Türkiye ekonomisinde 2017’nin ilk çeyrek döneminde daha hızlı ve dengeli bir büyüme gerçekleşti. Bu çerçevede büyüme gelişmelerini değerlendirelim.

1 - BÜYÜME KADEMELİ OLARAK HIZLANIYOR

2016’nın ilk yarısında ekonomik büyüme yüzde 4.8’e ulaştı, ancak yaşanan gelişmeler nedeniyle üçüncü çeyrekte yüzde 1.3 küçüldü. Yılın son çeyreğinde ise büyüme yüzde 3.5’e tekrar ulaştı. 2017’nin ilk çeyrek döneminde ise büyüme yüzde 5.0 olarak gerçekleşti. Böylece hem büyüme dinamikleri güçlendi hem de büyüme kademeli olarak hızlanmaya başladı.

2 - SEKTÖRLER İTİBARİYLE DENGELİ BİR BÜYÜME YAŞANDI

Geçen yıllarda ekonomik büyüme sektörler itibariyle çok dengeli olmuyordu. Aynı dönemde hem küçülen hem de büyüyen sektörler yer alıyordu. 2017’nin ilk çeyreğinde ise tüm sektörlerde büyüme yaşandı. Sanayi sektörü yüzde 5.3, imalat sanayi yüzde 5.1, hizmetler sektörü yüzde 5.2 ile ortalamaya çok yakın büyümeler gerçekleştirdi. Mali sektör yüzde 12.0 ve bilgi iletişim sektörü ise yüzde 7.0 ile ortalamanın üzerinde büyüdü. İnşaat sektörü yüzde 3.7 ve gayrimenkul sektörü ise yüzde 1.8 ile ortalamanın altında büyüme gösterdi. Büyüme sektörler arasında daha dengeli. Bununla birlikte büyüme verilerinde enerji, madencilik, toptan ve perakende ticaret ile ulaştırma sektörü verilerinin açıklanmıyor olması önemli bir değerlendirme eksikliğine yol açıyor.

3 - SANAYİ SEKTÖRÜ VE SANAYİ İHRACATI BÜYÜMEYİ SÜRÜKLEDİ

Sanayi sektörü 2017’nin ilk çeyreğinde yüzde 5.1 büyüme gösterdi. Sanayi üretimi yüzde 5.0 olarak gerçekleşen ekonomik büyümeye yüzde 22.6 veya 1.13 puan katkı sağladı. İç pazara verilen kamu destekleri ile başta AB olmak üzere ihracat pazarlarındaki iyileşmeye bağlı olarak ihracattaki artış sanayideki ve ekonomideki büyümeyi hızlandırdı. Sanayi ve sanayi ihracatı büyümenin ana motoru olunca daha sağlıklı bir büyüme ortaya çıkıyor.

4 - İLK ÇEYREKTE DAHA SAĞLIKLI BİR BÜYÜME YAŞANDI

Ekonomide son yıllarda büyümeyi daha sağlıklı hale getirmek için alınan önlemlere rağmen büyüme ya tüketime ya da ithalata dayalı olmaya devam ediyordu. 2017’nin ilk çeyrek döneminde ise daha sağlıklı bir büyüme yaşandığı görülüyor. Öncelikle büyümeye en büyük katkıyı 2.64 puan ihracat veya 2.44 puan ile net ihracat (ithalat düşüldükten sonra) yaptı. Hane halkı tüketim harcamaları ilk çeyrekte yüzde 5.1, kamu tüketim harcamaları ise yüzde 9.4 büyüdü. Böylece net ihracat, tüketimin üzerinde büyüme katkısı gerçekleştirdi.

