FATİH OKTAY

Çin’de internet kullanıcısı sayısı bu yılın haziran ayı sonu itibarıyla 940 milyona ulaşmış bulunuyor. Bu kullanıcıların hemen tamamının internete cep telefonu üzerinden erişimi var. İnternet üzerinden yapılan alım satım işlemleri, yani elektronik ticaret hacmi 2019 yılında 1.5 trilyon dolara, eskiden dünyada birinci olan ABD’ninkinin 2.5 katına ulaşıyordu. Ülkede alışverişlerde cep telefonu ile yapılan ödemelerin toplam tutarı 50 trilyon dolar ile ABD’de bu şekilde yapılan ödemelerin 500 katına çıkmış bulunuyordu. Günümüzde ülkede yüz milyonlarca insan çeşitli sosyal medya uygulamaları kullanarak internet üzerinden sosyalleşiyor, alışveriş yapıyor, ödemelerini gerçekleştiriyor, oyun oynuyor, bilgiye ulaşıyor. Alibaba, Tencent, Baidu, JD.com, ByteDance gibi Çin şirketleri, dünyanın en büyük internet şirketleri arasında yer alıyor. Kısacası, günümüzde internet Çin insanının yaşamında çok önemli bir yer tutuyor.

DENETİMİN ÜÇ BİLEŞENİ

Çin Komünist Partisi, bu güçlü kamuoyu oluşturma aracını elbette ki denetimsiz bırakmıyor. Bu denetim, yönetimce sevimli bulunmayan her şeyi yasaklamaktan çok, belli bilgilerin yayılma alanı ve etkisini kontrol etmek, yasaklamaktan çok kamuoyunu yönlendirmeyi hedeflemek şeklinde özetlenebilir. Harvard Üniversitesi’nden bir ekibin 2011 yılında ülkede yaptığı bir çalışmanın sonuçları, ülkedeki internet denetim yaklaşımına ışık tutuyor. Bu çalışma süresinde kullanıcı mesajlarının yüzde 13’ü sansürlenerek silinmişti. Ancak silinen mesajlar ağırlıklı olarak yönetim politikaları ve liderleri eleştirenler değil; toplu eylemlere yol açma olasılığı olan, yani herhangi bir konuda tansiyonu yükselterek insanları sokağa dökme potansiyeli olan içerikteki mesajlardı.

Ülkede internet denetim sistemi, üç bileşenden oluşuyor. Bunların birincisi, ülke içindeki internet kullanıcılarının Çin dışındaki kaynaklara ulaşımının denetimini sağlıyor. Bu çerçevede yönetimin sakıncalı bulduğu Facebook, Youtube, Twitter gibi yurt dışındaki birçok internet uygulamasına erişim tümüyle engellenebildiği gibi herhangi bir site ile yalnızca belli sakıncalı sözcükler içeren bilgi alışverişi engellenebiliyor. Sistemin ikinci bileşeni, ülkedeki kullanıcıların birbirleriyle ve ülke içindeki web siteleri ile gerçekleştirdikleri bilgi alışverişinin denetimini sağlıyor. Bu da sakıncalı sitelere erişimin ve sakıncalı sözcükler içeren bilgilerin iletiminin sınırlanmasıyla gerçekleştiriliyor. Denetim sisteminin üçüncü bileşenini de öz denetim oluşturuyor; internet hizmet sağlayıcıları kendi sistemlerindeki içeriği kendileri denetliyorlar.

