Dr. Veysi Seviğ

Gelir Vergisi Kanunu’nun 94’üncü maddesi uyarınca “… kamu idare ve müesseseleri, sair kurumlar, ticaret şirketleri, iş ortaklıkları, dernekler, vakıflar, dernek ve vakıfların iktisadi işletmeleri, kooperatifler, yatırım fonu yönetenler, gerçek gelirlerini beyan etmeye mecbur olan ticaret ve serbest meslek erbabı, zirai kazançlarını bilanço veya zirai işletme hesabı esasına göre tespit eden çiftçilerin yaptıkları ödemelerden tevkifat yapma mükellefiyeti” bulunmaktadır.

Gelir Vergisi Kanunu’nun 94’üncü maddesinin birinci fıkrasının 5’inci bendinin “a” alt bendinde Gelir Vergisi Kanunu’nun 70’inci maddesinde sayılan mal ve hakların kiralanması karşılığında yapılan ödemelerden tevkifat yapılması gerektiği hükme bağlanmıştır. Tevkifat, vergi kesintisi mükellefiyeti olanların faaliyetlerine ilişkin ödemelerine münhasır olup gerçek kişilerin iktisadi işletmelerine dahil olmayan mal ve hakların kiralanması halinde söz konusu olmaktadır. Bu bağlamda da gerçek kişilerin iktisadi işletmelerine dahil olmayan gayrimenkullerinin işyeri olarak kiralanması karşılığında yapılan ödemeler de tevkifata tabidir. Bir tüccar işyeri olarak kiraladığı gayrimenkul için ödediği kiralardan tevkifat yapmak zorundadır. Ancak aynı ticaret erbabının oturmak için kiraladığı gayrimenkule ilişkin kira ödemelerinden tevkifat yapma zorunluluğu yoktur.

Kurumlar ile kamu idare ve müesseselerine ödenen kira bedelleri üzerinden tevkifat yapılmaz. Ayrıca kollektif ve adi komandit şirket gibi şahıs şirketlerine ait kira bedelleri de tevkifat kapsamı dışındadır. Bu bağlamda gerçek kişiler ve adi ortaklıkların ticari işletmelerine dahil mal ve hakların kiraları da tevkifata (vergi kesintisine) tabi tutulmamaktadır.

Ancak vakıflara, derneklere ve kooperatiflere ait gayrimenkullerin kiralanması karşılığında bunlara yapılan kira ödemelerinin tevkifata tabi olduğu Gelir Vergisi Kanunu’nun 94’üncü maddesinin birinci fıkrasının 5’inci bendinin “b” ve “c” alt bentlerinde yapılan özel düzenlemeyle hüküm altına alınmıştır. Ayrıca Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 15’inci maddesinin birinci fıkrasının (b) bendinde kooperatiflere ait taşınmazların kiralanması karşılığında yapılan kira ödemeleri üzerinden vergi kesintisinin Kurumlar Vergisi Kanunu’na göre yapılacağı hükme bağlanmıştır. Söz konusu kira ödemeleri üzerinden yapılacak tevkifatta kooperatifin türü, mükellef veya muaf olup olmamasının bir önemi bulunmamaktadır.

Vakıflara (mazbut vakıflar hariç) ve derneklere ait taşınmazların kiralanması karşılığında, bunlara yapılan kira ödemelerinden vergi tevkifatı Gelir Vergisi Kanunu’nun 94’üncü maddesi gereği olarak yapılmaktadır. Bu tevkifatın yapılmasında, kira ödemesinde bulunulan derneğin, kamuya yararlı dernek ya da vakfın Bakanlar Kurulunca vergi muafiyeti tanınmış vakıf olması önem arz etmemektedir. Bir başka anlatımla, mazbut vakıflar hariç hiçbir ayrım yapılmaksızın tüm dernek veya vakıflara ödenen gayrimenkul kira bedellerinden tevkifat yapılması gerekmektedir. Ayrıca sendikalar, ticaret odaları, sanayi odaları, ticaret borsaları, esnaf odaları ve bunların birlikleri ile diğer mesleki kuruluşlara ait oda ve birlikler, siyasi partiler, emekli ve yardım sandıklarına yapılan kira ödemelerinden de gelir vergisi tevkifatı yapılması söz konusudur.

Ayrıca 6322 sayılı Kanunla Gelir Vergisi Kanunu’nun 94’üncü maddesinin birinci fıkrasının 5. bendine (d) alt bendi eklenerek, yabancı devletlere, yabancı kamu idare ve kuruluşları ile uluslararası kuruluşlara ait diplomatik statüsü bulunmayan gayrimenkullerin kiralanması karşılığında bunlara yapılan kira ödemeleri de tevkifat kapsamındadır.

Gayrimenkul sermaye iratlarında tevkifat nakden ve hesaben ödeme anında yapılır. Hesaben ödeme deyimi, vergi tevkifatına tabi kazanç ve iratları ödeyenleri istihkak sahiplerine karşı borçlu durumda gösteren her türlü kayıt ve işlemleri ifade etmektedir. Bu bağlamda vergi tevkifatı, gayrisafi tutarlar üzerinden yapılır. Kesilmesi gereken verginin ödemeyi yapan tarafından üstlenilmesi halinde vergi, bilfiil ödenen miktar ile ödemeyi yapanın yüklendiği verginin toplamı üzerinden hesaplanır.

18 Eylül 2020 Cuma