5 - BU BÜYÜMEYİ PİYASALAR ÇOK HİSSETMEDİ

2017’nin ilk çeyrek döneminde beklentilerin üzerinde bir büyüme gerçekleşti. Diğer yandan bu hızlı büyüme yılın ilk aylarında piyasalarda çok hissedilmedi. Yılın ilk aylarında gündemi, daha çok yaşanan ödeme ve tahsilat sıkıntıları ile döviz kurlarındaki hızlı artışlar oluşturdu ve özellikle iç talep yavaşladı. Kamunun aldığı önlemler ile de çeyreğin sonuna doğru toparlanma başladı. İkinci çeyrekte ise piyasalarda işlerde artış çok rahatlıkla hissediliyor. Bu çerçevede ikinci çeyrekte daha da yüksek bir büyüme gerçekleşebilecek.

6 - YATIRIMLAR HALEN DURAĞAN

Büyüme gelişmeleri içinde halen zayıf gerçekleşen iktisadi faaliyet yatırımlardır. Sabit sermaye yatırımları yüzde 2.2 büyüyerek yine en zayıf iktisadi faaliyet oldu. Özel ve kamu ayrımı olmadığı için özel sektörün yatırım iştahı da net olarak görülemiyor. Önemli yatırım teşviklerine rağmen yatırımlar zayıf kalmaya devam ediyor.

Son Söz: Kamunun destekleri bir süre daha korunur ve normalleşme sağlanırsa kalıcı ve dengeli bir büyümeye geçiş olasılığı artıyor.

19 Haziran 2017 Pazartesi

Etiketler : Köşe Yazısı

OSMAN ARIOĞLU

Geçtiğimiz hafta 2025-27 yılları arasını kapsayan Orta Vadeli Program açıklandı. Programda enflasyon ve büyüme rakamlarında revizeler yapıldığını gördük. Geçen hafta sonu kredi derecelendirme kuruluşu Fitch, Türkiye’nin kredi notunu B+’dan BB-‘ye çıkardı. 

Görünümü ise pozitiften durağana çevirdi.

FİTCH KREDİ NOTU

Öncelikle kredi notundan bahsedelim. Bu not artırımından sonra Türkiye’nin kredi notu Güney Afrika ile aynı seviyeye geldi. 

Önümüzdeki dönemde risk priminde de biraz daha iyileşme görebiliriz. Not artırımı zaten bekleniyordu. Kritik konu, görünümün durağana çevrilmesidir. Bir sonraki açıklamada kredi not artırımının biraz zora girmesi gibi görünse de kesin olarak böyle olur demek değildir. 

ENFLASYON VE BÜYÜME RAKAMLARINDA REVİZE

OVP ile 2024 yılı enflasyon hedefi yüzde 33’ten yüzde 41.5’e revize edildi. Aslında Merkez Bankası daha önce 2024 yılı enflasyon hedefini yüzde 38’e revize etmiş ve daha sonraki birkaç toplantısında da yüzde 38’de sabit tutmuştu. Merkez Bankası açıklamasında da 38-42 aralığında bir banttan bahsedildiğini dikkate alırsak yeni hedefin Merkez Bankası açıklamalarındaki üst bant civarı olduğunu ve tutturulabilir görüldüğünü belirtelim. 

Büyüme beklentisinde değişiklik yapılarak 2024 yılı büyüme hedefi yüzde 3.5, 2025 yılı hedefi de yüzde 4 olarak revize edildi. Orta Vadeli Program açıklaması sırasında konuyla ilgili tüm bakanlar masanın etrafında olduğu halde sadece ana başlıkların belirtilmiş olması, içerikle ilgili detaya girilmemesi, kamuoyu nezdinde bir hayli eleştiriye neden oldu. Cumhurbaşkanı Yardımcısı Cevdet Yılmaz, OVP açıklaması sırasında konuya ilişkin detayların 25 Ekim’de açıklanacak 2025 yılı programında olacağını ifade etti. Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’nde bütün unsurları ile yetki ve sorumluluğunun Cumhurbaşkanı makamına ait olması, bakanların programın yürütülmesinde yardımcı rol alan aktörler olarak değerlendirilmesi nedeniyle detaylandırmanın Cumhurbaşkanlığı Hükümeti yıllık programı ile olması doğal karşılanabilir. 