ABD’NİN ÖNÜNE GEÇTİ

Ülke geleneksel medyasında hemen tüm organlar devlete ait iken internet dünyasında, devlet kurumları ve devlet şirketleri de bulunmakla beraber, ağırlık özel şirketlerde. Facebook, Twitter gibi internet uygulamalarının engellenmesi ile açılan alan, Çin’in özel şirketlerince doldurulmuş bulunuyor. Örneğin, ülkede Twitter gibi bir mikroblog uygulaması olan Sina Weibo’nun 2019 sonlarındaki aylık aktif kullanıcı sayısı 550 milyon dolayında idi. Karşılaştırma için, aynı tarihlerde Twitter’in tüm dünyadaki aylık aktif kullanıcı sayısı 330 milyon dolayındaydı. Twitter, WhatsApp, Facebook özelliklerini birleştirdiğini söyleyebileceğimiz Tencent firmasının WeChat uygulamasının 2019 sonlarındaki dünyadaki aylık aktif kullanıcı sayısı ise 1.2 milyarı aşıyordu. İnternet, sanal sosyalleşme yanında oyun, müzik, video, haber, alışveriş, ödeme amaçları için çok yoğun bir şekilde kullanılıyor ve bu alanlarda çok sayıda firma faaliyet gösteriyor.

İnternet dünyası ABD’nin başını çekegeldiği bir dünyaydı. Çin, kullanıcı sayıları, ticaret ve ödeme hacimleri, uygulamaların özellikleri açısından ABD’nin önüne geçmiş bulunuyor. ABD yönetiminin ülke pazarında da yer edinmeye başlayan TikTok ve WeChat’e karşı tavrını da bu bağlamda değerlendirmek doğru olsa gerek.

09 Ekim 2020 Cuma

Etiketler : Köşe Yazısı

OSMAN ARIOĞLU

Geçtiğimiz hafta 2025-27 yılları arasını kapsayan Orta Vadeli Program açıklandı. Programda enflasyon ve büyüme rakamlarında revizeler yapıldığını gördük. Geçen hafta sonu kredi derecelendirme kuruluşu Fitch, Türkiye’nin kredi notunu B+’dan BB-‘ye çıkardı. 

Görünümü ise pozitiften durağana çevirdi.

FİTCH KREDİ NOTU

Öncelikle kredi notundan bahsedelim. Bu not artırımından sonra Türkiye’nin kredi notu Güney Afrika ile aynı seviyeye geldi. 

Önümüzdeki dönemde risk priminde de biraz daha iyileşme görebiliriz. Not artırımı zaten bekleniyordu. Kritik konu, görünümün durağana çevrilmesidir. Bir sonraki açıklamada kredi not artırımının biraz zora girmesi gibi görünse de kesin olarak böyle olur demek değildir. 

ENFLASYON VE BÜYÜME RAKAMLARINDA REVİZE

OVP ile 2024 yılı enflasyon hedefi yüzde 33’ten yüzde 41.5’e revize edildi. Aslında Merkez Bankası daha önce 2024 yılı enflasyon hedefini yüzde 38’e revize etmiş ve daha sonraki birkaç toplantısında da yüzde 38’de sabit tutmuştu. Merkez Bankası açıklamasında da 38-42 aralığında bir banttan bahsedildiğini dikkate alırsak yeni hedefin Merkez Bankası açıklamalarındaki üst bant civarı olduğunu ve tutturulabilir görüldüğünü belirtelim. 

Büyüme beklentisinde değişiklik yapılarak 2024 yılı büyüme hedefi yüzde 3.5, 2025 yılı hedefi de yüzde 4 olarak revize edildi. Orta Vadeli Program açıklaması sırasında konuyla ilgili tüm bakanlar masanın etrafında olduğu halde sadece ana başlıkların belirtilmiş olması, içerikle ilgili detaya girilmemesi, kamuoyu nezdinde bir hayli eleştiriye neden oldu. Cumhurbaşkanı Yardımcısı Cevdet Yılmaz, OVP açıklaması sırasında konuya ilişkin detayların 25 Ekim’de açıklanacak 2025 yılı programında olacağını ifade etti. Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’nde bütün unsurları ile yetki ve sorumluluğunun Cumhurbaşkanı makamına ait olması, bakanların programın yürütülmesinde yardımcı rol alan aktörler olarak değerlendirilmesi nedeniyle detaylandırmanın Cumhurbaşkanlığı Hükümeti yıllık programı ile olması doğal karşılanabilir. 

