Av. Muhammet Aksan
8 Temmuz 2020 tarihli 31179 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Yargıtay İçtihadı Birleştirme Büyük Genel Kurulu kararına göre ‘yurt içine/yurt dışına sefer yapan TIR şoförlerine her sefere çıktıklarında ödenen paranın harcırah/yolluk veya ücret/prim niteliğinde olup olmadığı, kıdem tazminatı ve prime esas kazancın hesabında dikkate alınıp alınmayacağı’ konusunda içtihatların birleştirilmesi talep edildi.
ÜCRETİN NİTELİĞİ
Kurul, işçinin ücreti bakımından emsal olacak tespitler yaparak her somut olayın özelliği değerlendirilerek ücretin niteliğinin tespit edilmesi gerektiği yönünde karar verdi. 2018/1 E. 2019/5 K. 04.10.2019 tarihli kararın gerekçesinde: “Harcırah/yolluk ve prim kavramları birbirleri ile ilişkili olan kavramlar değildir. Prim; işçinin nitelik ve nicelik açısından başarılı bir şekilde yapmış olduğu işin karşılığı olarak ödüllendirilmesi amacıyla ödenen ek bir ücrettir. Ayrıca işçiyi daha iyi, başarılı ve verimli çalışmaya özendirme amacı taşımaktadır. Kimi durumlarda asgari ücretin altında kalmamak kaydıyla prim, işçinin temel ücreti olarak kararlaştırılabilmektedir. Sonuç olarak sürekli ve düzenli ödenen primler geniş anlamda ücrete dahil olup, kıdem ve ihbar tazminatları gibi kimi işçilik alacaklarının hesabında dikkate alınmaktadır.
Harcırah/yolluk ise yol gideri, yevmiye, aile gideri ve yer değiştirme giderini içermekte olup, Harcırah Kanunu hükümlerine göre bunlardan birine, birkaçına veya tamamına hak kazanılan bir ödemedir. Bu bağlamda iş yeri ya da işletmeye göre farklılıklar göstermekle birlikte ödenen paranın temel olarak; sefer için gerekli yakıt, yol ve köprü geçiş ücretleri, bazı gümrüklerde ödenecek vergi, harç ve benzeri ödemeler ile şoför için zorunlu olan barınma ve gıda masrafları gibi giderleri içerdiği görülmektedir.
TARAFLARIN İRADELERİ
Yeri gelmişken belirtilmelidir ki, sözleşme özgürlüğü kapsamında işçi ve işveren, yapılan bu ödemenin ücrete dahil olduğunu ya da harcırah/yolluk olarak ödenip zorunlu giderleri karşılamak amacıyla yapıldığını kararlaştırabilirler.
Bu halde taraf iradeleri dikkate alınarak sonuca gidilmelidir. Dolayısıyla işçiye verilen söz konusu para bu yönünden, işverenin kendi nitelendirmesi ya da isimlendirmesi tek başına yeterli değildir. Aksinin kabulü, Sosyal Güvenlik Hukuku bağlamında işverenin işçinin primini yatırma yükümlülüğünün ihlali anlamına gelebilir. Bununla birlikte taraflar arasında söz konusu ödemenin bir düzenlemeye tabi tutulup tutulmadığı kendisine ödenen paranın şoför tarafından ne şekilde harcandığı ve bu harcamaların da belgelendirilip belgelendirilmediği dikkate alınmalıdır.
İşçilik alacakları davalarında taraflarca getirilme ilkesinin, sosyal güvenlik mevzuatından kaynaklanan davalarda ise resen araştırma ilkesinin geçerli olması nedeniyle her dava dosyasında somut olayın özelliği ve delil durumu da dikkate alınarak yapılan ödemenin ücret ya da harcırah/yolluk olarak kabulünün mümkün olabileceğinden, aynı tür uyuşmazlıkların tümü için geçerli, soyut, ve genel nitelikte kuralın uygun düşmeyeceğine içtihatların birleştirilmesine yer olmadığına karar verilmiştir.”