OVP’de 2025 yılı büyüme hedefinin yarım puan aşağı çekilerek yüzde 4 olarak açıklanması ile enflasyonla mücadele programında bir gevşemeye gidileceği yönünde değerlendirmeler ekonomideki yavaşlamanın 2025 yılı ilk yarısında da devam edeceği beklentisi ile uyumlu. Daralmanın 2025 yılının bütününe yayılması ise başka sorunları da beraberinde getirebilir. Genel olarak hükümetlerin en tedirgin olduğu konu, ekonomik büyümenin ciddi şekilde yavaşlaması veya durgunluk içerisine girilmesidir. Bu hem işsizliğin artması hem de ülke kalkınmasının ve dolayısıyla da kişi başı milli gelirin düşmesine neden olabileceğinden hassasiyet gösterilmesi doğaldır. Türkiye’de 2002- 2008 yılları arasında yine bir enflasyonla mücadele programı uygulandı. 2001 yılı ekonomik krizi sonrası negatif büyüyen ülkede güven, kararlılık ve istikrarla enflasyonda ciddi bir iyileşme ile birlikte büyüme oranlarında da makul bir seviye izlenebilir olmuştu. 

PROGRAMDA KARARLILIK 

Enflasyonla mücadele programında en kritik konu, beklentilerin doğru yönetilmesi ve toplumun genelinde uygulanan enflasyonla mücadele programına inancın devam ediyor olmasıdır. Enflasyon katılaşmadan bu yılın ikinci yarısı ve 2025’in ilk yarısı biraz daha acı çekilecek dönem olarak kalması koşuluyla sonrasının daha yumuşak bir şekilde devam ettirilmesi mümkün olabilir. Geçen 5-6 yıllık dönemde uygulanan programlar kişiler ile doğrudan bağlantılı hale geldi ve birbiriyle zıt uygulamalar yapıldı. Uygulanan programda da esas tedirgin eden bu noktadır. Bu program, Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek ile endeksli görülüyor. Hazine ve Maliye Bakanı konusunda yapılan spekülasyonların programda ne denli hasara yol açabileceği birkaç hafta önceki asılsız dedikodular ile teyit edildi. Bu dedikoduları gidermek için Sayın Şimşek sosyal medya hesabından iki defa istifa ettiği yönündeki tevatürleri yalanlamak durumunda kaldı. 

Yüksek enflasyon, toplumu her yönüyle bozucu etkilere neden olur. Şu anda en kritik konu, henüz katılaşmamış olan enflasyonu indirmedeki kararlılığın korunmasıdır. Beklenti yönetimi doğru yapılabildiği ölçüde enflasyon ve büyüme hedefleri yakınsanabilir. Yapısal reformların realize edilmesinde de anlayışın değiştiğine yönelik kanaat omurgayı oluşturur. En az iki yıl daha seçim olmaması halen en büyük avantaj durumundadır.

18 Eylül 2024 Çarşamba

Etiketler : enflasyon reyting büyüme Fitch kredi

PROF. DR. NURULLAH GÜR

Türkiye’de enflasyon, yıllık bazda tek haneli rakamları en son Ekim 2019’da görmüştü. Salgın döneminde yüzde 10-20 bandında dolanan enflasyon oranı, Aralık 2021’den itibaren başka bir safhaya geçti. O tarihten bu yana ortalama enflasyon yüzde 57.5 seviyesinde gerçekleşti. Beklediğimiz dezenflasyon süreci, Haziran 2024 itibariyle nihayet başladı. Yıllık enflasyon, son üç ayda yüzde 75.45’ten yüzde 51.97’ye geriledi. Bu gerilemeye neden olan temel unsurları şöyle özetleyebiliriz:

* Geçen yılın yaz döneminde çok yüksek seviyelerde gerçekleşen aylık enflasyon rakamlarının Haziran-Ağustos 2024 döneminde devreden çıkması neticesinde baz etkisi oluştu. Bu matematiksel durum, yıllık enflasyonu otomatik olarak aşağıya çekti.  