OVP’de 2025 yılı büyüme hedefinin yarım puan aşağı çekilerek yüzde 4 olarak açıklanması ile enflasyonla mücadele programında bir gevşemeye gidileceği yönünde değerlendirmeler ekonomideki yavaşlamanın 2025 yılı ilk yarısında da devam edeceği beklentisi ile uyumlu. Daralmanın 2025 yılının bütününe yayılması ise başka sorunları da beraberinde getirebilir. Genel olarak hükümetlerin en tedirgin olduğu konu, ekonomik büyümenin ciddi şekilde yavaşlaması veya durgunluk içerisine girilmesidir. Bu hem işsizliğin artması hem de ülke kalkınmasının ve dolayısıyla da kişi başı milli gelirin düşmesine neden olabileceğinden hassasiyet gösterilmesi doğaldır. Türkiye’de 2002- 2008 yılları arasında yine bir enflasyonla mücadele programı uygulandı. 2001 yılı ekonomik krizi sonrası negatif büyüyen ülkede güven, kararlılık ve istikrarla enflasyonda ciddi bir iyileşme ile birlikte büyüme oranlarında da makul bir seviye izlenebilir olmuştu. 

PROGRAMDA KARARLILIK 

Enflasyonla mücadele programında en kritik konu, beklentilerin doğru yönetilmesi ve toplumun genelinde uygulanan enflasyonla mücadele programına inancın devam ediyor olmasıdır. Enflasyon katılaşmadan bu yılın ikinci yarısı ve 2025’in ilk yarısı biraz daha acı çekilecek dönem olarak kalması koşuluyla sonrasının daha yumuşak bir şekilde devam ettirilmesi mümkün olabilir. Geçen 5-6 yıllık dönemde uygulanan programlar kişiler ile doğrudan bağlantılı hale geldi ve birbiriyle zıt uygulamalar yapıldı. Uygulanan programda da esas tedirgin eden bu noktadır. Bu program, Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek ile endeksli görülüyor. Hazine ve Maliye Bakanı konusunda yapılan spekülasyonların programda ne denli hasara yol açabileceği birkaç hafta önceki asılsız dedikodular ile teyit edildi. Bu dedikoduları gidermek için Sayın Şimşek sosyal medya hesabından iki defa istifa ettiği yönündeki tevatürleri yalanlamak durumunda kaldı. 

Yüksek enflasyon, toplumu her yönüyle bozucu etkilere neden olur. Şu anda en kritik konu, henüz katılaşmamış olan enflasyonu indirmedeki kararlılığın korunmasıdır. Beklenti yönetimi doğru yapılabildiği ölçüde enflasyon ve büyüme hedefleri yakınsanabilir. Yapısal reformların realize edilmesinde de anlayışın değiştiğine yönelik kanaat omurgayı oluşturur. En az iki yıl daha seçim olmaması halen en büyük avantaj durumundadır.

18 Eylül 2024 Çarşamba

Etiketler : enflasyon reyting büyüme Fitch kredi

PROF. DR. NURULLAH GÜR

ngur@medipol.com.tr

Türkiye’de enflasyon, yıllık bazda tek haneli rakamları en son Ekim 2019’da görmüştü. Salgın döneminde yüzde 10-20 bandında dolanan enflasyon oranı, Aralık 2021’den itibaren başka bir safhaya geçti. O tarihten bu yana ortalama enflasyon yüzde 57.5 seviyesinde gerçekleşti. Beklediğimiz dezenflasyon süreci, Haziran 2024 itibariyle nihayet başladı. Yıllık enflasyon, son üç ayda yüzde 75.45’ten yüzde 51.97’ye geriledi. Bu gerilemeye neden olan temel unsurları şöyle özetleyebiliriz:

* Geçen yılın yaz döneminde çok yüksek seviyelerde gerçekleşen aylık enflasyon rakamlarının Haziran-Ağustos 2024 döneminde devreden çıkması neticesinde baz etkisi oluştu. Bu matematiksel durum, yıllık enflasyonu otomatik olarak aşağıya çekti.  

