 3 büyümesinin anlamlı olduğunu belirtmiştim. Bununla birlikte, ABD Merkez Bankası'nın (FED) para politikasını sıkılaştırmaya başlayacağı ve Çin gibi ekonomilerin küresel büyümeyi besleme etkilerinin kısmen zayıflayacağı bir konjonktürde, 2016-2018 dönemi için büyüme hedeflerinin sırasıyla, yüzde 4, 4.5 ve 5 olarak sıralanmasını özensiz bir çalışma olarak gördüm. Kanımca, 2016 ve 2017 için yüzde 3 ile 3.5 arası, 2018 için ise yüzde 3.5 ile 4 arası hedefler daha inandırıcı olabilirdi. Üstelik, net ihracatın büyümeyi hiç katkıda bulunmayacağı öngörüsü çerçevesinde, bu derece iddialı büyüme hedefleri, ciddi oranda iç talebe dayalı bir büyüme hedefine işaret eder ki, Türk halkını ve şirketlerimizi özellikle 2016 ve 2017'de borçlanmaya devam etmeye teşvik etmek ciddi sorunlara sebep olabilir.

VERİLERİN GERİLEMESİNDEN ENDİŞE ETMEYELİM

Piyasa değeri ya da nominal olarak, dolar cinsinden Gayri Safi Yurtiçi Hasıla’nin (GSYH), 820 milyar dolardan 700 milyar dolarlara gerilediğini yansıtmamak için satın alma gücü paritesi yöntemine (SAGP) göre hesaplanmış dolar cinsinden GSYH ve kişi başına GSYH verisi paylaşıldı. Bu kendini kandırmak gibi. 2001 krizinde bu memleketin milli gelirinin 130 milyar dolara kadar gerilediğine, ardından da 200 milyar dolarlara yeniden toparlandığında, AK Parti döneminde de 800 milyar dolarlara çıktığına birlikte şahit olduk. Elbette, küresel ekonomik ve siyasi gelişmelere bağlı olarak, milli gelirin dolar cinsinden gerilediği günler de görebiliriz. Ama bazı teknik yöntemler ile bunu gizlemeye çalışırsak, inandırıcılığımız tartışmalı hale gelir.

19 Ekim 2015 Pazartesi

Etiketler : Köşe Yazısı

OSMAN ARIOĞLU

Geçtiğimiz hafta 2025-27 yılları arasını kapsayan Orta Vadeli Program açıklandı. Programda enflasyon ve büyüme rakamlarında revizeler yapıldığını gördük. Geçen hafta sonu kredi derecelendirme kuruluşu Fitch, Türkiye’nin kredi notunu B+’dan BB-‘ye çıkardı. 

Görünümü ise pozitiften durağana çevirdi.

FİTCH KREDİ NOTU

Öncelikle kredi notundan bahsedelim. Bu not artırımından sonra Türkiye’nin kredi notu Güney Afrika ile aynı seviyeye geldi. 

Önümüzdeki dönemde risk priminde de biraz daha iyileşme görebiliriz. Not artırımı zaten bekleniyordu. Kritik konu, görünümün durağana çevrilmesidir. Bir sonraki açıklamada kredi not artırımının biraz zora girmesi gibi görünse de kesin olarak böyle olur demek değildir. 

ENFLASYON VE BÜYÜME RAKAMLARINDA REVİZE

OVP ile 2024 yılı enflasyon hedefi yüzde 33’ten yüzde 41.5’e revize edildi. Aslında Merkez Bankası daha önce 2024 yılı enflasyon hedefini yüzde 38’e revize etmiş ve daha sonraki birkaç toplantısında da yüzde 38’de sabit tutmuştu. Merkez Bankası açıklamasında da 38-42 aralığında bir banttan bahsedildiğini dikkate alırsak yeni hedefin Merkez Bankası açıklamalarındaki üst bant civarı olduğunu ve tutturulabilir görüldüğünü belirtelim. 