* Sıkı para politikası ve ekonomi politikalarındaki artan öngörülebilirliğin bir sonucu olarak döviz kurları, daha istikrarlı bir aralıkta seyretmeye başladı. Hatta TL reel bazda değerlendi. Bu gelişme, ithalat fiyatlarının enflasyonu artırıcı etkisini sınırladı. 

* Sıkı para politikası, iç talebi yavaşlattı. 

n Küresel emtia fiyatlarının stabil bir seyir izlemesi ve asgari ücrete ara dönemde zam yapılmaması, reel sektör için maliyetleri hafifletti. Böylece, bazı şirketlerin fiyat artışlarında aşırıya kaçmaya yönelebilmeleri için gerekçeleri azalmış oldu. 

TAHMİNLER GÜNCELLENDİ

Enflasyonda düşüş trendi başlamış olmasına rağmen Merkez Bankası’nın yüzde 38’lik yıl sonu hedefinin tutması mümkün gözükmüyor. Zaten geçtiğimiz günlerde açıklanan Orta Vadeli Program’daki (OVP) 2024 yıl sonu enflasyon tahmini de yüzde 41.5 olarak güncellendi. Önceki OVP’de 2024 yıl sonu için enflasyon tahmini yüzde 33 idi. Durum böyle olunca akıllara kritik bir soru geliyor: 

Neden enflasyon tahminleri tutmadı? Bu sorunun birkaç cevabı var: 

* Enflasyonu kontrol altına almak için para politikası sıkılaştırıldı. Bu gerekliydi. Ama para politikasını destekleyecek yapısal politikalar yeterince kapsamlı ve hızlı biçimde devreye giremedi. Önceki yazılarımda da altını çizdiğim üzere, sıkı para politikası enflasyonla mücadelenin ön koşulu olmakla birlikte yeterli koşulu değildir. 

* Para politikasının iletişim ayağı zayıf kaldı. Dolayısıyla, enflasyon beklentileri yeterince iyi yönetilemedi. Bu durum, fiyatlama davranışları ve tüketim eğilimlerinin normalleşmesini geciktirdi. 

* Fiyatı kamu tarafından yönetilen ve yönlendirilen mal ve hizmetlere yönelik fiyat ayarlamaları dezenflasyon sürecini yeterince desteklemedi.  

ÇÖZÜM NEREDE?

Peki, bundan sonra ne yapmalıyız? Para politikasının etki alanına girmeyen ama enflasyonu ilgilendiren alanlara dair diğer ekonomi politikalarını daha etkin çalıştırmamız lazım. Ekonominin planlama, üretim, teşvik, dağıtım ve aracılık faaliyetlerini ilgilendiren sorunlarına dair kalıcı çözümler üretmeliyiz. Enflasyonla mücadelenin her boyutunu vatandaşa ve şirketlere daha fazla dokunarak anlatmalıyız. Maliye politikalarını hem enflasyonla mücadeleyi destekleyecek hem de enflasyonla mücadelenin maliyetinin toplumda daha adil biçimde paylaşılmasını sağlayacak şekilde çalıştırmalıyız. 

Bunları yapmakta yetersiz kaldığımız durumda, sıkı para politikası daha uzun süre devrede kalabilir. Yani yüksek faiz, ekonomiyi gereğinden uzun süre yorabilir. Bu durum, reel sektörün üretim kapasitesine, yatırım iştahına ve rekabet gücüne zarar verir; sabit gelirli vatandaşların yaşam koşulları daha da zorlaşır. İşte bu yüzden enflasyonla mücadeleyi çok boyutlu bir strateji ve politika setiyle yürütmemiz gerekiyor. 

18 Eylül 2024 Çarşamba

Etiketler : enflasyon