* Sıkı para politikası ve ekonomi politikalarındaki artan öngörülebilirliğin bir sonucu olarak döviz kurları, daha istikrarlı bir aralıkta seyretmeye başladı. Hatta TL reel bazda değerlendi. Bu gelişme, ithalat fiyatlarının enflasyonu artırıcı etkisini sınırladı. 

* Sıkı para politikası, iç talebi yavaşlattı. 

n Küresel emtia fiyatlarının stabil bir seyir izlemesi ve asgari ücrete ara dönemde zam yapılmaması, reel sektör için maliyetleri hafifletti. Böylece, bazı şirketlerin fiyat artışlarında aşırıya kaçmaya yönelebilmeleri için gerekçeleri azalmış oldu. 

TAHMİNLER GÜNCELLENDİ

Enflasyonda düşüş trendi başlamış olmasına rağmen Merkez Bankası’nın yüzde 38’lik yıl sonu hedefinin tutması mümkün gözükmüyor. Zaten geçtiğimiz günlerde açıklanan Orta Vadeli Program’daki (OVP) 2024 yıl sonu enflasyon tahmini de yüzde 41.5 olarak güncellendi. Önceki OVP’de 2024 yıl sonu için enflasyon tahmini yüzde 33 idi. Durum böyle olunca akıllara kritik bir soru geliyor: 

Neden enflasyon tahminleri tutmadı? Bu sorunun birkaç cevabı var: 

* Enflasyonu kontrol altına almak için para politikası sıkılaştırıldı. Bu gerekliydi. Ama para politikasını destekleyecek yapısal politikalar yeterince kapsamlı ve hızlı biçimde devreye giremedi. Önceki yazılarımda da altını çizdiğim üzere, sıkı para politikası enflasyonla mücadelenin ön koşulu olmakla birlikte yeterli koşulu değildir. 

* Para politikasının iletişim ayağı zayıf kaldı. Dolayısıyla, enflasyon beklentileri yeterince iyi yönetilemedi. Bu durum, fiyatlama davranışları ve tüketim eğilimlerinin normalleşmesini geciktirdi. 

* Fiyatı kamu tarafından yönetilen ve yönlendirilen mal ve hizmetlere yönelik fiyat ayarlamaları dezenflasyon sürecini yeterince desteklemedi.  

ÇÖZÜM NEREDE?

Peki, bundan sonra ne yapmalıyız? Para politikasının etki alanına girmeyen ama enflasyonu ilgilendiren alanlara dair diğer ekonomi politikalarını daha etkin çalıştırmamız lazım. Ekonominin planlama, üretim, teşvik, dağıtım ve aracılık faaliyetlerini ilgilendiren sorunlarına dair kalıcı çözümler üretmeliyiz. Enflasyonla mücadelenin her boyutunu vatandaşa ve şirketlere daha fazla dokunarak anlatmalıyız. Maliye politikalarını hem enflasyonla mücadeleyi destekleyecek hem de enflasyonla mücadelenin maliyetinin toplumda daha adil biçimde paylaşılmasını sağlayacak şekilde çalıştırmalıyız. 

Bunları yapmakta yetersiz kaldığımız durumda, sıkı para politikası daha uzun süre devrede kalabilir. Yani yüksek faiz, ekonomiyi gereğinden uzun süre yorabilir. Bu durum, reel sektörün üretim kapasitesine, yatırım iştahına ve rekabet gücüne zarar verir; sabit gelirli vatandaşların yaşam koşulları daha da zorlaşır. İşte bu yüzden enflasyonla mücadeleyi çok boyutlu bir strateji ve politika setiyle yürütmemiz gerekiyor. 

18 Eylül 2024 Çarşamba

Etiketler : enflasyon