Büyüme beklentisinde değişiklik yapılarak 2024 yılı büyüme hedefi yüzde 3.5, 2025 yılı hedefi de yüzde 4 olarak revize edildi. Orta Vadeli Program açıklaması sırasında konuyla ilgili tüm bakanlar masanın etrafında olduğu halde sadece ana başlıkların belirtilmiş olması, içerikle ilgili detaya girilmemesi, kamuoyu nezdinde bir hayli eleştiriye neden oldu. Cumhurbaşkanı Yardımcısı Cevdet Yılmaz, OVP açıklaması sırasında konuya ilişkin detayların 25 Ekim’de açıklanacak 2025 yılı programında olacağını ifade etti. Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’nde bütün unsurları ile yetki ve sorumluluğunun Cumhurbaşkanı makamına ait olması, bakanların programın yürütülmesinde yardımcı rol alan aktörler olarak değerlendirilmesi nedeniyle detaylandırmanın Cumhurbaşkanlığı Hükümeti yıllık programı ile olması doğal karşılanabilir. 

OVP’de 2025 yılı büyüme hedefinin yarım puan aşağı çekilerek yüzde 4 olarak açıklanması ile enflasyonla mücadele programında bir gevşemeye gidileceği yönünde değerlendirmeler ekonomideki yavaşlamanın 2025 yılı ilk yarısında da devam edeceği beklentisi ile uyumlu. Daralmanın 2025 yılının bütününe yayılması ise başka sorunları da beraberinde getirebilir. Genel olarak hükümetlerin en tedirgin olduğu konu, ekonomik büyümenin ciddi şekilde yavaşlaması veya durgunluk içerisine girilmesidir. Bu hem işsizliğin artması hem de ülke kalkınmasının ve dolayısıyla da kişi başı milli gelirin düşmesine neden olabileceğinden hassasiyet gösterilmesi doğaldır. Türkiye’de 2002- 2008 yılları arasında yine bir enflasyonla mücadele programı uygulandı. 2001 yılı ekonomik krizi sonrası negatif büyüyen ülkede güven, kararlılık ve istikrarla enflasyonda ciddi bir iyileşme ile birlikte büyüme oranlarında da makul bir seviye izlenebilir olmuştu. 

PROGRAMDA KARARLILIK 

Enflasyonla mücadele programında en kritik konu, beklentilerin doğru yönetilmesi ve toplumun genelinde uygulanan enflasyonla mücadele programına inancın devam ediyor olmasıdır. Enflasyon katılaşmadan bu yılın ikinci yarısı ve 2025’in ilk yarısı biraz daha acı çekilecek dönem olarak kalması koşuluyla sonrasının daha yumuşak bir şekilde devam ettirilmesi mümkün olabilir. Geçen 5-6 yıllık dönemde uygulanan programlar kişiler ile doğrudan bağlantılı hale geldi ve birbiriyle zıt uygulamalar yapıldı. Uygulanan programda da esas tedirgin eden bu noktadır. Bu program, Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek ile endeksli görülüyor. Hazine ve Maliye Bakanı konusunda yapılan spekülasyonların programda ne denli hasara yol açabileceği birkaç hafta önceki asılsız dedikodular ile teyit edildi. Bu dedikoduları gidermek için Sayın Şimşek sosyal medya hesabından iki defa istifa ettiği yönündeki tevatürleri yalanlamak durumunda kaldı. 

Yüksek enflasyon, toplumu her yönüyle bozucu etkilere neden olur. Şu anda en kritik konu, henüz katılaşmamış olan enflasyonu indirmedeki kararlılığın korunmasıdır. Beklenti yönetimi doğru yapılabildiği ölçüde enflasyon ve büyüme hedefleri yakınsanabilir. Yapısal reformların realize edilmesinde de anlayışın değiştiğine yönelik kanaat omurgayı oluşturur. En az iki yıl daha seçim olmaması halen en büyük avantaj durumundadır.

18 Eylül 2024 Çarşamba

Etiketler : enflasyon reyting büyüme Fitch kredi

PROF. DR. NURULLAH GÜR

Türkiye’de enflasyon, yıllık bazda tek haneli rakamları en son Ekim 2019’da görmüştü. Salgın döneminde yüzde 10-20 bandında dolanan enflasyon oranı, Aralık 2021’den itibaren başka bir safhaya geçti. O tarihten bu yana ortalama enflasyon yüzde 57.5 seviyesinde gerçekleşti. Beklediğimiz dezenflasyon süreci, Haziran 2024 itibariyle nihayet başladı. Yıllık enflasyon, son üç ayda yüzde 75.45’ten yüzde 51.97’ye geriledi. Bu gerilemeye neden olan temel unsurları şöyle özetleyebiliriz:

* Geçen yılın yaz döneminde çok yüksek seviyelerde gerçekleşen aylık enflasyon rakamlarının Haziran-Ağustos 2024 döneminde devreden çıkması neticesinde baz etkisi oluştu. Bu matematiksel durum, yıllık enflasyonu otomatik olarak aşağıya çekti.  

