Türk Ticaret Kanunu’nun 68’inci maddesi gereği olarak ‘Tacir, ticari faaliyetinin başında ve her faaliyet döneminin sonunda, varlık ve borçlarının tutarlarının ilişkisini gösteren finansal tabloyu (sırasıyla açılış bilançosunu ve yıllık bilançoyu) çıkarmak zorundadır. Açılış bilançosunda, yılsonu finansal tablolarının, yılsonu bilançosuna ilişkin hükümleri uygulanır.’

Yasal düzenleme gereği ‘tacir gelir tablosunu’ hazırlar. Bu bağlamda da bilanço ile gelir tablosu, yılsonu finansal tablolarını oluşturur.

Yılsonu finansal tabloları

• Türkiye Muhasebe Standartları’na uyularak düzenlenmeli
• Açık ve anlaşılır olmalı
• Düzenli bir işletme faaliyeti akışının gerekli kıldığı süre için çıkarılmalı. Bu bağlamda da ‘yılsonu finansal tablolarının Türkçe ve Türk Lirası ile düzenlenmesi’ gerekir. Ancak bu konudaki diğer kanunlarda yer alan istisnalar saklıdır. Başka bir anlamda konuya ilişkin diğer kanunlarda yer alan hususlar uygulama açısından geçerli kabul edilmiştir.

MUHASEBE STANDARTLARINA UYGUN OLMALI

Türk Ticaret Kanunu gereği her tacir, ticari işletmesinin açılışında taşınmazlarını, alacaklarını, borçlarını, nakit parasının tutarını ve işletmeye dahil varlıklarını eksiksiz ve doğru bir şekilde gösteren ve varlıkları ile borçlarını, değerlerini teker teker belirten bir envanter hazırlamak ve açılıştan sonra da her faaliyet döneminin sonunda da öncelikle envanter düzenlemekle yükümlü.

Ticaret işletmeler envanter çıkarırken, mal varlığı mevcudunu, sondaj yöntemine göre ve genel kabul gören matematiksel, istatiksel yöntemlerin yardımı ile çeşit, miktar ve değer olarak belirleyebilirler. Kullanılan yöntem, Türkiye Muhasebe Standartları’na uygun olmalı. Bu bağlamda da düzenlenen envanterin vardığı sonuçlar, fiziksel sayım yapılmış olsaydı elde edilecek olan envanterin sonuçları ile eşit olmalı.

Fiziksel envanter dönem sonlarında veya gerek görüldüğü vakit işletmede mevcut ve alacakların sayılıp, mevzuatın öngördüğü şekilde değerlendirilmesi suretiyle yapılır. Ayrıntılarının muhasebe kayıtları ile kanıtlanması gerekir.

Envanter, işletmeye ait varlıkların izlenmesini sağlayan yöntemlerin öngördüğü işlemler dizisidir. Bu bağlamda da işletmelerde dönem sonu envanteri ile bilahare yeni yılbaşı açılımında düzenlenmiş olan envanterin mevcut bağlantısı nedeniyle farklılık arz etmemesi gerekir. Ancak dönem sonu envanterin ilgili dönemin kayıtları ile de kanıtlanması gerekir.

Faaliyet döneminin kapanışında, fiziki sayım veya daha önce de ifade edildiği üzere izin verilen diğer bir usul kullanılarak malvarlığı kalemlerinin cins, miktar ve değerine göre faaliyet döneminin kapanışından önceki üç veya sonraki iki ay içinde bulunan bir gün itibarıyla düzenlenmiş özel bir envanterde gösterilmişse; ayrıca bu özel envantere dayalı olarak ve Türkiye Muhasebe Standartları’na uygun bir şekilde ileriye dönük tahmin yöntemiyle faaliyet döneminin sonunda mevcut varlıkların ilgili faaliyet döneminin sonu itibarıyla değerlemesi doğru yapılıyorsa, varlıklara ilişkin envanterin yapılmasına gerek yok.

ÜÇ YILDA BİR FİZİKSEL SAYIM

Türk Ticaret Kanunu envanterin en az üç yılda bir fiziksel sayıma dayanmasını zorunlu tutmaktadır. Diğer bir ifade ile işletmeler geçmişe doğru üç yıllık süre zarfında envanterini en az bir kere fiili sayım yapmak suretiyle yapmışsa, içinde bulunduğu yılda envanterini kaydı şekilde yapabilecek.

Maddi duran varlıklar, hammadde ve yardımcı maddeler ile işletme malzemeleri aşağıdaki şartların varlığı halinde değişmeyen miktar ve değerle envantere alınır.

Şöyle ki;

• Bahse konu varlıklar düzenli olarak ikame ediliyor olmalı.
• Bahse konu varlıkların toplam değerinin işletme açısından ikinci derecede önem taşıyor olması gerekir.
• Söz konusu varlıklar miktar, değer ve bileşim olarak sadece küçük değişikliklere uğramış olmalı.

Bununla birlikte, gerek aynı türdeki stok malvarlığı kalemleri gerekse aynı nitelikteki veya yaklaşık aynı değerdeki taşınabilir malvarlığı unsurları ile borçlar, envanter sırasında ayrı ayrı gruplar halinde toplanabilir ve ortama ağırlıklı değer ile envantere konulabilir. Bu şekilde bir uygulama işletmelerin ihtiyarına (seçimine) bırakılmıştır. (Vergi Dünyası; Dönem Sonu İşlemleri, Aralık 2018 Ek: Sf: 218)

Ticaret Kanunu’nun söz konusu kolaylaştırıcı yöntemleri belli bir işletme grubu için değil; TTK’ya tabi tüm işletmeler için hüküm ifade etmektedir.

Teknolojik gelişmelere bağlı olarak işletmelerde stokların denetimini her an yapabilme olanağı sağlandığından, işletmelerde ‘envanter’ çalışmaları da zaman ayırımı açısından kolaylaşmıştır.

Şirketlerde yönetim kurulları geçmiş hesap dönemine ait Türkiye Muhasebe Standartları’nda öngörülmüş bulunan finansal tablolarını, eklerini ve yönetim kurulunun yıllık faaliyet raporunu, bilanço gününü izleyen hesap döneminin ilk üç ayı içinde hazırlamak ve genel kurula sunmakla yükümlü. (TTK md: 514)

17 Aralık 2018 Pazartesi