* Sıkı para politikası ve ekonomi politikalarındaki artan öngörülebilirliğin bir sonucu olarak döviz kurları, daha istikrarlı bir aralıkta seyretmeye başladı. Hatta TL reel bazda değerlendi. Bu gelişme, ithalat fiyatlarının enflasyonu artırıcı etkisini sınırladı. 

* Sıkı para politikası, iç talebi yavaşlattı. 

n Küresel emtia fiyatlarının stabil bir seyir izlemesi ve asgari ücrete ara dönemde zam yapılmaması, reel sektör için maliyetleri hafifletti. Böylece, bazı şirketlerin fiyat artışlarında aşırıya kaçmaya yönelebilmeleri için gerekçeleri azalmış oldu. 

TAHMİNLER GÜNCELLENDİ

Enflasyonda düşüş trendi başlamış olmasına rağmen Merkez Bankası’nın yüzde 38’lik yıl sonu hedefinin tutması mümkün gözükmüyor. Zaten geçtiğimiz günlerde açıklanan Orta Vadeli Program’daki (OVP) 2024 yıl sonu enflasyon tahmini de yüzde 41.5 olarak güncellendi. Önceki OVP’de 2024 yıl sonu için enflasyon tahmini yüzde 33 idi. Durum böyle olunca akıllara kritik bir soru geliyor: 

Neden enflasyon tahminleri tutmadı? Bu sorunun birkaç cevabı var: 

* Enflasyonu kontrol altına almak için para politikası sıkılaştırıldı. Bu gerekliydi. Ama para politikasını destekleyecek yapısal politikalar yeterince kapsamlı ve hızlı biçimde devreye giremedi. Önceki yazılarımda da altını çizdiğim üzere, sıkı para politikası enflasyonla mücadelenin ön koşulu olmakla birlikte yeterli koşulu değildir. 

* Para politikasının iletişim ayağı zayıf kaldı. Dolayısıyla, enflasyon beklentileri yeterince iyi yönetilemedi. Bu durum, fiyatlama davranışları ve tüketim eğilimlerinin normalleşmesini geciktirdi. 

* Fiyatı kamu tarafından yönetilen ve yönlendirilen mal ve hizmetlere yönelik fiyat ayarlamaları dezenflasyon sürecini yeterince desteklemedi.  

ÇÖZÜM NEREDE?

Peki, bundan sonra ne yapmalıyız? Para politikasının etki alanına girmeyen ama enflasyonu ilgilendiren alanlara dair diğer ekonomi politikalarını daha etkin çalıştırmamız lazım. Ekonominin planlama, üretim, teşvik, dağıtım ve aracılık faaliyetlerini ilgilendiren sorunlarına dair kalıcı çözümler üretmeliyiz. Enflasyonla mücadelenin her boyutunu vatandaşa ve şirketlere daha fazla dokunarak anlatmalıyız. Maliye politikalarını hem enflasyonla mücadeleyi destekleyecek hem de enflasyonla mücadelenin maliyetinin toplumda daha adil biçimde paylaşılmasını sağlayacak şekilde çalıştırmalıyız. 

Bunları yapmakta yetersiz kaldığımız durumda, sıkı para politikası daha uzun süre devrede kalabilir. Yani yüksek faiz, ekonomiyi gereğinden uzun süre yorabilir. Bu durum, reel sektörün üretim kapasitesine, yatırım iştahına ve rekabet gücüne zarar verir; sabit gelirli vatandaşların yaşam koşulları daha da zorlaşır. İşte bu yüzden enflasyonla mücadeleyi çok boyutlu bir strateji ve politika setiyle yürütmemiz gerekiyor. 

18 Eylül 2024 Çarşamba

Etiketler : enflasyon